دستاوردهای برگزاری مجمع جهانی آب برای دولت اندونزی

دهمین مجمع جهانی آب با عنوان آب برای رفاه مشترک در بالی اندونزی برگزار شد. دهمین مجمع جهانی آب برای اولین بار در تاریخ خود، نشستی در سطح عالی برگزار شد که نمایندگان 48 کشور و سازمان بین المللی را گرد هم آورد.

دهمین مجمع جهانی آب (WWF)[1] با عنوان "آب برای رفاه مشترک" از تاریخ 29 اردیبهشت لغایت 5 خرداد 1403 (18 تا 25 می 2024) در بالی اندونزی برگزار شد. اندونزی در جریان مجمع عمومی‌شورای جهانی آب در سنگال در سال 2022 به عنوان میزبان دهمین دوره انتخاب گردید. دهمین مجمع جهانی آب برای اولین بار در تاریخ خود، نشستی در سطح عالی برگزار شد که نمایندگان 48 کشور و سازمان بین المللی را گرد هم آورد. روسای دولت های اندونزی، مجارستان، مراکش، تاجیکستان، سریلانکا، تیمور شرقی و فیجی، معاونان نخست وزیر مالزی، پاپوآ گینه نو و اسلواکی و همچنین نمایندگان ویژه از کشورهای هلند، فرانسه و امارات متحده عربی در این مجمع حضور داشتند. از جمهوری اسلامی ایران نیز آقای محمد جوانبخت معاون آب و آبفای وزیر نیرو در راس هیاتی در این اجلاس حضور یافت و در آن سخنرانی کرد.   

بر اساس گزارش 2024 توسعه جهانی آب سازمان ملل متحد[2]، جامعه جهانی در حال حاضر با بحران‌های آشکار مرتبط با آب از جمله خطرات سیل و غرق شدن زمین‌ها و به تبع آن رانش زمین مواجه است؛ از سوی دیگر، دسترسی به آب سالم در دسترس، کاهش یافته و بیش از 1.4 میلیارد نفر با کمبود آب مواجه بوده که منجر به مرگ نزدیک به 21 هزار نفر در دوره 2002-2021 شده است. این گزارش تخمین زده است که بودجه سالانه ای به ارزش 114 میلیارد دلار برای جهان نیاز است تا به مردم برای دسترسی مناسب به آب آشامیدنی، امکانات بهداشتی و ارتقای سطح بهداشت آنها کمک کند. هرچند این رقم بسیار زیاد است؛ اما اثرات منفی ناشی از انتشار گازهای گلخانه ای برای جهان هزینه بسیار بیشتری خواهد داشت. برآورد می‌شود که زیرساخت های آب به تنهایی تا سال 2030 به بودجه 6.7 تریلیون دلاری نیاز داشته باشد. با توجه به چنین نیازی، اندونزی تشکیل یک صندوق جهانی آب را به عنوان مکانیزمی مشترک برای رسیدگی به مشکلات مختلف آب در همه کشورها پیشنهاد داد.

پیشنهادات اندونزی:

طبق گزارش وزیر اندونزیایی در مجمع جهانی آب، این کشور از سال 2015 تا 2024 میلادی[3]، 61 سد ساخته است؛ این کشور پیش از 2015 نیز 187 سد ساخته بود و در حال حاضر مجموعاً 248 سد قابل بهره برداری دارد. 43 سد از 61 سد ساخته شده در دوره 2015-2024 دارای پتانسیل برق آبی با ظرفیت تولید 255.15 مگاوات هستند. در میان 248 سد، حدود 246 سد نیز پتانسیل راه اندازی نیروگاه‌های خورشیدی فتوولتائیک شناور (FPV) تا 13575 مگاوات ظرفیت را دارند. ظرفیت انرژی آبی اندونزی را می‌توان به 16027 مگاوات افزایش داد.

اندونزی به عنوان یک کشور در حال توسعه، هنوز نیاز به توسعه در بخش های مختلف برای بهبود کیفیت زندگی مردم خود دارد. بدین منظور توسعه زیرساخت های آبی نقش مهمی در دستیابی به این هدف ایفا می‌کند. این کشور در 10 سال گذشته، با اقداماتی چون ایجاد 1.18 میلیون هکتار شبکه آبیاری، 2156 کیلومتر کنترل سیلاب و حفاظت از سواحل و بازسازی 4.3 میلیون هکتار شبکه آبیاری، زیرساخت های آبی خود را تقویت کرده است. بودجه بخش آب اندونزی 3.4% از بودجه دولتی این کشور را شامل می‌شود.

