چالش های دولت اندونزی درمدیریت پسماندها و زباله‌های پلاستیکی

اندونزی با تولید سالیانه 4.8 میلیون تن زباله پلاستیکی رتبه دوم جهانی را به خود اختصاص داده است.دولت این کشور برای فائق آمدن بر این معضل برنامه ای دارد که مطابق آن باید تا سال 2025 تولیدزباله‌های پلاستیکی 70% و سایر زباله‌ها 30% کاهش داده شوند.هرچند که بروز بحران همه گیری کرونا دستیابی به این هدف را با مشکل مواجه نموده است.

اندونزی با تولید سالیانه 4.8 میلیون تن زباله پلاستیکی رتبه دوم جهانی را به خود اختصاص داده است. بخشی از این زباله وارد رودخانه‌ها، دریاها و اقیانوس های پیرامون این کشور می‌شوند. از سوی دیگر شیوع ویروس کرونا از نوامبر سال 2019 به افزایش تولید هر چه بیشتر زباله پلاستیکی در اندونزی منجر گردیده است . این افزایش ناشی از تمایل جامعه به خرید های اینترنتی در بسته بندی‌های پلاستیکی می‌باشد که تاثیر مستقیمی ‌بر افزایش مقادیر زباله‌های پلاستیکی دارد و در نتیجه مواد زائد پلاستیکی بیشتری در رودخانه‌های کشور خصوصا درپایتخت (جاکارتا) ریخته شوند. طبق تحقیقات وزارت امورهماهنگی دریایی و سرمایه گذاری حجم زباله‌های ورودی به رودخانه‌های پایتخت طی دوره کووید-19 بشدت افزایش یافته است که بیشتر این زباله هم پلاستیکی و حدود 16% نیز زباله‌های بهداشت شخصی مانند ماسک، دستکش و ظروف پلاستیکی ضد عفونی می‌باشند. همچنین بر اساس مطالعه ای که از سوی موسسه علوم اندونزی انجام شده است میزان ضایعات حاصل از خرید آنلاین و تحویل مواد غذایی در شهر بزرگی مانند جاکارتا طی ماه‌های آوریل و می سالجاری میلادی به ترتیب 62% و 47% افزایش یافته است .

دولت اندونزی برای فائق آمدن بر معضل زباله‌های پلاستیکی  برنامه وسیعی دارد که مطابق آن باید تا سال 2025 تولیدزباله‌های پلاستیکی 70% و سایر زباله‌ها 30% کاهش یابند. ولی از نظر کارشناسان با افزایش ورود زباله‌های ناشی از کووید-19 به محیط زیست دستیابی به چنین هدفی امکان پذیر نخواهد بود و طبق اطلاعات موجود اندونزی فقط توانسته از ورود زباله‌های پلاستیکی به میزان 521 هزار تن به دریاها و اقیانوس ها جلوگیری نماید که تنها طی دو سال گذشته 15.3% کاهش را نشان می دهد. ازسوی دیگر مطابق اعلام موسسه اقدام ملی مبارزه با آلودگی پلاستیکی اندونزی[1] ، این کشور برای رسیدن به هدف دستیابی به آلودگی پلاستیکی نزدیک به صفر تا سال 2040 به سرمایه گذاری477 میلیارد دلاری نیازدارد[2].طبق اظهار مسئولان وزارت محیط زیست و جنگلداری  این سرمایه گذاری می‌تواند تعداد بازیافت کنندگان پلاستیک را افزایش و ظرفیت کلی بازیافت سالانه آنها را به 2.8 میلیون تن افزایش دهد. مقامات مذکور معتقدند که اجرای یک اقتصاد چرخشی در زمینه مدیریت پسماند فرصت قابل توجهی برای مشاغل سبز ایجاد می نماید و چنین سرمایه گذاری منجربه ایجاد120 هزار شغل در بخش رسمی و 3.3 میلیون شغل دربخش غیررسمی‌که کارگران و پاکبانان را شامل می‌شود و به عنوان ستون فقرات سیستم مدیریت پسماند اندونزی محسوب می‌شوند،خواهد شد.

بر اساس گزارش انجمن بسته بندی بازیافت پسماند و محیط پایدار[3] ( PRAISE )  بخش غیر رسمی ( کارگران دوره گرد و رفتگران ) سالانه 354,000 تن زباله پلاستیکی جمع آوری می‌کنند درحالیکه سازمان‌های مرتبط دولتی فقط 69,000 تن در سال جمع آوری می‌کنند.  یکی از سیاست های مهم دولت اندونزی برای مدیریت زباله و پسماندها، رسمیت بخشیدن به فعالان بخش جمع آوری زباله‌ها می‌باشد. برای تحقق این امر دولت با در اختیار گذاردن تجهیزات مناسب، تخصیص درآمد ثابت و دسترسی مناسب به مراقبت های بهداشتی و درمانی و ارائه آموزش های لازم در تلاش است تا این قشر خصوصا کارگران و رفتگران را مدیریت نماید. از نظر مقامات دست اندرکار چنین سیاستی نه تنها به این قشر کمک شایانی خواهد کرد بلکه به حذف کودکان کار نیز کمک خواهد نمود و در واقع هدف دولت ایجاد یک مدل تجاری فراگیر می‌باشد که بتواند به جمع آورندگان زباله در برآوردن نیازهای اساسی آنها کمک کند.

