روند سرمایه گذاری خارجی در اندونزی و کشورهای عضو آسه‌آن

اندونزی به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور در میان ده کشور عضو آسه‌آن با حدود 270میلیون نفر جمعیت بزرگ‌ترین اقتصاد آسه‌آن و دومین دریافت‌کننده بزرگ سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) پس از سنگاپور است. در سال ۲۰۲۲، اندونزی بیش از ۴۳ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرد که ۵.۵ میلیارد دلار از آن توسط هنگ‌کنگ تأمین شد.

اندونزی  به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور در میان ده کشور عضو آسه‌آن  با حدود 270میلیون نفر جمعیت بزرگ‌ترین اقتصاد آسه‌آن و دومین دریافت‌کننده بزرگ سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) پس از سنگاپور است. در سال ۲۰۲۲، اندونزی بیش از ۴۳ میلیارد دلار سرمایه خارجی جذب کرد که ۵.۵ میلیارد دلار از آن توسط هنگ‌کنگ تأمین شد.

وزیر سرمایه‌گذاری اندوزی (روزان روسلانی) در رویداد چشم‌انداز اقتصادی ۲۰۲۵ که در ۲۶ فوریه ۲۰۲۵ برگزار شد نسبت به رشد قابل توجه سرمایه‌گذاری خارجی در اندونزی به‌ویژه با آغاز به کار دانانتارا ابراز خوش‌بینی کرد. وی ، بر ظرفیت اندونزی برای جذب سرمایه‌های خارجی بیشتر تأکید کرد، چرا که این امر برای رشد اقتصادی کشور حیاتی است.

به گفته روسلانی، اندونزی باید برای جذب یک‌سوم سرمایه‌گذاری خارجی که به کشورهای عضو آسه‌آن سرازیر می‌شود، تلاش کند. طبق داده‌های استاتیستا، مجموع سرمایه‌گذاری خارجی در کشورهای آسه‌آن در سال ۲۰۲۳ به ۲۳۰ میلیارد دلار رسید. با این حال، اندونزی تنها ۴۷.۳۴ میلیارد دلار دریافت کرد که معادل ۲۰.۵۸ درصد از کل سرمایه‌گذاری خارجی در منطقه بود، در حالی که سنگاپور با ۱۶۰ میلیارد دلار حدود ۷۰ درصد از کل سرمایه‌گذاری خارجی را به خود اختصاص داد.

روسلانی تأکید کرد که اندونزی با ۲۷۰ میلیون نفر جمعیت و سهم ۳۶ درصدی در تولید اقتصادی آسه‌آن، پتانسیل بالایی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی دارد. او معتقد است که میزان سرمایه‌گذاری خارجی در اندونزی باید متناسب با جایگاه اقتصادی و جمعیتی آن باشد و هدف‌گذاری برای جذب حداقل ۳۰ درصد از کل سرمایه‌گذاری خارجی آسه‌آن ضروری است.

با وجود چالش‌های موجود، روسلانی به سیاست‌های دولت برای افزایش سرمایه‌گذاری خارجی اطمینان دارد. یکی از راهبردهای کلیدی برای کاهش وابستگی به سرمایه‌های خارجی، آغاز به کار دانانتارا است. این طرح قرار است ۳۰۰ تریلیون روپیه را از طریق بهینه‌سازی بودجه ملی تأمین کند که منبع مالی قابل‌توجهی برای کشور فراهم خواهد کرد.

دانانتارا نقش مهمی در تنوع‌بخشی به منابع سرمایه‌گذاری کشور ایفا خواهد کرد. روسلانی خاطرنشان کرد که با توجه به تنش‌های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی کنونی، اتکا صرف به سرمایه‌های خارجی دیگر راهکار پایداری نیست. در عوض، بودجه دانانتارا در سرمایه‌گذاری‌هایی صرف خواهد شد که با سیاست‌های تعیین‌شده دولت همخوانی داشته و تأثیر مثبتی بر جامعه داشته باشند.

