نگاهی به بخش کشاورزی میانمار و فرصت های پیش روی آن برای شرکت های خارجی

کشاورزی یکی از مهمترین بخش های اقتصاد میانمار است و محصولات کشاورزی پس از نفت و گاز، دومین کالای صادراتی این کشور قلمداد می گردد .

کشاورزی (شامل تولیدات زراعی، دامی، دریایی و جنگلی) یکی از مهمترین بخش های اقتصاد میانمار است و محصولات کشاورزی پس از نفت و گاز، دومین کالای صادراتی این کشور می‌باشد. بخش کشاورزی طی ده سال اخیر در مجموع 35 درصد (24 درصد در سال 2019) از کل تولید ناخالص داخلی ، 20 تا 30 درصد از کل درآمد صادراتی و حدود 60 تا 70 درصد از نیروی کار این کشور را به خود اختصاص داده است. حدود 13 میلیون هکتار از مجموع 67 میلیون هکتار از اراضی میانمار زیر کشت است، و در این میان برنج مهمترین محصول کشاورزی میانمار بوده که در حدود 43 درصد از کل ارزش تولیدات کشاورزی این کشور را تشکیل می دهد. پس از برنج، پالس (حبوبات)، لوبیا، ذرت و دانه‌های روغنی از دیگر تولیدات عمده کشاورزی این کشور می‌باشند. اما در مقام صادرات عمده محصولات کشاورزی صادراتی این کشور به لحاظ ارزش به ترتیب عبارتند از: حبوبات و انواع لوبیا، برنج، ذرت، کنجد و میوه و سبزیجات. همچنین تیلر، تراکتور، کود شیمیایی، سموم دفع آفات، پمپ آب و بذر نیز از عمده محصولات وارداتی مرتبط با بخش کشاورزی این کشور می‌باشد.

صادرات محصولات کشاورزی:

در جدیدترین گزارش وزارت بازرگانی میانمار که در 30 فروردین 1399 منتشر شده به افزایش صادرات محصولات کشاورزی این کشور طی 6 ماه اخیر (از 1 اکتبر 2019 تا 1 آوریل 2020) اشاره شده است. در این مدت میانمار بیش از 2.16 میلیارد دلار (به نسبت 1.75 میلیارد دلار در شش ماه مشابه سال 2019) انواع محصولات کشاورزی به کشورهای مختلف جهان صادر نموده است که این میزان به نسبت مدت مشابه سال مالی گذشته حدود 20 درصد رشد داشته است. بازارهای عمده محصولات کشاورزی میانمار نیز به ترتیب عبارتند از: چین، تایلند، هند، اتحادیه اروپا، سنگاپور، مالزی، فیلیپین، بنگلادش، اندونزی و سریلانکا.

مهمترین اقلام صادراتی میانمار در این بخش عبارتند از: حبوبات و انواع لوبیا، برنج، ذرت، کنجد و دانه‌های روغنی، میوه و سبزیجات. در این میان حبوبات، بویژه انواع لوبیا و دانه سویا، از مهمترین اقلام صادراتی کشاورزی می‌باشد و این کشور تنها در سال 2019 با صادرات حدود 1.5 میلیون تن انواع حبوبات، بیش از 960 میلیون دلار درآمد کسب کرده است. چین، هند، تایلند و برخی کشورهای اروپایی از بزرگترین خریداران لوبیا و حبوبات میانمار می‌باشند.

پس از حبوبات، برنج قرار دارد. میانمار در حال حاضر ششمین تولید کننده برنج دنیاست. این کشور در سال مالی 2019 با صادرات بیش از 2.3 میلیون تن برنج در حدود 710 میلیون دلار درامد کسب کرده است. دولت این کشور برای سال 2020 صادرات بیش از 2.5 میلیون تن برنج به ارزش تقریبی 850 میلیون دلار را هدف گذاری نموده است. میانمار برنج را به بیش از 50 کشور صادر می‌کند و در این میان چین (با خرید 40 درصد) بزرگترین وارد کننده برنج از این کشور است. جدول زیر میزان صادرات محصولات کشاورزی و دامی میانمار طی 5 سال اخیر و مقایسه آن با مجموع صادرات این کشور را نشان می دهد:

تهدیدات و چالش های پیش روی بخش کشاورزی:

جنگل زدایی و تبدیل آنها به زمین‌های زیر کشت، به یکی از مهمترین چالش ها و نگرانی‌های میانمار طی سال های اخیر تبدیل شده است. افزایش صادرات محصولات کشاورزی و اشتغال بیش از 60 درصدی نیروی کار این کشور در این بخش، باعث شده که روستاییان و کشاورزان با آتش زدن مراتع و جنگل ها و قطع درختان، آنها را تبدیل به زمین‌های زراعی نمایند که این موضوع از یکسو باعث نابودی ذخایر جنگلی این کشور، فرسایش خاک و کاهش باروری زمین‌ها شده، و از سوی دیگر موجب افزایش وقوع سیلاب ها گردیده است. در همین ارتباط بر اساس اعلام سازمان خواروبار و کشاورزی سازمان ملل (FAO) بین سال های 2010 تا 2015 سالانه حدود 2 درصد (1.3 میلیون هکتار) از مساحت کل جنگل های میانمار کاسته شده است و این کشور پس از برزیل و اندونزی، سومین کشور با نرخ بالای جنگل زدایی در جهان است.

پس از جنگل زدایی، خشکسالی‌های دوره ای، سیلاب ها، فرسایش خاک و رانش زمین از دیگر موانع جدی طبیعی بر سر راه توسعه کشاورزی میانمار می‌باشند. در کنار این عوامل، کشاورزی سنتی، اتکا بیش از حد به بارش های موسمی، کمبود ماشین آلات و تراکتور، و روش های سنتی آبیاری، کشت، داشت و برداشت، و در مجموع بهره وری بسیار پایین بخش کشاورزی، از دیگر عوامل مهم و تاثیرگذار در این زمینه محسوب می‌شوند. طبق برخی گزارش ها بهره وری نیروی کار کشاورزی میانمار نسبت به سایر کشورهای آسیایی بسیار پایین است. بعنوان نمونه یک مطالعه درباره بهره وری نیروی کار بخش کشاورزی میانمار که توسط بانک جهانی در سال 2017 صورت گرفته نشان می دهد، در فصل موسمی و در موقع برنجکاری یک کارگر میانماری در روز بطور متوسط تنها 23 کیلو برنج نشاء می‌کند. اما این آمار برای کشاورز کامبوجی 62 کیلو،  کشاورز ویتنامی 429 کیلو و کشاورز تایلندی547 کیلو می‌باشد.

فرصت های پیش روی بخش کشاورزی میانمار برای شرکت های خارجی:

همانطور که بیان شد، بخش بسیار عمده کشاورزی میانمار بصورت کاملا سنتی اداره می‌گردد. در این میان کمبود تراکتور و ماشین آلات کشاورزی و استفاده فزاینده کشاورزان میانماری از کودهای شیمیایی، این کشور را به بازار خوبی برای صادرات محصولات این چنینی تبدیل نموده است. در حال حاضر کودهای شیمیایی یکی از محصولات عمده وارداتی میانمار محسوب می‌شود که حدود 80 درصد از آن از چین و تایلند وارد می‌شود. بر اساس گزارش وزارت بازرگانی میانمار، این کشور در سال 2018 بیش از 650 میلیون دلار کود شیمیایی وارد کرده است.

در خصوص تراکتور و سایر ماشین آلات کشاورزی نیز باید گفت که این کشور به شدت با کمبود این تجهیزات مواجه می‌باشد و از این رو تقاضای نسبتاً خوبی از این تجهیزات در آن کشور وجود دارد. جدول زیر میزان بهره برداری از ماشین آلات در بخش کشاورزی میانمار و تعداد آنها را نشان می دهد:

قابلیت کشت فراسرزمینی نیز از دیگر فرصت های بخش کشاورزی میانمار برای شرکت های خارجی است. میانمار یکی از حاصلخیزترین و پرآب ترین زمین‌های زراعی کل آسیا را در اختیار دارد و میانگین دستمزد کارگر کشاورزی در این کشور نیز کمتر از 3 دلار در روز است. از این رو خاک حاصلخیز، ارزانی و فراوانی نیروی کار و نزدیکی به بازارهای مصرف محصولات کشاورزی نظیر چین و هند، می‌تواند این کشور را به مکان مناسبی برای کشت فراسرزمینی تبدیل نماید.

سایر حوزه‌های جذاب مرتبط با بخش کشاورزی میانمار که جهت سرمایه گذاری و همکاری مناسب هستند عبارتند از: تولید و صادرات بذر، کود و سموم دفع آفات، صنایع بسته بندی، انبار داری و ذخیره سازی، و تأمین سیستم های آبیاری. همچنین بخش کشاورزی میانمار کمتر از 1 درصد از کل سرمایه گذاری مستقیم خارجی این کشور را به خود اختصاص داده است و دولت این کشور تسهیلات و معافیت های زیادی برای شرکت های خارجی برای همکاری و سرمایه گذاری مشترک در این بخش، بویژه ساخت و مونتاژ انواع ماشین آلات سبک و سنگین کشاورزی، در نظر گرفته است.