چالش های صادرات روغن پالم اندونزی به اتحادیه اروپا

روغن پالم کاربردهای فراوانی دارد و اندونزی، بزرگترین تولید کننده روغن پالم جهان، با نزدیک به 53 % از تولید جهانی روغن پالم است. اتحادیه اروپا کمپین منفی علیه روغن پالم راه انداخته و این تصور را القا می کند که روغن پالم یکی از محرک های اصلی جنگل زدایی در کشورهای گرمسیری است.

روغن نخل ( پالم ) یکی از روغن‌هایی است که در مورد تجارت آن به طور گسترده در کنفرانس گروه 20 روغن نباتی پایدار در بالی در اوایل این ماه ( نوامبر 2022) و بار دیگر در اجلاس تغییرات آب و هوای COP27 در مصر (18-6 نوامبر2022)  مورد بحث و بررسی قرار گرفت. این کالا مجدداً در کنفرانس  2022 در مورد روغن پالم پایدار (RSPO) در کوالالامپور ( 28 نوامبر تا 1 دسامبر2022) مورد توجه قرار خواهد گرفت.

دو دلیل اصلی برای اهمیت روغن پالم وجود دارد. یکی این که روغن پالم تطبیق پذیری بسیار گسترده ای دارد و کاملاً در همه جا موجود است. طبق گزارش صندوق جهانی حیات وحش، روغن پالم در بیش از نیمی از محصولات بسته بندی شده ای که مصرف کنندگان آمریکایی و اروپایی استفاده می‌کنند، از جمله بستنی، رژ لب، صابون‌ها و مواد شوینده وجود دارد. موسسات جهانی  CABI Agriculturel و Bioscience تولید جهانی روغن پالم را 81 میلیون تن در سال یا به اندازه مجموع تولید جهانی روغن سویا و کلزا تخمین زدند. همچنین روغن پالم 40 % ازتجارت جهانی روغن‌های گیاهی را بخود اختصاص می دهد.

دلیل دیگر این است که کمپین منفی مداوم اتحادیه اروپا علیه روغن پالم این تصور را القا کرده است که روغن پالم یکی از محرک های اصلی جنگل زدایی در کشورهای گرمسیری است. به نظر می‌رسد که اتحادیه اروپا در کوبیدن بر طبل جنگل زدایی دراندونزی موفق بوده است و موجب ایجاد یک برداشت بسیارمنفی در میان تعداد زیادی از مصرف‌کنندگان دراروپا و امریکا شده است.چون روغن پالم اغلب بلافاصله جنگل زدایی را به مردم یادآوری می‌کند.

درتلاش برای بهبود تصویر بازار روغن پالم، وزرای 10کشورآفریقایی درCOP27  مصربیانیه ای درمورد اعلامیه ابتکار کالاهای پایدار آفریقا (ASCI) [1] برای همه محصولات کشاورزی امضا کردند. ASCI مکمل ابتکار روغن پالم آفریقا است که در سال 2016 راه اندازی شد. این یک انجمن است که مشابه آن تحت عنوان انجمن روغن پالم پایدار(RSPO)[2] می‌باشد که درسال 2004 توسط انجمن‌های روغن پالم کشورهای اندونزی و مالزی راه اندازی شد.

در طول کنفرانس اخیر تغییرات آب و هوایی  COP27در مصر چهار گروه از بزرگ‌ترین تولید کنندگان روغن نخل اندونزی به همراه 10 گروه از تولید کنندگان  کالای غذایی دیگر از سراسر جهان به همدیگر پیوستند و نقشه راه کشاورزی برای اقدام اقلیمی را در خلال کنفرانس COP27 ارائه نمودند. اما علیرغم تمام تعهدات مجدد و تلاش‌های پایدار، اتحادیه اروپا به اقدامات یکجانبه علیه آنچه که جنگل‌زدایی می‌داند ادامه می‌دهد. پارلمان اتحادیه اروپا به قانون جنگل زدایی رأی داده است که بر اساس آن کلیه محصولات غذایی باید گواهی عاری از جنگل زدایی را داشته باشند. اگرچه کمیسیون اروپا تصمیم نهایی در مورد این مقررات را به اواسط سال 2023 به تعویق انداخته است، ولی برچسب زدن جنگل‌زدایی مواد غذایی مورد نظر اتحادیه اروپا احتمالاً در سال 2023 اجرا خواهد شد.

