صنعت ریلی اتریش یکی از پیش‌تازان بازار جهانی

صنعت ریلی به‌عنوان یکی از بخش‌های کلیدی فناوری، رشد صنعتی و زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل ملی در بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته شناخته می‌شود. اتریش توانسته است با تمرکز بر نوآوری، صادرات و تولید سفارشی در بازار جهانی موقعیت برتر کسب کند. کشور اتریش با جمعیت 9میلیونی، سالانه 1.5 میلیارد یورو وسایل نقلیه ریلی صادر می‌کند. صنعت ریلی اتریش بیش از 3 میلیارد یورو درآمد ناخالص دارد و صادرات آن در حدود 1.5 میلیارد یورو بوده است. نرخ صادرات این صنعت در اتریش حدود درصد است که از نظر سرانه در اروپا در صدر قرار دارد.

صنعت ریلی اتریش یکی از بسیار صنایع نوآور اتریش است. در اروپا هیچ کجا بیش از این سرمایه گذاری برای تحقیق و توسعه انجام نمی‌شود و هیچ کجا بیش از این درخواست ثبت اختراع انجام نمی‌شود. 

اتریش سالانه 1.5 میلیارد یورو وسایل نقلیه ریلی صادر می‌کند. این آمار از آن جهت شایان توجه است که اتریش کشوری با جمعیت فقط 9 میلیون نفر از این جهت در رده هفتم جهانی قرار گرفته است. نتایج گزارش موسوم به گزارش ریلی اتریش (Austrian Rail Report)‌ که توسط موسسه Economica انجام شده نشان می‌دهد، از حیث سرانه صادرات وسایل نقلیه ریلی اتریش کشور اول دنیا است. گزارش مذکور به سفارش اتحادیه صنایع ریلی اتریش انجام شده که نماینده طیف وسیعی از صنایع ریلی در اتریش است که شرکت‌های تولید کننده طیف وسیعی از سیستم‌ها و کالاهای مرتبط از اقلام لازم برای ساخت قطار تا سیستم‌های رادیویی و قطعات ریلی و قطار را شامل می‌شود.

برخی از مهمترین نتایج گزارش فوق به قرار زیر است:

• صنعت ریلی اتریش بیش از 3 میلیارد یورو درآمد ناخالص دارد و صادرات آن در حدود 5 میلیارد یورو بوده است.
• نرخ صادرات این صنعت در اتریش حدود ۶8 درصد است که از نظر سرانه در اروپا در صدر قرار دارد. این بدان معنی است که 68 درصد تولیدات،‌ صادر می‌شوند.
• شبکه راه‌آهن اتریش دارای حدود ۵۶۹۴ کیلومتر طول مسیر است.
• در سال ۲۰۲۴، بیش از 34 هزار نفر مشغول به کار در صنعت ریلی اتریش بودند.
• برای سرمایه‌گذاری در زیرساخت ریلی اتریش، برنامه دولت شامل سرمایه گذاری 19.7 میلیارد یورویی در بازه زمانی 2025 تا 2030 می‌شود.

  شرکت‌های پیش‌رو اتریشی

یکی از شرکت‌های پیش‌رو در صنعت ریلی اتریش شرکت Traktionssysteme Austria GmbH (TSA) در شهر نویدورف از توابع وین است. افکار عمومی اتریش شناخت چندانی از این مجموعه صنعتی ندارد. اما روبرت تنکل (Robert Tencl) این شرکت را طی چند دهه مدیریت به یکی از پیشگامان جهانی تبدیل کرده است. موتورهای الکتریکی تولیدی این شرکت در متروها و ترامواهای وین و پاریس به کار گرفته می‌شوند و در لکوموتیوها و قطارهای سراسر جهان نصب می‌شوند.

یکی دیگر از شرکت‌های موفق در این حوزه شرکت Plasser & Theurer است. این شرکت در شهر لینتس اتریش است. این شرکت در حوزه ساخت ریل و نصب و زیرسازی ریل فعال است. تنها در سه کارخانه این شرکت 2200 نفر مشغول به کار هستند. این شرکت در سراسر جهان 6 هزار نفر کارمند و کارگر دارد. هولدینگ شرکت در لیختن اشتاین واقع شده و 22 شرکت تابعه در سراسر جهان دارد. کارخانه اصلی در شهر لینتس اتریش باقی ماند. کارخانه در حال گسترش است و کارخانه جدید قرار است در سال 2027 در فضایی به مساحت 12 هزار متر مربع شروع به کار کند. 