انجمن بازیافت کنندگان پلاستیک متشکل از 120 بازیگر بازیافت، اصلی ترین چالش صنعت بازیافت را وابستگی شدید آن به بخش غیر رسمی می داند. به گفته رئیس انجمن این وابستگی شدید موجب عدم وجود داده‌ها و سیستم های مدیریت یکپارچه می‌شود و به ناتوانی انجمن در طراحی یک سیستم زنجیره قوی و هماهنگ منجر می‌شود. از نظر مقام مذکور عدم درک مطلوب جامعه و مردم از محصولات ساخته شده از مواد بازیافت شده از پلاستیک از دیگر مشکلات می‌باشد، بطوریکه برخی از مردم به اینگونه محصولات ایراداتی همچون بدبویی، کیفیت پایین تر در مقایسه با محصولات ساخته شده از مواد دست اول دارند. وی  اضافه می نماید که این عوامل فضای محدودی برای رشد بازیافت کنندگان پلاستیک در اندونزی  ایجاد می نماید و انجمن توانایی مالی زیادی برای سرمایه گذاری در فن آوری و ماشین آلات پیشرفته برای تولید محصولات با کیفیت بالاتر ندارد. وی ابراز امیدواری کرد که دولت با اقدامات مختلف از جمله ترویج استفاده از محصولات پلاستیکی بازیافتی، افزایش نرخ بازیافت، بهبود قابلیت بازیافتگان کالاها و بسته بندی‌های پلاستیکی و اجباری شدن محتوای بازیافت در برخی از محصولات پلاستیک، حمایت بهتری از صنعت بازیافت ارائه دهد.

مدیر صنایع پایین دستی صنعت شیمیایی و دارویی وزارت صنعت اندونزی نیز معتقداست که دولت مشوق های مالی برای حمایت از بازیافت پلاستیک ایجاد کرده است و درحال حاضر مقررات بیشتری را برای تقویت رشد صنعت تدوین می نماید. بعنوان مثال وزارت محیط زیست وجنگلداری آیین نامه ای ایجاد کرده است که به صنایع سبز اجازه می دهد دسترسی آسانتری به وام های بانکی داشته باشند و در کنار آن وزارت صنعت قصد دارد به مشاغل کوچک و متوسط بازیافت در قالب ابزار و ماشین آلات کمک نماید به طوریکه به وزارت دارایی پیشنهاد داده است که مالیات بر ارزش افزوده 10% برای صنعت بازیافت پلاستیک را لغو نماید. همزمان وزارت صنعت در حال تدوین آیین نامه ای برای تشویق استفاده از محصولات بازیافتی در صنعت نوشیدنی می‌باشد و این امیدواری وجود دارد که اینگونه اقدامات موجب ایجاد مشاغل بیشتر در زمینه بازیافت شود و تاثیر چند برابری در افزایش جمع آوری زباله و مکان‌های انباشت زباله نیز داشته باشد.

بر اساس داده‌های وزارت صنعت و شرکت های تحقیقاتی و مدیریت پسماند، اندونزی ظرفیت بازیافت سالیانه 1.65 میلیون تن پلاستیک را دارد و در این زمینه دولت متعهد شده است که 975,000 هزار تن زباله پلاستیک را سالیانه و تا چهار سال آینده بازیافت نماید و به مجموع 1.7 میلیون تن پلاستیک بازیافتی تا 2025 برساند. از سوی دیگر از نظر وزارت صنعت تقاضای سراسری برای مواد اولیه پلاستیک سالانه 6.5  میلیون تن است، در حالیکه صنعت داخلی تنها می‌تواند 2.3 میلیون تن پلاستیک نو ( دست اول ) در سال تولید نماید و لذا برای برآورد کردن نیازهای صنعت پلاستیک سالانه بطور متوسط 1.6 میلیون تن رزین ( مواد پتروشیمی ) از خارج وارد می‌شود. در همین حال صنعت بازیافت سالانه 1.1 میلیون تن پلاستیک بازیافتی را وارد چرخه می نماید. همچنین گفتنی است که برای افزایش کاربرد و تامین نیازها، صنعت بازیافت اندونزی سالانه حدود 800 هزار تن زباله پلاستیکی وارد می نماید این در حالی است که اندونزی می‌تواند با حداکثر بازیافت زباله‌های پلاستیکی همین میزان واردات را از داخل تامین نماید . 

اما در خصوص مزیت مدیریت و بازیافت زباله‌های پلاستیکی در اندونزی کارشناسان معتقدند گذشته از اینکه تاثیر مثبت خود را بر محیط زیست و رفع آلودگی می‌گذارد بلکه طی گزارش منتشره اندونزی می‌تواند از طریق بازیافت و با اتخاذ سیاست های مبارزه با پسماندها در بخش های کلیدی از جمله بخش های غذا و نوشیدنی تا سال 2030  بین 593 تریلیون روپیه ( 42.2 میلیارد دلار ) تا 638 تریلیون روپیه ( تقریبا 43.9 میلیارد دلار) به تولید ناخالص داخلی ( GDP ) اضافه نماید.

طبق نظر کارشناسان بنیاد Ellen Mac Arthur صنعت بازیافت جهانی می‌تواند 20 برابر بیشتر از محل دفن زباله شغل ایجاد نماید ضمن اینکه جایگزینی 20% بسته بندی پلاستیکی یکبار مصرف با گزینه‌های قابل استفاده مجدد ، یک فرصت اقتصادی به ارزش حداقل 10 میلیارد دلار می‌باشد و می‌تواند در حدود 6 میلیون تن صرفه جویی کند.

[1] - Indonesia National Plastic Action Partnership  (NPAP)

2- این اقدام ملی در آوریل سال 2020 بعنوان بخشی از یک مشارکت جهانی برای پیگیری سریع اقتصاد در حال رشد کشور توسط وزیر امور هماهنگی دریایی وسرمایه گذاری (آقای لهوت پندجایتان ) راه اندازی شد.

[3] - Packaging and Recycling Association for Indonesia s Sustainable Environment (PRAISE ).