این مقررات مطمئناً بر بازاریابی محصولات روغن پالم از چنین کشورهای در حال توسعه ای، به ویژه اندونزی، بزرگترین تولید کننده جهان، با نزدیک به 53 % ازتولید جهانی روغن پالم، تأثیر منفی خواهد گذاشت، زیرا به دلیل بررسی دقیق و پیچیده ومستندات بوروکراتیک مورد نیاز در فرآیند صدور گواهینامه این پیچیدگی هنوز تعاریف مختلف جنگل زدایی در کشورهای درحال توسعه و اقتصادهای پیشرفته را درنظر نمی‌گیرد.

موسسه تحقیقاتی گراند ویو (2022) در این خصوص گزارش داد که اندازه بازار جهانی روغن نخل که در سال 2021 حدود 63.7 میلیارد دلار برآورد شد، با نرخ رشد مرکب سالانه 5.1 درصد از نظر درآمد به 98.8 میلیارد دلار در سال 2030 با تقاضای رو به رشد فزاینده برای غذا، کالاهای مصرفی و سوخت زیستی افزایش خواهد یافت.

از سوی دیگر، مقررات جنگل‌زدایی مورد نظر اتحادیه اروپا برصنعت روغن نخل اندونزی که بیش از 4.5 میلیون کشاورز خرده‌مالک در آن مشغول هستند و به طور مستقیم و غیرمستقیم حدود 7 میلیون کارگر در آن فعال می‌باشند و دومین صادرات بزرگ  این کشور پس از زغال‌سنگ است، تأثیر خواهد گذاشت. دراین خصوص دولت، شرکت‌های روغن نخل و خرده‌مالک‌ها همه تلاش خود را کرده‌اند تا استانداردهای پایداری را برآورده کنند، اما قطعاً دستاوردها هنوز انتظارات اتحادیه اروپا و سازمان‌های غیردولتی سبز بین‌المللی را برآورده نکرده‌اند، زیرا مشکل فقر در مناطق روستایی بسیار پیچیده است.

اما از آنجایی که اتحادیه اروپا به احتمال زیاد اصرار دارد که به طور یکجانبه معیار خود و برچسب عاری از جنگل زدایی خود را بدون دادن زمان بیشتر به تولیدکنندگان برای برآورده کردن تمام الزامات پایداری، اعمال کند، اکنون برای اندونزی ضروری‌تر شده است که بازار روغن پالم خود را به مناطق دیگر مانند خاورمیانه، آمریکای لاتین و سایر کشورهای آسیایی به شدت گسترش دهد.

تحمیل یکجانبه استانداردهای پایداری بدون اجازه دادن به بازیگران زنجیره تامین اندونزی برای سازگاری به سادگی به معنای یک سیاست تبعیض آمیز است. منطقی نیست که اتحادیه اروپا تولیدکنندگان روغن پالم را معیار قراردهد و پایداری آنها را در این فرآیند لحاظ نکرده ورتبه بندی کند.

 پس از دهه‌ها کمپین ضد روغن پالم، یک نگرانی و برچسب ( انگ  جنگل زدایی ) و ترس در میان کشورهای تولیدکننده و شرکت‌ها ایجاد شده است که با بازار اروپایی و سازمان‌های غیردولتی مبارزه نکنند. در این مورد، تصور غلط ناخودآگاه از اهمیت اغراق آمیز و انحصار معیارها و ارزش های درست، این ذهنیت را ایجاد کرده است که اتحادیه اروپا نماینده بازار جهانی است.

بر اساس گزارش انجمن روغن نخل اندونزی، 27 کشور اتحادیه اروپا تنها حدود 15 درصد از روغن پالم اندونزی، هند 21 درصد، چین تقریبا 14 درصد و پاکستان 9 درصد را مصرف می‌کنند. لذا از نظر کارشناسان  اندونزی باید تمرکز خود را از اروپا تغییر دهد. اتحادیه اروپا در واقع یک بازار مهم است، اما ضروری نیست. دربدترین سناریو، حتی بدون بازار اروپا،مصرف جهانی روغن پالم هم برای غذا وهم برای سوخت بطور تصاعدی در حال افزایش است تا با رشد جمعیت جهان همگام شود. اندونزی باید به طور متناسب با آنها رفتار نماید وآنها را شناسایی نماید.پس از آن، باید اهمیت بازارغیراروپایی را درموقعیتی برابر مورد بازنگری قرار دهد.

