سیاست های انرژی در کشورهای منطقه آ سه آن و نقش اندونزی

مرکز انرژی اتحادیه ملل جنوب شرق آسیا (ASEAN) پیش بینی کرده است که کل مصرف نهایی انرژی در این منطقه تا سال 2025 با افزایش 38 درصدی و تا سال 2040 با افزایش 146 درصدی مواجه خواهد شد. همچنین از 375 میلیون تن متریک سوخت های فسیلی در سال 2017 به 922 تن در سال 2040 افزایش خواهد یافت که این افزایش عمدتا ناشی از ازدیاد تقاضا در صنعت، حمل و نقل و بالا رفتن مصرف خانوارها خواهد بود.

سناریوهای هدف گذاری شده در اتحادیه ASEAN فرض را بر آن گذاشته اند که همه کشورهای عضو در حال دستیابی کامل به بازده انرژی ملی و اهداف انرژی‌های تجدیدپذیر و تعهدات خود در زمینه آب و هوا هستند. تلاش کشورهای عضو این اتحادیه برای دستیابی به اهداف ملی خود رشد تقاضای انرژی را کند می‌کند و منجر به کل مصرف نهایی انرژی 474 میلیون تن متریک در سال 2025 و 714 میلیون تن متریک در 2040 خواهد بود که به ترتیب 8% و 23% کمتر از سناریوی پایه می‌شود. بیشترین صرفه جویی در انرژی به دلیل به روزرسانی تجهیزات با بازده بالا در صنعت و ذخیره سازی انرژی در بخش حمل و نقل بواسطه اقدامات کارایی و استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی خواهد بود.

در همین حال، افزایش تلاش های مربوط به استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر برای دستیابی به اهداف ملی تحت سناریوی هدف گذاری شده در ASEAN، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر را در کل تأمین انرژی اولیه به 17.7% تا سال 2025 و 22.1% تا سال 2040 افزایش می دهد. علاوه بر این، طبق برنامه اقدام و همکاری انرژی آسیا (APAEC) که یک برنامه اجرایی بین سال های 2016 تا 2025 می‌باشد در صورتی که کاملا اجراء شود استفاده از انرژی‌های تجدید پذیر به 22.3% افزایش خواهد یافت و این روند موجب کاهش بیشتر تقاضای انرژی ASEAN به سوخت های فسیلی تا سال 2025 خواهد شد بطوریکه در 2025 به 451 میلیون تن متریک  و در سال 2040 به 624 میلیون تن متریک خواهد رسید.

موضوع دیگر در گزارش ASEAN تعهد کشورهای عضو به اهداف توسعه پایدار (SDG) می‌باشد. در این خصوص و در سناریوهای اهداف توسعه پایدار خانوارهایی که اکنون با سوخت های فسیلی مانند نفت سفید پخت وپز می‌کنند به سوی استفاده از گاز مایع و برخی برای استفاده از بیوگاز و گاز طبیعی سوق داده می‌شوند و به ویژه در سالهای بعد استفاده از تجهیزات برقی برای پخت و پز استفاده خواهد شد. البته این برنامه‌ها و تلاش ها به طور قابل توجهی بر سطح کل تأمین انرژی اولیه نسبت به سناریوهای هدف گذاری شده در آسیا تأثیر چندانی نخواهد گذاشت زیرا آنها هنوز سهم استفاده از سوخت های سنتی (فسیلی) را از 3.9% کل تأمین انرژی اولیه در سال 2017 به تنها 1.2% در سال 2025 کاهش خواهند داد.

طبق گزارش مرکز انرژیASEAN  اعضای اتحادیه به اهداف توسعه پایدار (SDG) مبنی بر دو برابر کردن میزان کاهش استفاده از سوخت های فسیلی طی دوره‌های 1990 تا 2010 و همچنین 2010 تا 2020  دست یافته اند. از منظر جهانی، رسیدن به هدف توسعه پایدار باید به طور متوسط سالانه 2.6 % تا سال 2030 در استفاده از سوخت های فسیلی کاهش ایجاد شد. در این خصوص پیش بینی می‌شود که اندونزی در بین اعضای اتحادیه نقش مهمی در افزایش تقاضای انرژی در منطقه داشته باشد. کل تأمین انرژی اولیه این کشور در سال 2017 حدود 203 میلیون تن  بوده است و پیش بینی می‌شود تا سال 2040 به حدود 622 میلیون تن (سناریوی پایه) از کل تأمین انرژی اولیه 1515 میلیون تن در آسیا افزایش یابد.

دربخش برق، انتظار می رود که منطقهASEAN  رشد عمده تقاضای برق خود را پس از فروکش کردن همه گیری کرونا از سر بگیرد. در این خصوص پیش بینی شده است که نیروگاه‌های با انرژی تجدیدپذیر مانند فتوولتائیک خورشیدی بیشترین رشد و سهم را در منطقه از آن خود بکنند. بطوریکه بر اساس اهداف تعریف شده پیش بینی می‌شود حدود 20% از کل ظرفیت نصب شده برای انرژی‌های تجدیدپذیر تا سال 2040 به 548 گیگاوات برسد. البته طبق گزارش و با این فرض که همه کشورهای عضو سیاست انرژی فعلی خود را بدون هیچ گونه تغییری اعمال کنند، سوخت های فسیلی در تولید برق منطقه در دو دهه آینده غالب خواهند بود. براساس سناریوی هدف گذاری شده در ASEAN، نیروگاه‌های با سوخت ذغال سنگ و گاز هنوز بیش از 359 گیگاوات از 600 گیگاوات ظرفیت برق منطقه را در سال 2040 تشکیل می دهند. با این حال، کشورهای منطقه موافقت کردند که با استفاده از نیروگاه‌های دارای زغال سنگ با کارایی بالا و انتشار کم آلاینده‌های جوی (HELE)، از طریق فناوری زغال سنگ پاک (CCT) به تأثیرات زیست محیطی و جلوگیری از انتشار آلاینده‌ها کمک نمایند. در خصوص اندونزی گفتنی است که این کشور قبلاً چندین نیروگاه بحرانی و فوق بحرانی را با استفاده از سوخت ذغال سنگ احداث نموده است، به این معنی که اندونزی بغیر از اینکه ذغال سنگ خود را بعنوان یکی از سوخت های آلاینده صادر می‌کند همزمان از آن برای مصارف داخلی و تامین انرژی خود بهره مند می‌شود.