تا نیمه قرن بیستم برای نصب ریل راه‌آهن بایستی ده‌ها نفر با شدیدترین مشکلات فیزیکی ریل‌ها را بالا می‌بردند و کارگران دیگر سنگ‌ریزه‌های زیر ریل را متراکم می‌کردند. اما دو شرکت اتریشی Plasser و Theurer توانستند فناوری‌های نوین را وارد این حوزه کند. این شرکت ‌ها روش‌های مکانیکی ساختِ ریل را توسعه دادند و در سال ۱۹۵۳ شرکت مشترک این دو تاسیس شد.  یوزف تورر (Josef Theurer) طی شش دهه فعالیت خود بیش از هزار اختراع در این زمینه ثبت کرد. برای مثال اولین ماشین هیدرولیکی مخصوصی که آن ارتعاشاتی را تولید می‌کند که برای متراکم‌سازی سنگ‌ریزه‌های زیر ریل لازم است. این ارتعاشات بقدری دقیق هستند که سنگ‌ریزه‌ها مرتعش شده و زیرسازی می‌شوند بدون اینکه بیش از حد لازم تکان بخورند یا جابه‌جا شوند.

بازار اروپا به‌عنوان بازار تخصصی حفاظت شده

شرکت Plasser & Theurer اکنون به مشتریانی در ۱۲۰ کشور جهان خدمات ارائه می‌دهد و از نظر تعداد ماشین‌آلات تولیدی، در بازار جهانی پیشتاز است. خریداران شرکت شامل شرکت‌های ساختمانی و اپراتورهای شبکه‌های ریلی هستند که اغلب از پروژه‌های دولتی تأمین مالی می‌شوند. محصولات شرکت هیچ شباهتی به کالاهای انبوه ندارند بلکه ترکیبی از درخواست‌های خاص مشتریان و ویژگی‌های خاص در شبکه‌های ریلی بر اساس مقررات سخت‌گیرانه اتحادیه اروپا، باعث شده تولیدات، کاملاً سفارشی و در تیراژ پایین باشند.

حتی در درون اتحادیه اروپا نیز پهنای ریل‌ها، ولتاژهای تغذیه و سیستم‌های سیگنال‌دهی با یکدیگر متفاوت‌اند. موضوعی که برای شرکت‌های بهره‌برداری ریلی اغلب دردسرساز است. اما همین موضوع باعث ایجاد بازاری محافظت‌شده و تضمینی برای تولیدکنندگان اروپایی به خصوص در برابر شرکت‌های چینی ایجاد کرده است که بسیار سودآور است. به‌عنوان مثال، برای تولیدکنندگان چینی، بازار اروپا به دلیل پیچیدگی شدید مقررات فنی و ایمنی عملاً دست‌نیافتنی است. در حالی که در چین تنها دو نوع قطار پاسخگوی نیاز بازار است، در اروپا به دلیل تفاوت استانداردها، چند ده مدل مختلف مورد نیاز است. اگر این شرایط نبود و روابط متقابل و امکان صادرات و واردات متقابل با چین وجود داشت،‌ قطعا صنایع ریلی اروپا و اتریش با مشکلات جدی مواجه می‌شد. ماشین‌آلات ریلی شرکت Plasser & Theurer  کاملاً سفارشی‌سازی‌شده‌اند. بسته به نوع پروژه، اجزای مختلفی از سیستم‌ها و تجهیزات با یکدیگر ترکیب می‌شوند.

شرکت‌های اپراتور دستگاه‌ها خواهان ورود بازار چین و نوعی‌ یکدست‌سازی در بازار هستند. در مقابل شرکت‌های تولید‌کننده مانند Plasser & Theurer معتقدند اگر قرار است یکپارچه سازی انجام شود، باید از اقتصاد ملی نیز محافظت شود.  شرکت‌های دولتی چینی در حال حاضر عمدتاً بازار داخلی خود را تأمین می‌کنند، اما به‌تدریج به سمت بازار اروپا پیش می‌آیند. دومزر، سخنگوی شرکت Plasser & Theurer معتقد است که چینی‌ها هنوز به سطح مهندسی اتریش نرسیده‌اند، اما هشدار می‌دهد چین تا حدود ۵۰ درصد ارزان‌تر تولید می‌کند. روبرت تنکل  مدیرعامل شرکت  TSAنیز می‌گوید قطعات چینی تا 30 درصد از ارزان‌تر محصولات اتریشی هستند.

بروکراسی و مقررات دست‌وپا گیر اروپایی

روبرت تنکل ضمن یاددآوری حوزه انرژی خورشیدی که طی آن اروپا پیشتازی خود را از دست داد و شرکت‌های چینی بازار را در دست گرفتند، نسبت به این موضوع هشدار می‌دهد که اروپا پیشتازی خود را در حوزه فناوری از دست بدهد. وی به‌عنوان یکی از مهمترین شخصیت‌های صنعتی اتریش خواستار قواعد و مقررات رقابتی منصفانه است. ورود به باز چین برای شرکت‌های اتریشی دشوارترین کار ممکن است، چرا که صنعت چین با حمایت و حفاظت دولتی همراه است، در حالی که تولیدکنندگان چینی با قیمت‌های یارانه‌ای و دامپینگ قیمت به بازارهای غربی نفوذ می‌کنند. تنکل تأکید می‌کند: «اگر مطمئن شویم که در میدان رقابت با سلاح‌های برابر می‌جنگیم، هیچ اشکالی به رقابت آزاد وارد نیست».