از آنجایی که هند، چین، پاکستان و چندین کشور آسیایی دیگر بزرگترین بازارها هستند، دولت و تولیدکنندگان  اندونزی باید تمرکز خود را به سمت توسعه استانداردهای بازار مورد قبول این کشورها معطوف کنند. بنابراین، به جای اتلاف وقت و تلاش برای تأثیرگذاری بر بازار اروپا، باید به طور واقع بینانه تلاش های خود را روی دو حوزه کلیدی توسعه بازار متمرکز نماید.

کارشناسان معتقدند که اولین گام در این خصوص، توسعه و تقویت بازارهای صادراتی غیر اروپایی با تمرکز ویژه بر پذیرش استانداردهای پایداری مبتنی برعلم است. از نظر آنان اندونزی  اهمیت زیادی به بازار اتحادیه اروپا داده است که مایل به درک پیچیدگی مسائل نیست. کشورهای تولید کننده، به ویژه اندونزی، مالزی و تایلند، نیاز به ایجاد اتحاد برای تنوع بازار و گسترش بازار دارند.

گام دوم، ایجاد استانداردهای جدید بازار جامع برای بازارهای صادراتی غیر اتحادیه اروپا است که فراتر از آن است در این مورد البته استانداردهای این محصول باید بر اساس روش علمی و یک تعریف پذیرفته شده جهانی باشد. این شامل تمرکز بر روی جدیدترین تعهد جهانی درموردتغییر آب وهوا، تعهد عدم جنگل زدایی با وضوح اصطلاحات جنگل زدایی و سایر به روز رسانی‌های اصول محیط زیست، اجتماعی و حکمرانی (ESG) خواهد بود. در چنین وضعیتی است که زمان آن فرا می رسد  که اندونزی بازار روغن نخل اروپا را فراموش می‌کند.

هم گسترش بازار و هم توسعه استانداردهای بازار باید از طریق یک مجمع مشورتی چند ذی نفع شامل دولت، صنعت، مالکان خرد و جامعه مدنی انجام شود. همه بازیگران باید نقش ها و مسئولیت های برابر اما با مشارکت قوی دولت در فرآیند تصمیم گیری داشته باشند.

 از چند سال قبل اتحادیه اروپا به عنوان یکی از قطب های بزرگ مصرف روغن پالم  واردات این محصول را بشدت کاهش داده است. از مهمترین دلایل آن همانطوریکه در گزارش مذکور به آن اشاره شد جنگل زدایی برای توسعه باغات درخت نخل و استفاده از روغن پالم درسوخت های گیاهی ( بیودیزل ) که از نظر آنان در تضاد با مفاد کنوانسیون تغییرات آب و هوایی پاریس می‌باشد. در این خصوص اندونزی و مالزی بعنوان دو کشور بزرگ تولید کننده روغن نخل موضوع اتحادیه اروپا را بهانه ای بیش ندانستند و در سازمان تجارت جهانی علیه اتحادیه اروپا شکایت نمودند. آنها اعتقاد دارند که اتحادیه اروپا با روغن پالم برای استفاده درسوخت های گیاهی بصورت تبعیض آمیز برخورد می‌کند چون هیچ تلاشی برای گنجاندن نگرانی‌های زیست محیطی وسیع ترمرتبط با دیگرروغن‌های گیاهی نمی‌کند .

اتحادیه اروپا در واکنش به هشدارهای کشورهای صادرکننده روغن پالم  در آن زمان استدلال  نمود که معیارجدید اتحادیه یک معیار پایداری برای روغن پالم است که با قوانین سازمان تجارت جهانی سازگار هستند و این مقررات جدید در حال حاضر برای یک دوره زمانی دو ماهه تنظیم شده است که کشورهای عضو این اتحادیه و پارلمان اروپا می‌توانند اعتراضات خود را بیان نموده و در صورتی که شکایتی دریافت نشود این اقدام اتحادیه اروپا در مجله رسمی اتحادیه منتشر خواهد شد و به یک قانون تبدیل می‌شود. از نظر برخی مسئولان اروپایی تصمیم اتحادیه اروپا یک موفقیت بزرگ و پیروزی نسبی است ولی این تنها پیروزی در مقابل روغن پالم است ولی روغن‌های دیگر گیاهی همچون روغن سویا وجود دارد.   

[1]- Africa Sustainable Commodities Initiative Declaration (ASCI).

[2] - Roundtable on Sustainable Palm Oil ( RSPO).