طرح توافق سبز اروپا

یکی از برنامه‌های اولویت دار اتحادیه اروپا طرح توافق سبز است. این برنامه نه تنها اقتصاد را بطور اساسی دگرگون می‌کند بلکه عواقب ژئوپلیتیکی عمیقی نیز در پی خواهد داشت. این سیاست از طریق تاثیر گذاری بر تعادل انرژی اروپا و بازارهای جهانی انرژی، تولیدکنندگان نفت و گاز در همسایگی اروپا، امنیت انرژی اروپا، مدلهای تجارت جهانی به ویژه مکانیسم جبران کربن، معادلات ژئوپلیتیکی جدیدی را رقم خواهد زد.

بر اساس مطالعه صورت گرفته در سال 2020 برای اولین بار نقش انرژی‌های تجدید پذیر مانند انرژی‌های باد، خورشید و... از سوخت های فسیلی در تولید برق اتحادیه اروپا پیشی گرفته است. بر اساس داده‌ها انرژیهای تجدید پذیر 38 درصد برق را در 27 کشور اتحادیه اروپا تولید کرده است در حالیکه سوختهای فسیلی سهمی 37 درصدی را در سبد تولید انرژی در اختیار داشته اند. مصرف زغال سنگ نیز برای تولید انرژی به کمتر از 20% رسیده است. بیشترین مقدار تولید برق از منابع تجدید پذیر را دانمارک با 61%، ایرلند 35% و آلمان 33% داشته اند. کمترین سهم نیز مربوط به کشورهای چک و اسلواکی با کمتر از 5% است.

بلحاظ ژئوپلیتیکی شاید بیشترین تاثیر این سیاست بر روسیه باشد که بطور سنتی سهم قابل توجهی در بازار گاز اروپا دارد و از این طریق نوعی نفوذ پایدار در اروپا داشته است. بدنبال روسیه کشورهای شمال آفریقا و کشورهایی همانند عراق و عربستان قرار دارند. هر چند پروژه‌های خطوط لوله نفت و گاز با سرمایه گذاریهای وسیع در حال ساخت است ولی در کنار آن نباید از روند سریع جایگزینی انرژیهای نو غفلت کرد.

روند موجود استفاده از انرژیهای نو و برنامه توافق سبز اتحادیه اروپا برای تولید برق و مصارف دیگر می‌تواند بطور خلاصه از جنبه‌های زیر قابل توجه باشد:

1- کشورهای صادر کننده انرژیهای فسیلی خصوصا کشورهای همسایه اروپا بصورت جدی تحت تاثیر این برنامه قرار خواهند گرفت. این کشورها می‌بایست بدنبال مشتریان جدیدی باشند و یا شکل و کیفیت صادرات خود را تغییر دهند. البته برخی از کشورها از هم اینک در حوزه صنایع پتروشیمی سرمایه گذاریهای وسیع کرده اند.

2- کشورهایی همانند ترکیه که بدنبال استفاده از موقعیت جغرافیایی خود برای بهره برداریهای سیاسی و اقتصادی هستند در این روند ارزش ژئوپلیتک کمتری خواهند یافت.

3- تاکید اتحادیه اروپا بر انرژیهای نو تکنولوژیهای مرتبط با این نوع از انرژیها را متحول خواهد کرد و اروپا کانون نوآوریها و بدنبال آن صادرات در این خصوص خواهد شد.

4- اهمیت کشورهای صادر کننده نفت و گاز تا حد زیادی در اروپا و جهان کاهش خواهد یافت.

5- کاهش تقاضا بطور طبیعی باعث سقوط قیمت نفت و گاز خواهد شد بگونه ای که برای برخی کشورها صادرات خام دیگر سودی نخواهد داشت.

6- بلحاظ بین المللی و در قالب همکاریهای زیست محیطی ممکن است جریانی شکل بگیرد که رعایت استانداردهای حفظ محیط زیست الزام آور شود و کشورهای خاطی از طرق مختلف مجازات شوند. هر چند در این مسیر ممکن است چین و امریکا با اروپا همراهی نکنند ولی بطور قطع شرایط بسمت و سویی خواهد رفت که فشارهای اجتماعی، کشورها را وادار به حرکت در مسیر رعایت استاندارهای محیط ریست خواهد نمود.

7- اروپا اولویت های سیاست خارجی خود را بازتعریف خواهد کرد. روابط اروپا با همسایگان تغییر خواهد نمود و بدنبال این تغییر ساختاری، الگوی تجارت و سرمایه گذاری اروپا دچار تغییرات گسترده خواهد شد. بر اساس آمار، اتحادیه اروپا در سال 2019 بیش از 320 میلیارد یورو واردات انرژی داشته است. 60% از واردات اتحادیه از روسیه منابع انرژی بوده است. کاهش چشمگیر واردات انرژی شکل روابط را تغییر می دهد و کشورهایی همانند روسیه، نروژ و الجزایر را بطور مستقیم متاثر خواهد کرد. لازم به ذکر است اروپا تا پایان سال 2019 حدود 20% از واردات جهانی نفت را در اختیار داشته است.

8- طرح توافق سبز با مقاومت هایی از طرف کشورهای متضرر روبرو خواهد شد. کشورهایی مانند ایالات متحده، چین، روسیه، الجزایر و کشورهای عضو اپک برای شکست این برنامه تلاش خواهند کرد.