کاهش ارزش ین ژاپن و تاثیر آن بر شرق آسیا

از اوایل آپریل 2022 ین ژاپن در برابر دلار آمریکا با کاهش بسیار زیادی روبرو بوده است. به گفته مقامات این کشور، کاهش ارزش ین به دنبال تغییر سیاست های مالی از سوی فدرال رزرو آمریکا و اعمال سیاست مالی و پولی در آن کشور ایجاد گردیده است. افت ارزش ین طی سال های اخیر بی سابقه ارزیابی شده است. این روند نگرانی‌های جدی برای سیاستمداران و همچنین ترسیم تراز تجاری این کشور ایجاد نموده است. در نگاه اول کاهش ارزش ین در برابر دلار، می‌تواند به نفع صادرات این کشور باشد اما رییس بانک مرکزی ژاپن این روند را مطلوب برای اقتصاد کشور ارزیابی نمی نماید. با این حال تغیری در سیاست های بانک مرکزی ژاپن دیده نمی‌شود.

شرکت‌های بزرگ کره جنوبی، از جمله سامسونگ، هیوندای، ال‌جی با جدا شدن کسب‌وکارشان از همسایه قدرتمند خود، دیگر احساس خطری از سقوط ارزش ین در برابر دلار آمریکا نمیکنند. در واقع، ینِ ضعیف تاثیر گذاری اقتصادی سومین اقتصاد بزرگ جهان در آسیا را زیر سوال می‌برد زیرا «ین» جایگاه خود را به عنوان یک پایگاه امن و عامل اصلی ثبات در بازارهای مالی را از دست می دهد. کارشناسان می‌گویند شرکت های کره ای از جمله سامسونگ الکترونیک و SK Hyinx بازارهای نیمه‌هادی خود را در سطح جهانی توسعه داده اند، از این رو کاهش صادرات و جایگاه ژاپن در صادرات محصولات و کالاهای کره ای تاثیری بر تجارت آنها نخواهد داشت.  امروزه هیوندای و کیا موتورز شرکت وابسته به آن، دیگر جایگزین ارزان قیمت برای خودروهای ژاپنی تولید نمی‌کنند در عوض، آنها بازارهای معتبر بین المللی را با خودروهای الکتریکی و برند جنسیس هدف قرار داده اند. پارک چونگ هون، رئیس تحقیقات اقتصادی کره و ژاپن در بانک استاندارد چارتر، می‌گوید کره جنوبی مسیری متفاوت از ژاپن را دنبال می‌کند.  محصولات کره ای دیگر جایگزینی برای محصولات ژاپنی نیستند، زیرا شرکت های این کشور خطوط تولید انحصاری خود را ایجاد کرده اند. از این رو هیچ شرکت کره ای از کاهش ارزش ین یا به عبارتی ین ضعیف دچار مشکل نمی‌شود. استدلال های پارک توسط خود شرکت ها نیز تکرار شده است. مسئولان صنعتی در شرکت سامسونگ الکتریک تاکید دارند که ینِ ضعیف تاثیر چندانی بر قیمت نهایی کالای تولیدی در آن شرکت ندارد. بیشتر معاملات شرکت های کره ای با دلار آمریکا انجام می‌شود و سایر ارزها از جمله ین تنها بخش های کوچکی از سبد ارزی این شرکتها را تشکیل می دهد. سامسونگ تجهیزات تولید نیمه‌هادی‌ها را از ژاپن وارد می‌کند، اما سهم این واردات در مقایسه با درآمد سامسونگ چندان قابل توجه نمی‌باشد.  شرکت ال‌جی پنل‌های دیود ساطع نور ارگانیک (OLED) را به تولیدکنندگان تلویزیون ژاپنی مانند سونی و پاناسونیک صادر می‌کند. ال جی، کاهش ارزش ین در برابر دلار را نه موجب نگرانی می داند و نه از این وضعیت سودی برای خود متصور است زیرا تنها بخش کوچکی از تراکنش‌هایش به ین ژاپن پرداخت می‌شود.

 

منبع: نیک کی(برابری ارزش ین و دلار طی 20 سال گذشته)

در 18 آوریل، کورودا، رئیس بانک مرکزی ژاپن به نمایندگان پارلمان گفت که کاهش سریع ارزش ین تاثیر منفی بر اقتصاد ژاپن خواهد داشت. سوزوکی وزیر دارایی در این رابطه گفته است که آثار خسارت بار کاهش ارزش ین در حال حاضر  بیش از آثار مثبت آن می‌باشد اما با این وجود دولت و بانک مرکزی اقدامات جدی برای جلوگیری از کاهش ارزش ین صورت ندادند و این کاهش ارزش همچنان ادامه دارد. نرخ برابری ین و دلار در 20 آوریل به 129 ین در برابر هر دلار رسید که پایین ترین رقم در 20 سال اخیر است. این روند از زمانی آغاز شد که فدرال رزرو آمریکا در تاریخ 16 مارس 2022 افزایش نرخ بهره را اعلام نمود که منجر به کاهش ارزش ین در برابر دلار به میزان بیش از 10 ین در برابر هردلار گردید. در 20  سال گذشته نیز کاهش مشابهی در ارزش ین اتفاق افتاد اگر چه شرایط اقتصادی آن کاملا با وضعیت امروز متفاوت است. در آن زمان، ژاپن یک کشور کاملا صادراتی بود و مقامات دولتی فعالانه به دنبال کاهش ارزش ین بودند تا با تقویت صادرات به هدف بهبود وضعیت اقتصادی نزدیک شوند.  اقتصاد ژاپن در آن زمان درگیر بحران وام های ناکارآمد داخلی در دهه 1990 بود در آن زمان تقاضا در ژاپن کم بود. از آن زمان، آسیا رشد کرده است و به منبع درآمدی حیاتی برای شرکت های ژاپن تبدیل شده است. ضعیف تر شدن ین اهمیت تجارت شرکت های ژاپنی در آسیا را بیش از پیش کرده است . واتانابه، استاد بازرگانی در دانشگاه سنشو و از مسئولان سابق بانک  MUFG، اعلام نمود که با فرض اینکه ین طی یکی دو سال آینده ضعیف باقی بماند، آسیا شاهد سرمایه گذاری‌ها و خریدهای کمتری از ژاپن خواهد بود. ضعیف بودن ین هزینه سرمایه گذاری‌ها را افزایش خواهد داد و برای شرکت‌های ژاپنی توسعه و فعالیت در آسیا را دشوار خواهد نمود.