علی‌رغم رسیدن سرمایه‌گذاری در بخش تولید به رکورد 14 میلیارد دلار در سال 2024 ، مجموع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در اندونزی با 15 درصد کاهش به 22 میلیارد دلار رسید. سرمایه‌گذاری در بخش تولید 64 درصد از کل سرمایه‌گذاری را تشکیل داد. کاهش قابل‌توجه در سرمایه‌گذاری در صنایع اطلاعات و ارتباطات، مالی و تجارت عمده‌فروشی و خرده‌فروشی، از عوامل اصلی این کاهش بود. سرمایه‌گذاری در این صنایع  در سال 2023 نسبت به سال 2022 به میزان 5 میلیارد دلار کاهش یافت. سنگاپور همچنان بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار بود، هرچند سرمایه‌گذاری آن با 43 درصد کاهش به 5.5 میلیارد دلار رسید. هنگ‌کنگ (چین) و آلمان دو سرمایه‌گذار بزرگ دیگر بودند که سرمایه‌گذاری خود را افزایش دادند. این سه اقتصاد بیش از نیمی از جریان‌های سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص دادند. سرمایه‌گذاری از سوی شرکت‌های ژاپنی و کره جنوبی ثابت ماند، اما سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی به نصف کاهش یافت و به 1.7 میلیارد دلار رسید.

۱۰ کشور برتر سرمایه‌گذار خارجی  اندونزی در سال 2024 عبارتند از . سنگاپور – ۸.۸ میلیارد دلار. چین – ۳.۹ میلیارد دلار هنگ کنگ – ۳.۸ میلیارد دلار، ایالات متحده – ۲.۴ میلیارد دلار، ژاپن – ۱.۷۹ میلیارد دلار،. کره جنوبی – ۱.۷۶ میلیارد دلار، مالزی – ۱.۷۳ میلیارد دلار، هلند – ۸۱۶ میلیون دلار. جزایر ویرجین بریتانیا – ۳۹۵ میلیون دلار. بریتانیا - ۳۰۶ میلیون دلار.

بخش‌های کلیدی جذب سرمایه‌گذاری اندونزی در سال 2024 به شرح زیر  بوده است:

۱. صنعت فلزات اساسی

• سرمایه‌گذاری: ۱۲۲ تریلیون روپیه (۷.۸ میلیارد دلار)
• تمرکز: صنعت نیکل و تولید باتری‌های خودروهای الکتریکی (EV)
• اندونزی دارای ۲۲ میلیون تن ذخایر نیکل (بزرگ‌ترین ذخایر جهان)
• هدف: تبدیل شدن به یکی از سه تولیدکننده برتر باتری‌های EV تا سال ۲۰۲۷
• برنامه: تولید ۱۴۰ گیگاوات ساعت باتری در سال تا ۲۰۳۰ (۴-۹٪ از تقاضای جهانی)

۲. حمل‌ونقل و ارتباطات

• سرمایه‌گذاری: ۸۹.۲ تریلیون روپیه (۵.۷ میلیارد دلار)
• مخابرات: ۳۵۵ میلیون مشترک تلفن همراه (پس از چین و هند در رتبه سوم)
• زیرساخت‌ها: اجرای پروژه "حلقه پالاپا" برای ارائه اینترنت ۴G به ۵۰۰+ منطقه
• بزرگراه‌ها: پروژه بزرگراه ترانس-سوماترا (۲۰۰۰ کیلومتر) برای بهبود ارتباطات
• قطار سریع‌السیر:
• اولین قطار سریع‌السیر آسیای جنوب شرقی(مسیر جاکارتا–باندونگ) در اکتبر ۲۰۲۳ افتتاح شد
• مدت سفر از ۲-۳ ساعت به ۴۰ دقیقه کاهش یافت

۳. صنعت معدن

• سرمایه‌گذاری: ۸۷.۹ تریلیون روپیه (۵.۶ میلیارد دلار)
• تمرکز بر نیکل، زغال‌سنگ و طلا
• صادرات زغال‌سنگ در سال ۲۰۲۳: ۵۰۸ میلیون تن
• تولید طلا: ۴٪ از عرضه جهانی
• معدن گرسبرگ (پاپوآ) دارای ۶۷ میلیون اونس ذخایر طلا (بزرگ‌ترین ذخایر جهان)

چشم‌انداز "اندونزی طلایی ۲۰۴۵"

در سال ۲۰۱۹، جوکو ویدودو، رئیس‌جمهور اندونزی، برنامه "اندونزی طلایی ۲۰۴۵" را معرفی کرد که هدف آن تبدیل این کشور به یک اقتصاد با درآمد بالا و دستیابی به درآمد سرانه بیش از ۲۳,۰۰۰ دلار تا سال ۲۰۴۵ است. پیش‌بینی می‌شود جمعیت اندونزی در این سال به ۳۲۴ میلیون نفر برسد و این کشور به چهارمین یا پنجمین بازار بزرگ جهان تبدیل شود. سرمایه‌گذاری نقشی اساسی در تحقق این چشم‌انداز دارد. تاکنون، بیش از ۸۰ پروژه کلیدی سرمایه‌گذاری در ۶ بخش شامل صنعت کشاورزی، صنعت، زیرساخت، انرژی‌های تجدیدپذیر، مناطق اقتصادی و املاک، و گردشگری تعریف شده که تاکنون ۱۲۰ میلیارد دلار سرمایه جذب کرده‌اند.