با این حال، همه با این دیدگاه موافق نیستند. برخی نمایندگان صنعت، خواهان سهمیه‌های اجباری با درصد مشخصی از تضمین سود در اروپا هستند. این خواسته قابل توجیه است، زیرا بسیاری از پروژه‌ها پروژه‌های عمومی هستند و در نتیجه از منابع مالیاتی تأمین می‌شوند. در بسیاری از محافل صنعتی تمایلی وجود ندارد که وارد رقابت صرفاً قیمتی با چین شوند.

هرچند در صنعت ریلی چنانچه گفته شد به دلیل استانداردهای خاص اروپا،‌ بازار برای شرکت‌های اروپایی محافظت شده است اما در برخی موارد زیاده‌روی در مقررات‌گذاری موجب افزایش هزینه‌ها شده است. به‌عنوان نمونه، بسته چهارم مقررات ریلی اتحادیه اروپا (EU Fourth Railway Package)  در اصل برای تسهیل فرآیند صدور مجوز وسایل نقلیه ریلی طراحی شده بود، اما در عمل، کار را پیچیده‌تر کرده است.

اما مسئله این است اکنون در دفتر کارخانه Plasser & Theurer در شهر لینتس اتریش ۱۸ کارمند تقریباً به‌طور تمام‌وقت فقط با امور صدور مجوز سروکار دارند، زیرا بر اساس بسته مقررات فوق‌الذکر حتی وسایل کمکی و فرعی که روی خطوط بسته حرکت می‌کنند نیز باید استانداردهای سخت‌گیرانه‌تری را رعایت کنند. سخنگوی این شرکت می‌گوید رد برخی موارد برای هر ماشین ساخت ریل ممکن است نیاز به مستنداتی باشد که حجم آن‌ها به 60 هزار صفحه می‌رسد. برای صنایع اتریشی این مساله واقعا هزینه بر است و نهایتا بر قیمت تمام‌شده محصول اثر می‌گذارد.

رقابت پذیری در قیمت‌ها در اروپا دائما در حال دشوارتر شدن است. به گفته روبرت تنکل، هزینه نیروی کار در واحد‌های تولیدی بین سال‌های 2021 تا 2025 بین 25 تا 30 درصد افزایش یافته است. این افزایش را نه می‌توان با بالا بردن قیمت فروش و نه صرفاً با ارتقای بهره‌وری ماشین‌آلات جبران کرد. افزایش دستمزدها در چند سال اخیر در اروپا واقعا بی‌سابقه بوده است.

المپیک و رشد زیرساختی جهانی به‌عنوان فرصت اصلی برای صنایع ریلی

صنعت ریلی نسبتاً مستقل از چرخه‌های اقتصادی عمل می‌کند. هرچند شرکت Plasser & Theurer  در سال ۲۰۲۳ زیان قابل‌توجهی ثبت کرد اما سال 2024 دوباره به سوددهی رسید. علت این امر کاهش سفارش‌ها نبود، بلکه افزایش غیرمنتظره هزینه‌ها و بار مقرراتی بوده است. در حال حاضر، حجم سفارش‌های ورودی شرکت به ۱.۵ میلیارد یورو رسیده و سرمایه‌گذاری‌های سنگینی در جریان است. در برنامه کلان شرکت راه‌آهن فدرال اتریش نزدیک به ۲۰ میلیارد یورو برای نگهداری و توسعه خطوط ریلی، ایستگاه‌ها و تونل‌ها تخصیص یافته است. در آلمان نیز بیش از ۱۰۰ میلیارد یورو برای توسعه زیرساخت ها سرمایه‌گذاری خواهد شد.

در شرکت TSA در نزدیکی وین هم وضعیت مشابهی حاکم است. مدیرعامل شرکت روبرت تنکل می‌گوید برای امسال و سال آینده ظرفیت تولید ما کاملاً پر است و برای سال ۲۰۲۷ نیز حدود سه-‌چهارم حجم سفارش‌ها از پیش ثبت شده است. او اضافه می‌کند که نوسانات اقتصادی تأثیر چندانی بر تقاضا ندارند، زیرا ما بیش از نوسانات اقتصادی به این توجه می‌کنیم که بازی‌های المپیک یا جام جهانی بعدی کجا برگزار می‌شود. برای نمونه، در تابستان ۲۰۳۰ قرار است جام جهانی فوتبال در مراکش، پرتغال و اسپانیا برگزار شود، و به همین دلیل در شمال آفریقا بزرگ‌ترین برنامه توسعه زیرساختی تاریخ شمال آفریقا درحال اجراست. 

منابع:

https://www.bahnindustrie.at/b675m312/austrian-rail-report-2025-die-bahnindustrie-als-key-player-fuer-den-standort-oesterreich

https://www.advantageaustria.org/sm/zentral/branchen/schienenverkehr/zahlen-und-fakten/Zahlen_und_Fakten.en.html

https://www.plassertheurer.com/en/home

https://tsa.at/

https://transport.ec.europa.eu/transport-modes/rail/railway-packages/fourth-railway-package-2016_en

https://www.derstandard.at/story/3100000291349/in-dieser-branche-ist-oesterreich-weltmarktfuehrer-obwohl-es-kaum-jemand-weiss