بانک های ژاپنی در سال های اخیر خریداران جدی دارایی‌های آسیایی بوده اند. تنها در دو سال گذشته، MUFG  تا 706 میلیون دلار در شرکت سنگاپور Grab  سرمایه‌گذاری نموده است و گروه مالی سومیتومو میتسویی 75 درصد از سهام موسسه مالی  Fullerton Financial هند، 5 درصد از بانک تجاری Rizal فیلیپین و 49 درصد از سهام شرکت اعتباری FE ویتنام را خریداری نموده است.  واتانابه پیش‌بینی می‌کند که با وجود ضعیف بودن ین، برخی از شرکت ها و تولیدکنندگان ژاپنی ممکن است به سرمایه‌گذاری در آسیای جنوب شرقی ادامه دهند، زیرا شرکت های ژاپنی به دنبال جایگزین کردن کشورهای جنوب شرق اسیا به جای روسیه و چین هستند. وی معتقد است که این روزها ژئوپلیتیک بیش از اقتصاد، تصمیمات در حوزه سرمایه گذاری را هدایت می‌کند.

اگر کشورهای آسیایی از کاهش ارزش ین آسیب زیادی نبیند، در این روند سودی نیز به دست نخواهد آورد زیرا اقتصاد آسیا به تدریج از تجارت کالا به تجارت خدمات در حال تغییر جهت می‌باشد. ین ضعیف سفر و تحصیل در ژاپن را ارزان تر و کم هزینه تر می‌کند و می‌تواند موج عظیمی از مسافران و دانشجویان از سایر نقاط آسیا به ژاپن را موجب گردد اگر چه هنوز ورود توریست های خارجی در دستور کار توکیو قرار ندارد.

قبل از همه‌گیری کرونا، گردشگران خارجی 4.8 تریلیون ین (38 میلیارد دلار) در سال 2019 در ژاپن هزینه نموده اند که این موضوع به بهبود تراز تجاری ژاپن کمک کرد. چینی‌ها در آن سال 30 درصد از گردشگران و 40 درصد از دانشجویان خارجی را در ژاپن تشکیل می دادند. دانشجویان چینی‌ با افزایش محدودیت‌ها در ایالات متحده به دنبال فرصت‌هایی تحصیل در ژاپن بودند. با این حال و با توجه به سیاست کووید صفر چین، تا از سرگیری سفر فاصله زیادی وجود دارد، درنتیجه ین ضعیف فایده چندانی به عنوان محرک اقتصادی در جهت افزایش توریست برای ژاپن نخواهد داشت.  کره جنوبی، یکی دیگر از کشورهای همسایه که بخش بزرگی از گردشگران ورودی ژاپن را به خود اختصاص می دهد، هنوز هیچ حرکتی برای شروع گردشگری به ژاپن انجام نداده است. از سوی دیگر، کاهش ارزش ین می‌تواند موجب ضرر کشورهایی مانند تایلند که مرزهای خود را برای گردشگری باز می‌کند، باشد.

ژاپن کشوری فقیر از نظر منابع است و برای تامین نیازهای خود به واردات انرژی، مواد غذایی و مواد اولیه وابسته است. صنایع تولیدی صادرات محور این کشور درآمد ارزی قابل توجهی برای این کشور داشته است. اما از آنجایی که شرکت های ژاپنی برای کاهش هزینه‌های نیروی کار و دستیابی به بازار، صنایع تولیدی خود را به خارج از کشور منتقل کرده اند، گردشگر ورودی و دانشجویان خارجی، وسیله ای برای پر کردن شکاف تراز تجاری گردیده است. پس از شیوع COVID-19 در سال 2020، گردشگران ورودی  نیز به شدت کاهش یافت و ژاپن را برای سه سال متوالی با کسری تجاری و خدماتی مواجه کرد و این وضعیت فروش ین را نیز با کاهش روبروساخته است.

برخی از تحلیل گران معتقدند ارزش ین در برابر دلار و وون کره جنوبی کاهش بیشتری خواهد یافت زیرا بانک مرکزی ژاپن تمایلی برای افزایش نرخ بهره ندارد در حالی که فدرال رزرو و بانک کره در این راستا حرکت می نمایند.

نخست وزیر و مسئولان اقتصادی ژاپن افت سریع ارزش ین در برابر دلار را برای اقتصاد این کشور نامطلوب ارزیابی می نمایند. با این حال بانک مرکزی برخلاف سایر کشورهای صنعتی سیاست های قبلی خود را ادامه می دهد. افزایش نرخ بهره یکی از راه‌هایی است که می‌تواند از افت بیشتر ارزش ین جلوگیری نماید اما بانک مرکزی از پذیرش آن خودداری نموده است.

سقوط ارزش ین موجب گردیده بسیاری از شرکت های ژاپنی اقدام به انتقال منابع مالی خود به داخل ژاپن نمایند. این وضعیت موجب افزایش تورم در کشور گردیده و در حال حاضر تورم در داخل ژاپن در آستانه 2% قرار گرفته است.