منابع غنی و صنایع پایین‌دستی ارزش‌افزا

اندونزی دارای ذخایر عظیم نیکل، زغال‌سنگ و مس است و بزرگ‌ترین ذخایر نیکل جهان را در اختیار دارد (۲۲ درصد کل ذخایر جهانی). این کشور با ممنوعیت صادرات سنگ نیکل از سال ۲۰۲۰، به دنبال توسعه زنجیره تأمین داخلی خود در صنعت وسایل نقلیه الکتریکی (EV) است.

هدف‌گذاری اندونزی:

• تبدیل شدن به یکی از سه تولیدکننده برتر باتری‌های EV در جهان تا سال ۲۰۲۷
• توسعه زیرساخت‌های شارژ EV با بیش از ۲۰,۰۰۰ ایستگاه شارژ تا سال ۲۰۲۵
• ارائه معافیت‌های مالیاتی و گمرکی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت EV
• ساخت کارخانه باتری EV در منطقه صنعتی Batang که نخستین مرکز تولید یکپارچه باتری‌های EV در جهان خواهد بود.

زیرساخت‌ها: اولویت اصلی دولت اندونزی

 پروژه‌های بزرگ تکمیل‌شده یا در حال اجرا:

• راه‌آهن سریع‌السیر جاکارتا-باندونگ (اولین قطار سریع‌السیر در جنوب شرق آسیا)
• پروژه پایتخت جدید "نوسانتارا" با هزینه تخمینی ۴۰۰ میلیارد دلار
• توسعه بندرها، فرودگاه‌ها و بزرگراه‌ها برای بهبود ارتباطات تجاری و اقتصادی

اندونزی از طریق مشارکت‌های عمومی-خصوصی (PPP) تلاش می‌کند سرمایه‌گذاران خارجی را به سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های کلیدی جذب کند که این امر فرصت‌های بزرگی برای شرکت‌های هنگ‌کنگی به همراه دارد.

 سرمایه گذاری مستقیم در سایر کشورهای آسه آن:

در سال ۲۰۲۳، جریان‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در کشورهای عضو آسه‌آن متفاوت بود. در حالی که بیشتر کشورها شاهد کاهش ورودی سرمایه بودند، کامبوج، لائوس، سنگاپور و ویتنام توانستند رشد بی‌سابقه‌ای در سرمایه‌گذاری جذب شده ثبت کنند.کشورهای  ([1] CLMV) در مجموع افزایش سرمایه‌گذاری از ۲۵ میلیارد دلار در ۲۰۲۲ به ۲۶ میلیارد دلار در ۲۰۲۳ را تجربه کردند. سهم این کشورها از کل FDI در منطقه آسه‌آن از ۱۱.۰ درصد در ۲۰۲۲ به ۱۱.۵ درصد در ۲۰۲۳ افزایش یافت. در حالی که برخی کشورهای آسه‌آن شاهد کاهش سرمایه‌گذاری بودند، رشد چشمگیر در سنگاپور، ویتنام، کامبوج و لائوس نشان‌دهنده افزایش جذابیت این کشورها برای سرمایه‌گذاران خارجی است.

جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در آسه‌آن (میلیارد دلار)

کشور 2022 2023 سنگاپور 141.1 159.6 اندونزی 25.4 21.6 ویتنام 17.9 18.5 فیلیپین 9.5 8.9 مالزی 17.3 8.8 تایلند 11.1 4.5 کامبوج 3.6 4.0 میانمار 3.0 2.2 لائوس 0.6 1.8 برونئی دارالسلام -0.3 -0.1

سایر کشورهای آ سه آن:

• سنگاپور همچنان بزرگترین دریافت‌کننده سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در منطقه است و در سال 2023، میزان سرمایه‌گذاری در این کشور به 159.6 میلیارد دلار افزایش یافت.
• اندونزی شاهد کاهش جریان ورودی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از 25.4 میلیارد دلار در سال 2022 به 21.6 میلیارد دلار در سال 2023 بود.
• ویتنام بر خلاف بسیاری از کشورهای دیگر، رشد جزئی در سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را تجربه کرد و میزان سرمایه‌گذاری از 17.9 میلیارد دلار در 2022 به 18.5 میلیارد دلار در 2023 افزایش یافت.
• مالزی و تایلند کاهش چشمگیری در سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی داشتند که به ترتیب از 17.3 میلیارد دلار به 8.8 میلیارد دلار و از 11.1 میلیارد دلار به 4.5 میلیارد دلار رسید.
• کامبوج و لائوس افزایش در سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را تجربه کردند، به خصوص لائوس که ورودی سرمایه‌گذاری آن از 0.6 میلیارد دلار در 2022 به 1.8 میلیارد دلار در 2023 افزایش یافت.
• برونئی دارالسلام همچنان شاهد خروج سرمایه بود، اما میزان خروجی در 2023 کمتر از سال 2022 بود.

در حالی که برخی کشورهای عضو آسه‌آن شاهد رشد سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بودند، برخی دیگر با کاهش مواجه شدند. رشد سرمایه‌گذاری در سنگاپور، ویتنام و کامبوج نشان از جلب اعتماد سرمایه‌گذاران دارد، در حالی که کاهش در کشورهایی مانند مالزی و تایلند نیازمند بررسی عوامل تأثیرگذار بر این روند است.
برونئی دارالسلام

کاهش سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) در برونئی دارالسلام در سال 2023 ادامه یافت، هرچند در سطحی بسیار پایین‌تر، به میزان منفی 57 میلیون دلار. این کاهش عمدتاً به دلیل خروج سرمایه‌گذاری 204 میلیون دلاری در بخش تولید بود. در مقابل، سرمایه‌گذاری در بخش معدن از منفی 209 میلیون دلار در سال 2022 به 121 میلیون دلار افزایش یافت. با اینکه سرمایه‌گذاری از سوی شرکت‌های بریتانیایی، که به‌طور سنتی منبع اصلی سرمایه‌گذاری محسوب می‌شدند، از منفی 178 میلیون دلار در سال 2022 به 176 میلیون دلار افزایش یافت، اما این افزایش نتوانست کاهش سرمایه‌گذاری از سایر منابع مانند هنگ‌کنگ و چین را جبران کند.

 کامبوج

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در کامبوج با 11 درصد افزایش به 4 میلیارد دلار رسید که رکوردی جدید محسوب می‌شود. عامل کلیدی این افزایش، سرمایه‌گذاری قوی در بخش تولید بود که با 76 درصد رشد به 1.4 میلیارد دلار رسید. در مقابل، سرمایه‌گذاری در بخش مالی با 19 درصد کاهش به 918 میلیون دلار رسید. این دو صنعت در مجموع 60 درصد از کل جریان‌های سرمایه‌گذاری را تشکیل دادند. شرکت‌های چینی بزرگ‌ترین گروه سرمایه‌گذاران بودند و نیمی از این سرمایه‌گذاری‌ها را انجام دادند. دیگر سرمایه‌گذاران عمده شامل شرکت‌هایی از کره جنوبی، آسه‌آن و ژاپن بودند که در مجموع 28 درصد از سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص دادند.

لائوس

جریان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در لائوس با 180 درصد افزایش به 1.8 میلیارد دلار رسید که عمدتاً به دلیل افزایش چشمگیر سرمایه‌گذاری در پروژه‌های برق‌آبی بود. سرمایه‌گذاری در تولید برق 13 برابر افزایش یافت و به 848 میلیون دلار رسید که تقریباً نیمی از کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال 2023 را تشکیل می‌داد. شرکت‌های چینی بزرگ‌ترین گروه سرمایه‌گذار بودند و سرمایه‌گذاری آن‌ها با 66 درصد افزایش به 1.6 میلیارد دلار رسید. شرکت‌های ژاپنی دومین گروه سرمایه‌گذار بزرگ بودند. این دو کشور در مجموع 58 درصد از سرمایه‌گذاری در لائوس را به خود اختصاص دادند.

مالزی

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در مالزی در سال 2023 به نصف کاهش یافت و به 8.8 میلیارد دلار رسید. عوامل اصلی این کاهش، افت شدید سرمایه‌گذاری در بخش تولید بود که از 11.5 میلیارد دلار در سال 2022 به 1.2 میلیارد دلار کاهش یافت. با این حال، شرکت‌های مستقر در سنگاپور و هنگ‌کنگ (چین) دو گروه بزرگ سرمایه‌گذاران بودند که سرمایه‌گذاری خود را به‌طور قابل‌توجهی افزایش دادند. سرمایه‌گذاری از سوی شرکت‌های سنگاپوری با 92 درصد افزایش به 4.9 میلیارد دلار و از سوی شرکت‌های هنگ‌کنگی (چین) با 156 درصد افزایش به 3.8 میلیارد دلار رسید، اما این افزایش برای جبران کاهش کلی سرمایه‌گذاری کافی نبود.

