صنعت اردن در آستانه تحولی جدید با بهره‌گیری از هیدروژن سبز

یک مطالعه جدید که توسط وزارت انرژی و منابع معدنی اردن منتشر شده، نشان می‌دهد که این کشور ظرفیت قابل‌توجهی برای استفاده از هیدروژن سبز در بخش صنعت دارد؛ بخشی که یکی از بزرگ‌ترین مصرف‌کنندگان انرژی و از منابع اصلی انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشور به شمار می‌رود.

هیدروژن سبز؛ فرصتی برای تحول صنعت و کاهش کربن

مطابق این مطالعه، ایجاد یک بازار محلی برای هیدروژن سبز در اردن مستلزم شکل‌گیری شراکت مؤثر میان بخش‌های دولتی و خصوصی و نقش‌محوری وزارت انرژی در تعیین سیاست‌ها و هدایت سرمایه‌گذاری‌هاست؛ موضوعی که می‌تواند رقابت‌پذیری صنعت اردن را تقویت کرده و جایگاه این کشور را در نقشه اقتصاد سبز منطقه‌ای ارتقا دهد.

طبق داده‌های گزارش، بخش صنعت اردن سالانه حدود ۵.۳ میلیون تُن معادل دی‌اکسید کربن تولید می‌کند که ۱۶٪ از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای کشور را شامل می‌شود. همچنین این بخش حدود ۱.۰۵ میلیون تُن معادل نفت انرژی مصرف می‌کند که آن نیز معادل همین درصد از کل مصرف انرژی ملی است.

منابع انرژی مورداستفاده عمدتاً سنتی‌اند؛ مانند برق، گاز طبیعی، نفت کوره سنگین و گازوئیل. حدود ۶۱٪ از این انرژی برای گرمایش صنعتی استفاده می‌شود، درحالی‌که ۳۹٪ مربوط به برق است. فرآیندهای گرمایشی که دمای بالای ۵۰۰ درجه سانتی‌گراد نیاز دارند، عمدتاً در بخش‌هایی مانند معدن‌کاری و ساختمان‌سازی (مثلاً در تولید سیمان و فولاد) استفاده می‌شوند؛ بخش‌هایی که استفاده از انرژی خورشیدی حرارتی یا راهکارهای بهینه‌سازی انرژی در آن‌ها دشوار است.

هیدروژن سبز: راهبردی برای صنایع با دمای بالا

در چنین شرایطی، هیدروژن سبز به‌عنوان یک گزینه نویدبخش برای کربن‌زدایی از فرایندهای صنعتی با دمای بالا مطرح می‌شود. این نوع هیدروژن از طریق فرایند الکترولیز با انرژی تجدیدپذیر تولید شده و می‌تواند تقاضای سالانه‌ای حدود ۱۴۵ هزار تُن را پاسخ دهد، در صورتی که این صنایع به‌طور کامل به آن تغییر جهت دهند.

موفقیت این گذار، وابسته به مقیاس پروژه‌های الکترولیز است. به‌عنوان نمونه، پروژه‌هایی با توان ۱۰۰ مگاوات از بهره‌وری اقتصادی بالاتری نسبت به پروژه‌های کوچک‌تر برخوردارند. برای مثال، تفاوت هزینه‌ای قابل‌توجهی بین پروژه‌ای با ظرفیت ۱ مگاوات و سامانه خورشیدی ۲.۵ مگاوات و پروژه‌ای بزرگ‌تر با ظرفیت ۱۰۰ مگاوات وجود دارد.

مطالعه همچنین قیمت برق صنعتی فعلی (۰.۰۵۹ تا ۰.۰۹۴ دینار به ازای هر کیلووات ساعت) و هزینه سوخت‌های فسیلی (۰.۰۲۷ تا ۰.۰۶۵ دینار) را مقایسه کرده و نتیجه‌گیری می‌کند که هزینه بالا یکی از موانع اصلی در مسیر گسترش استفاده از هیدروژن سبز است؛ مانعی که نیازمند مداخله دولت برای حمایت مالی و بهبود صرفه اقتصادی پروژه‌هاست.

مدل «برد-برد» برای همه طرف‌ها

این مطالعه مدلی ابتکاری برای توزیع منافع پیشنهاد می‌دهد که بر پایه اصل "برد-برد برای همه" استوار است: دولت بخشی از تولید هیدروژن را به‌جای اخذ مالیات یا هزینه دریافت کرده و آن را با قیمت یارانه‌ای در اختیار صنایع داخلی قرار می‌دهد. این راهکار هم امنیت انرژی را تقویت می‌کند، هم هزینه‌ها را برای صنعتگران کاهش می‌دهد و در عین حال بازدهی مالی برای سرمایه‌گذاران حفظ می‌شود.

اقدامات دولت و نقش راهبردی شهر عقبه

وزارت انرژی اردن در حال حاضر مشغول تدوین راهبرد ادغام هیدروژن سبز در سیاست ملی انرژی است. این اقدام از طریق امضای تفاهم‌نامه‌هایی برای توسعه پروژه‌های تولید هیدروژن در شهر عقبه انجام می‌شود. موقعیت جغرافیایی ویژه این شهر و برنامه‌ریزی برای احداث تأسیسات آب‌شیرین‌کن، ظرفیت‌های مناسبی را برای توسعه این فناوری فراهم می‌آورد.

چالش‌ها و گام‌های آینده

با وجود افق‌های روشن، گزارش بر نیاز به حل چالش‌هایی کلیدی برای موفقیت این رویکرد تأکید دارد. از جمله مهم‌ترین چالش‌ها:

• ایجاد شبکه حمل‌ونقل هیدروژن به مناطق صنعتی؛
• تدوین چهارچوب قانونی و مقرراتی برای استفاده از هیدروژن به‌عنوان سوخت؛
• و ارائه مشوق‌های مالی انعطاف‌پذیر، به‌ویژه با در نظر گرفتن قراردادهای بلندمدت تأمین سوخت‌های سنتی.

 

در مجموع، این مطالعه نشان می‌دهد که اردن می‌تواند با تکیه بر هیدروژن سبز نه‌تنها صنعت خود را متحول کرده و انتشار کربن را کاهش دهد، بلکه در اقتصاد سبز منطقه‌ای نیز جایگاهی پیشرو کسب کند – مشروط به آنکه سیاست‌گذاری دقیق، سرمایه‌گذاری هدفمند، و حمایت‌های دولتی مؤثر به کار گرفته شوند[1].

 

[1] - الغد شمارگان 21جولای 2025.