چالش های زیست‌بوم کارآفرینی اردن

با وجود پیشرفت قابل توجهی که زیست‌بوم کارآفرینی در اردن طی سال‌های اخیر داشته است، طبق گزارش بین‌المللی جدیدی که منتشر شد، این بخش همچنان با مجموعه‌ای از چالش‌های اصلی مواجه است؛ چالش‌هایی که نیازمند اقدام برای توسعه فعالیت استارتاپ‌های اردنی است که تعداد آن‌ها از ۴۵۰ شرکت فراتر رفته است.

گزارش رصدخانه جهانی کارآفرینی ۲۰۲۵، که یکی از برجسته‌ترین گزارش‌های بین‌المللی در ارزیابی محیط‌های کارآفرینی در جهان محسوب می‌شود، ۸ چالش اصلی را در زیست‌بوم کارآفرینی اردن شناسایی کرده که مانع پیشرفت بیشتر آن می‌شوند؛ از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به مشکل تبدیل ایده‌ها و فعالیت‌های نوپا به پروژه‌های تأثیرگذار و پایدار، و همچنین چالش‌های مرتبط با تأمین مالی، شرایط اقتصادی و آموزش اشاره کرد.

بر اساس این گزارش، اردن در گزارش ۲۰۲۵ رصدخانه جهانی کارآفرینی پیشرفت قابل‌توجهی در بسیاری از شاخص‌ها داشته است؛ که این خود نشان‌دهنده بهبود چشمگیر در محیط کارآفرینی کشور است.

گزارش تأکید می‌کند که:

• شاخص فعالیت کارآفرینی اولیه در اردن به‌طور چشم‌گیری افزایش یافته که بیانگر رشد تعداد افرادی است که کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کرده‌اند.
• شاخص نیت کارآفرینی نیز بهبود یافته که نشان از گرایش روزافزون افراد به کارآفرینی به عنوان مسیری پایدار اقتصادی دارد.
• اردن در شاخص زیرساخت‌های فیزیکی زیست‌بوم کارآفرینی نیز بهبود ملموسی را تجربه کرده است.
• جایگاه کشور در شاخص‌های تأمین مالی کارآفرینی و سیاست‌های دولتی مربوط به مالیات و بوروکراسی نیز ارتقاء یافته است.

چالش‌های اصلی شناسایی‌شده در محیط کارآفرینی اردن به شرح زیر است:

• مشکل در گذار از مرحله نوپا به مرحله تثبیت‌شده:

    این چالش به معنای ضعف در تبدیل کسب‌وکارهای نوپا به کسب‌وکارهای پایدار و تثبیت‌شده است؛ امری که نیازمند طراحی و اجرای برنامه‌ها و ابتکارات حمایتی از سوی دولت و نهادهای مرتبط با کارآفرینی است.

• فشارهای اقتصادی شدید:

    حدود ۵۰٪ از بزرگسالان اردنی در سال ۲۰۲۴ گزارش داده‌اند که درآمد خانوار آن‌ها کاهش یافته است. این وضعیت ممکن است افراد را به کارآفرینی از سر ناچاری سوق دهد، که معمولاً در بلندمدت پایدار نیست.

• رقابت شدید منطقه‌ای:

    کشورهای منطقه مانند امارات، عربستان، عمان و قطر سطح بالاتری از شاخص‌های زیست‌بوم کارآفرینی را دارند، که اردن را در برابر رقابت شدید قرار داده و نیازمند تلاش‌های مضاعف برای ارتقاء است.

• ضعف ساختاریافته حمایت دولتی:

    ارزیابی کارشناسان حاکی از آن است که سیاست‌ها و برنامه‌های حمایتی دولت در حوزه کارآفرینی و انتقال نتایج پژوهش و توسعه به کسب‌وکار، ضعیف است.

• آموزش ناکافی کارآفرینی:

    ضعف آموزش کارآفرینی در مدارس و مؤسسات آموزش عالی، یکی از نقاط ضعف اصلی تلقی می‌شود که بر توانمندسازی نسل جدید کارآفرینان تأثیر منفی دارد.

• دسترسی محدود زنان به منابع:

    با وجود توانمندی‌های بالقوه زنان در کارآفرینی، محدودیت آن‌ها در دسترسی به منابع مانعی جدی در مسیر مشارکت کامل آن‌ها در اقتصاد است.

• تأمین مالی ناکافی:

    دسترسی به منابع مالی برای کارآفرینان هنوز هم "ضعیف" یا "ناکافی" ارزیابی می‌شود و این مسأله یکی از موانع اصلی رشد کسب‌وکارها است.

• ضعف آگاهی نسبت به هوش مصنوعی:

    با وجود انتظار برای استفاده گسترده‌تر از فناوری‌های دیجیتال، آگاهی نسبت به اهمیت هوش مصنوعی در بین کسب‌وکارهای نوپا و تثبیت‌شده هنوز در سطح پایینی قرار دارد و ممکن است مانع پذیرش این فناوری شود.

 

وضعیت فعلی زیست‌بوم کارآفرینی در اردن

• اردن در سطح منطقه‌ای رتبه چهارم را در حوزه کارآفرینی دارد.
• حدود ۳۰ نهاد مالی و صندوق سرمایه‌گذاری در کشور به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کارآفرینی مشغول‌اند.
• بیش از ۴۰ شتاب‌دهنده و مرکز رشد در کشور فعال‌اند.
• طبق برخی مطالعات مستقل، اردن میزبان ۲۰۰ شرکت نوپای ثبت‌شده است، در حالی که مطالعات دیگر این رقم را بیش از ۴۰۰ شرکت نوپا تخمین می‌زنند که بیشتر آن‌ها فناورمحور یا از فناوری در خدمت‌رسانی به دیگر بخش‌ها استفاده می‌کنند.[1]

[1] - الغد شمارگان ؤوئن 2025.