میانمار

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در میانمار با 26 درصد کاهش به 2.2 میلیارد دلار رسید که عمدتاً به دلیل خروج 500 میلیون دلاری سرمایه‌گذاری در بخش اطلاعات و ارتباطات بود. با این حال، سرمایه‌گذاری در برخی صنایع کلیدی افزایش یافت. سرمایه‌گذاری در بخش معدن با 30 درصد افزایش به 1.2 میلیارد دلار رسید، در حالی که سرمایه‌گذاری در تولید چهار برابر شد و به 608 میلیون دلار رسید. سرمایه‌گذاری در بخش املاک نیز بیش از 25 برابر افزایش یافت و به 562 میلیون دلار رسید. شرکت‌های کره جنوبی و چین، به ترتیب، بزرگ‌ترین گروه‌های سرمایه‌گذار بودند و نزدیک به دو سوم از جریان‌های سرمایه‌گذاری را به خود اختصاص دادند.

سنگاپور

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سنگاپور با 13 درصد افزایش به رکورد جدید 160 میلیارد دلار رسید. این کشور همچنان بزرگ‌ترین دریافت‌کننده سرمایه‌گذاری در منطقه بود و 69 درصد از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را جذب کرد که نسبت به 62 درصد در سال 2022 افزایش یافته است. افزایش سرمایه‌گذاری در بخش مالی (با 69 درصد افزایش به 86 میلیارد دلار) و رشد قابل‌توجه در خدمات حرفه‌ای و اداری، از جمله دفاتر خانوادگی، تحقیق و توسعه و دفاتر منطقه‌ای، از دلایل کلیدی این رشد بودند. همچنین افزایش چشمگیر سرمایه‌گذاری از سوی شرکت‌های آمریکایی، که با 56 میلیارد دلار افزایش به رکورد 73 میلیارد دلار رسید، عامل مهمی در رشد سرمایه‌گذاری در این کشور بود.

 تایلند

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در تایلند با 59 درصد کاهش به 4.5 میلیارد دلار رسید که پایین‌ترین سطح از زمان پاندمی محسوب می‌شود. کاهش 75 درصدی سرمایه‌گذاری در بخش تولید (به 1.9 میلیارد دلار) و کاهش 84 درصدی در بخش مالی (به 0.3 میلیارد دلار) از عوامل اصلی این افت بودند. با این حال، سرمایه‌گذاری در املاک 28 درصد افزایش یافت و به 2.2 میلیارد دلار رسید. سرمایه‌گذاری از اکثر منابع اصلی کاهش یافت، اما سرمایه‌گذاری از چین و تایوان افزایش یافت.

ویتنام

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ویتنام به رکورد 18.5 میلیارد دلار رسید که نسبت به 17.9 میلیارد دلار در سال 2022 افزایش داشت. تولید همچنان بزرگ‌ترین دریافت‌کننده سرمایه‌گذاری بود و پس از آن املاک و تولید برق قرار گرفتند. انرژی همچنان نقطه قوت بود، با پروژه‌های بزرگی نظیر نیروگاه گاز مایع 2 میلیارد دلاری تای بین، کارخانه تولید سلول‌های فتوولتائیک 1.5 میلیارد دلاری توسط جینکو سولار (چین) و پروژه تولید قطعات الکترونیکی 1.1 میلیارد دلاری توسط LG Innotek (کره جنوبی). سرمایه‌گذاران آسیایی از چین، ژاپن، هنگ‌کنگ (چین)، کره جنوبی، سنگاپور و تایوان بیش از 80 درصد از جریان‌های سرمایه‌گذاری را تشکیل دادند.

 

منابع:

گزارش سرمایه گذاری آسه آن 2024  ASEAN investment Report (2024)-

• https://www.aseanbriefing.com/news/indonesias-record-investment-inflows-key-highlights-from-h1-2024/
• https://eg.rakyat.news/read/133192/indonesia-aims-for-one-third-of-aseans-foreign-investment-says-minister-rosan-roeslani

 

[1] CLMV حرف ابتدایی نام کشورها به انگلیسی می‌باشد (کامبوج، لائوس، میانمار، و ویتنام)