وزرای شرکت کننده در دهمین دوره مجمع جهانی آب، برای اولین بار در تاریخ این مجمع، پس از طی یک فرآیند پیچیده و طولانی و با دیدگاه‌ها و منافع متفاوت، بیانیه ای را تصویب کردند. بیانیه نهایی وزیران دهمین مجمع، مورد توافق 108 کشور و 30 سازمان بین المللی قرار گرفت؛ پیشنهادهای مختلفی از جمله پیشنهادات کشور میزبان بررسی و مصوب شد. اندونزی چهار ابتکار را در این مجمع پیشنهاد کرد: « ایجاد روز جهانی دریاچه‌ها»[4] از طریق قعطنامه سازمان ملل، «ایجاد مرکز عالی امنیت آب و آب و هوا»[5] در آسیا و اقیانوسیه، «مدیریت پایدار آب در جزایر کوچک برای کشورهای در حال توسعه»[6]، و «ساخت برخی پروژه‌های آبی»؛ سه پیشنهاد اول اندونزی در بیانیه پایانی درج گردید.

اجرای این پیشنهادات خود با چالش‌کمبود ظرفیت‌های مالی و فنی کشورها همراه است و در نتیجه کشورها را برای اجرای کامل برنامه‌های مقاوم سازی در برابر تغییرات آب و هوایی در حوزه مدیریت منابع آبی در موقعیت نسبتاً دشواری قرار می‌دهد.

اولین مورد از این سه پیشنهاد، ایجاد یک مرکز عالی در امنیت آب و اقلیم برای توسعه ظرفیت و استفاده از امکانات برتر بود. با توجه به اینکه کشورها با چالش‌های مشابه مربوط به منابع محدود، دورافتادگی و متاثر از بلایای طبیعی مواجه هستند؛ در این اجلاس اندونزی بر اهمیت واقعی دسترسی عادلانه به آب پاک در کشورهای جزیره‌ای تاکید کرد.

دومین پیشنهاد به جریان اصلی مسائل مدیریت آب برای کشورهای در حال توسعه در جزایر کوچک مربوط می‌شود. اگرچه اندونزی توسط آب احاطه شده است، اما همچنان به یک سیستم مدیریت مناسب برای غلبه بر چالش های کیفیت و در دسترس بودن آب پاک نیاز دارد.

سومین پیشنهاد نیز، تعیین روز جهانی دریاچه‌ها بود؛ زیرا دریاچه‌ها منابع آبی هستند که از حیات انسان‌ها پشتیبانی می‌کنند و کارکردهای اجتماعی و اقتصادی نیز دارند. بزرگداشت روز جهانی دریاچه‌ها نه تنها نمادین است بلکه فراتر از معانی نمادین آن، اعتقاد بر این است که تعیین روز جهانی دریاچه‌ها می‌تواند یکی از عوامل کلیدی حفظ اکوسیستم دریاچه‌ها بر کره زمین باشد. دریاچه به عنوان یک مخزن آب طبیعی در نظر گرفته می‌شود که با توجه به آسیب پذیری آن در برابر آلودگی، کیفیت و پایداری آن باید حفظ شود.

دستاوردهای اندونزی:

اندونزی با برگزاری این اجلاس موفق شد خلاصه ای از 113 پروژه در بخش آب و فاضلاب با ارزش 9.4 میلیارد دلار را در بیانیه وزیران بگنجاند. این تعداد پروژه مربوط به مطالعات، کمک های فنی، مراکز تحقیقاتی و فعالیت های توسعه ظرفیت تحت طرح های دوجانبه و چند جانبه مرتبط با مدیریت آب و منابع آبی هستند.

وزیر گردشگری و اقتصاد خلاق اندونزی اعلام کرد: بر اساس نظرسنجی این وزارتخانه، میانگین هزینه نمایندگان خارجی شرکت کننده در دهمین مجمع جهانی آب 38.8 میلیون روپیه (معادل 2427 دلار آمریکا) برای هر نفر شرکت کننده خارجی در اجلاس بود. این رقم، بالاتر از میانگین هزینه گردشگران عادی است. هزینه‌های نمایندگان عمدتاً شامل هزینه‌های اقامت، هزینه‌های مشارکت در اجلاس، هزینه‌های غذا و نوشیدنی و کرایه پروازهای داخلی به چندین مقصد را شامل می‌شد. هیات های خارجی، در دوران برگزاری اجلاس، مدت بیشتری (هشت روز) در اندونزی ماندند و سفر آنها در مقایسه با نمایندگان اندونزیایی(هفت روز) طولانی تر بود. وزیر گردشگری معتقد است: نمایندگان خارجی شرکت کننده در مجمع جهانی آب برای بازدید از بالی{با خانواده} باز خواهند گشت و آن را به عنوان یک مقصد گردشگری و تجاری به همکاران و خانواده خود توصیه خواهند کرد (اشاره به تبلیغ غیررسمی و بدون هزینه برای دولت اندونزی جهت جذب گردشگر خارجی). شرکت توسعه گردشگری دولتی اندونزی PT ITDC در طول دهمین مجمع جهانی آب طی روزهای 18 تا 25 می، میزان اشغال هتل ها در بالی را 83% اعلام کرد. ده هتل در منطقه بالی میزبان سران کشورها، نمایندگان و سازمان دهندگان اجلاس بود. منطقه برگزاری اجلاس در مجموع، دارای حداقل 22 هتل پنج ستاره با بیش از پنج هزار اتاق، ویلاهای لوکس و امکانات اتاق جلسه برای پذیرایی از 21 هزار هیات بود.