طبق نظر کارشناسان اگر فرض بر این باشد که سهم انرژی‌های تجدید پذیر در بخش برق منطقه ASEAN به شدت افزایش یابد. باید طبق سناریوی هدف گذاری شده دراین اتحادیه تقریبا 50 درصد مورد نیاز از منابع انرژی تجدیدپذیر تامین شود، در آن صورت اندونزی مجبور است ظرفیت خود را درسهم انرژی‌های تجدیدپذیر، از جمله فتوولتائیک (خورشیدی)، زمین گرمایی و نیروگاه آبی که بیشترین پتانسیل را در آنها دارد و از نظر هزینه‌های تولید بسیار رقابتی هستند، افزایش دهد.

درسناریوی هدف گذاری شده در ASEAN، سهم انرژی تجدیدپذیر در بخش حمل و نقل با افزایش مصرف سوخت زیستی (بیودیزل) بیشتر در حمل و نقل و اولویت بندی انرژی‌های تجدید پذیر  از طریق ایجاد ظرفیت های جدید نیروگاهی در این منابع، منعکس می‌شود. در خصوص مصرف سوخت های پاک زیستی (بیودیزل) میزان آن از 5 میلیون تن متریک در 2017 به 29 میلیون تن متریک در 2025 و 79 میلیون تن متریک در 2040 افزایش خواهد یافت. در این زمینه  ظرفیت و توانایی اندونزی عمدتا در سوخت های زیستی و وسایل نقلیه الکتریکی است. اندونزی بزرگترین تولید کننده سوخت های زیستی در منطقه است، به ویژه بیودیزل که در حال حاضر بیشترین میزان تولید این نوع سوخت ترکیب (ترکیب روغن پالم در سوخت های فسیلی) و همچنین استحصال گاز طبیعی از ذغال سنگ را در منطقه از آن خود کرده است. درسناریوی هدف گذاری شده در ASEAN پیش بینی شده است که این منطقه نیاز به وارد کردن 600 مگاوات سوخت فسیلی دارد و دو سوم آن نفت وارداتی است.

آنچه که امروزه اندونزی شدیدا بدنبال آن هست متمرکز شدن بر روی استفاده از وسایل نقلیه الکتریکی می‌باشد که نقش غالب در کاهش انتشار گازهای گلخانه ای دارند و این فرصتی را برای راه اندازی صنعت خودروهای الکتریکی جامد در این کشور بوجود آورده است و دولت در این خصوص اقدام به سرمایه گذاری‌های کلانی کرده است. در داخل کشور، ایجاد ایستگاه‌های شارژر خودروهای الکتریکی،  تولید قطعات خودرو و باتری‌های خشک، مطمئناً یک مزیت بزرگ برای اقتصاد ملی اندونزی خواهد بود. با این حال، ارزیابی کامل اثرات زیست محیطی بر روی زنجیره تأمین آن و تصفیه ضایعات در کاهش باتری نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

براساس گزارش سال 2017 آژانس بین المللی انرژی (IEA)، درکشورهای درحال توسعه، مصرف انرژی دربخش های صنعتی متناسب بامیزان رشد تولید ناخالص داخلی افزایش می یابد. دراندونزی بین سالهای 2000 تا 2015 رویکردها از بخش کشاورزی به سمت بخش صنعت تغیر مسیر داد. بطوریکه بخش صنعت توانست حدود 39% ازتولید ناخالص داخلی این کشور را تامین نماید این درحالی است که سهم بخش کشاورزی 13% در تامین GDP می‌باشد. همچنین پیش بینی می‌شود نرخ رشد مصرف انرژی سالانه در بخش صنعت  0.54% باشد و بزرگترین زیرمجموعه‌های اندونزی که به GDP کلی کمک می‌کنند بخش ماشین آلات و تجهیزات  صنعتی و حمل و نقل می‌باشند. طبق گزارش مرکز انرژی ASEAN بین سال های 2000 و 2016  مصرف انرژی سالانه در اندونزی چهار برابر شده است و سهم بخش صنعت و خدمات در GDP از 8% در سال  2000  به 12% در سال 2016 افزایش یافته است.

بر اساس گزارشات دبیرخانه اتحادیه ASEAN، اعضای این اتحادیه طی دو دهه گذشته پیشرفت ها و دستاوردهای چشمگیری در تامین انرژی خود بدست آوردند. در این خصوص می‌توان به تسریع برق رسانی به مناطق روستایی، تامین سریع سیستم های شبکه ملی و در مقیاس گسترده، پذیرش تدریجی فن آوری‌های جدید و قراردادن سهم انرژی‌های تجدید پذیر در  ترکیب انرژی منطقه اشاره نمود. همزمان این اتحادیه تبادلات تجاری دوجانبه در بخش نیروی برق بین کشورهای عضو را شروع نموده است که چنین روندی موجب توسعه بازار تجارت چند جانبه در آینده بین آنها خواهد شد.