برگزاری مجمع جهانی آب نه تنها اقتصاد اندونزی را تقویت کرد، بلکه خرده فرهنگ های محلی و مدیریت سنتی آب کشور را در صحنه بین‌المللی ارتقا داد. با برگزاری نمایشگاهی از محصولات بومی ساخته شده توسط 51 شرکت خرد، کوچک و متوسط (SME) از تمام مناطق کشور، این نشست تأثیر مثبتی بر شرکت‌های خرد، کوچک و متوسطی که در حوزه آب و آبیاری فعالیت داشتند گذاشت. بر اساس نظرسنجی وزارت گردشگری اندونزی، شرکت های کوچک و متوسطی که در شعاع 1.4 کیلومتری محل برگزاری مجمع جهانی آب قرار داشتند، بین 21 تا 50 درصد افزایش درآمد را تجربه کردند.

حسب اعلام وزارت گردشگری اندونزی، این رویداد همچنین با ایجاد شغل برای 10500 نفر تأثیر مثبتی بر بخش اشتغال اندونزی گذاشت. فعالیت های اقتصادی ملی در طول برگزاری مجمع جهانی آب افزایش یافت و در مجموع به 1.38 تریلیون روپیه (حدود 85.14 میلیون دلار آمریکا) رسید. پیش بینی شده بود مجموع هزینه‌های نمایندگان در طول دهمین مجمع جهانی آب در بالی به 1.7 تریلیون روپیه (حدود 106 میلیون دلار آمریکا) برسد.

از مزایای دیگر برگزاری این نشست در بالی برای کشور اندونزی، می‌توان به راه اندازی مرکز تحقیقات بین المللی جلبک های دریایی گرمسیری (ITSRC) به عنوان مرکزی برای مطالعات، تحقیقات علمی، انتقال فناوری و ظرفیت سازی در صنعت جلبک دریایی در بادونگ، بالی اشاره کرد. این مرکز تحقیقاتی، با همکاری دولت اندونزی، کارشناسان بین المللی در حوزه تولید جلبک دریایی، متخصصان و انجمن‌های ملی جلبک دریایی، دانشگاه‌های داخلی اندونزی و مراکز تحقیقات خارجی و شرکای توسعه ای از جمله بانک جهانی، سازمان غذا و کشاورزی (فائو)، سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (یونیدو) ایجاد شد.

یکی دیگر از مزایای برگزاری دهمین مجمع جهانی آب، این بود که اندونزی و استرالیا توافق کردند که بر روی ابزار نوآورانه مقاوم سازی آب با یکدیگر همکاری کنند. یک تیم مشترک از محققان اندونزیایی و استرالیایی ابزاری را برای ارزیابی انعطاف پذیری تامین آب آشامیدنی در مواجهه با تغییرات آب و هوایی و آب بهداشتی مورد نیاز جامعه ابداع کرده اند که به طور محلی "PAMSIMAS" نامیده می‌شود.

در مجموع برگزاری دهمین اجلاس جهانی آب علاوه بر میزبانی از چند هزار نفر از نمایندگان سطح عالی دولت های شرکت کننده و هیات های همراه آنها طی 8 روز و کسب منافع مادی گردشگری، یک پیروزی دیپلماتیک برای دولت اندونزی به عنوان کشوری که توان برگزاری یک اجلاس با حضور چهره‌هایی چون ایلان ماسک را دارد به شمار آمده و برای این کشور یک اعتبار بین المللی دیگر ثبت گردید؛ مضاف بر این که، جلب توجه سازمانهای بین المللی و دولت های اروپایی به نیازهای اندونزی با تقویت دیپلماسی آب در حوزه مدیریت شبکه‌های آب و پسماند و فناوری مبتنی بر آن، در این کشور باعث شد ضمن درج 113 پروژه در بیانیه پایانی اجلاس وزیران، زمینه را برای جلب مشارکت شرکت های بین المللی و سرمایه گذاران خارجی در مسیر ایجاد زیرساخت های مدیریت نوین آب و تبدیل روش های سنتی به مدرن و به روز فراهم گردد.

از سوی دیگر شرکت کنندگان دهمین مجمع جهانی آب با "برنامه اقدام پشتیبان حوضه بالی[7]" که شامل تعهد جدیدی در حمایت از مدیریت حوضه رودخانه ای[8] برای دستیابی به اهداف توسعه پایدار (SDGs) است، به توافق رسیدند. این امر می‌تواند فضا را برای اجرای پروژه‌های جدید و جذب سرمایه گذاری خارجی و فناوری‌های مدرن فراهم کند. موضوعاتی که اندونزی به شدت به دنبال آن است و از آن استقبال می‌کند.

[1] World Water Forum

[2] United Nation World Water Development Report 2024

[3] دوره ریاست جمهوری جوکو ویدودو

[4] Designation of World Lakes Day through a United Nations Resolution

[5] Center of Excellence (CoE) on Water and Climate Security

[6] Mainstreaming Water Management Issues for Developing Countries on Small Islands

[7] Bali Basin Action Champions Agenda

[8] River Basin