نگاهی به تاثیر سیاست های تعرفه ای ترامپ بر اندونزی

اندونزی در میان کشورهایی قرار دارد که مشمول تعرفه متقابل ۳۲ درصدی شده‌اند.

آمریکا روی واردات از کشورهای مختلف تعرفه گذاشته است. بر روی کالاهای اروپایی ۲۰٪ و چینی ۳۴٪ تعرفه اعمال کرده است. برای بقیه کشورها هم درصدهای مختلفی در نظر گرفته شده است. ویتنام ۴۶٪ تایوان ۳۲٪ژاپن ۲۴٪کره جنوبی ۲۵٪ تایلند ۳۶٪  سوئیس ۳۱٪ اندونزی ۳۲٪  مالزی ۲۴٪ کامبوج ۴۹٪  انگلستان ۱۰٪ و  آفریقای جنوبی ۳۰٪ .

در جدول زیر ستون آبی رنگ تعرفه و موانع تجاری و ارزی اعمال شده توسط کشورها بر آمریکا است و ستون زرد رنگ تعرفه اعمال شده متقابل آمریکا بر کشورهای مختلف است.

 

 رئیس‌جمهور ایالات متحده، دونالد ترامپ، سرانجام روز چهارشنبه (۲ آوریل به وقت آمریکا یا پنجشنبه ۳ آوریل به وقت اندونزی) تعرفه‌های جدیدی را اعلام کرد که قرار است بر صدها کشور اعمال شود. این میزان تعرفه در پی کسری تجاری آمریکا با اندونزی است که به ده‌ها میلیارد دلار رسیده است.

 ترامپ در سخنانش اندونزی را صراحتاً نام برد و گفت که این کشور با اعمال موانع تعرفه‌ای و غیرتعرفه‌ای، مانع صادرات آمریکا می‌شود. به همین دلیل، تعرفه واردات ۳۲ درصدی برای کالاهای اندونزی اعمال شد. همان‌طور که انتظار می‌رفت، ظرف چند ساعت ارز روپیه اندونزی تضعیف شد. نرخ برابری دلار به روپیه که در لحظه اعلام تعرفه (۲ آوریل ۲۰۲۵ ساعت ۴ عصر به وقت شرق آمریکا / ۳ صبح ۳ آوریل به وقت جاکارتا) حدود ۱۶٬۷۴۱ روپیه بود، در ۸ آوریل به ۱۷٬۲۰۰ رسید و نگرانی‌ها از رسیدن آن به بالای ۱۷٬۵۰۰ در روزهای آتی وجود دارد .

در بیانیه رسمی‌کاخ سفید، دلایل اعمال تعرفه بر اندونزی شامل موارد زیر ذکر شده است:

1.تعرفه‌های بالا بر اتانول وارداتی

2.سیاست اندونزی در پارک کردن درآمدهای صادرات منابع طبیعی خارج از کشور

بر اساس داده‌های وزارت تجارت اندونزی، به نقل از سی‌ان‌بی‌سی اندونزی، این کشور در بازه ژانویه تا دسامبر ۲۰۲۴ مازاد تجاری ۱۴.۳۴ میلیارد دلاری با آمریکا داشته است. این رقم پایین‌تر از آمار اداره آمار آمریکا است که کسری تجاری با اندونزی را ۱۷.۹ میلیارد دلار گزارش کرده است. این کسری باعث شده اندونزی در جایگاه پانزدهم کشورهای دارای بیشترین کسری تجاری برای ایالات متحده قرار بگیرد. این کسری تجاری به این دلیل به وجود آمده که آمریکا به یکی از مقاصد اصلی صادرات بسیاری از محصولات صنعتی اندونزی تبدیل شده است.

ماشین‌آلات و تجهیزات الکترونیکی، بیشترین اقلام صادراتی اندونزی به آمریکا را تشکیل می‌دهند. تنها در سال ۲۰۲۴، صادرات این بخش به ۴.۱۸ میلیارد دلار رسید. سپس بخش نساجی با صادرات گسترده، از جمله پوشاک بافتنی و لوازم جانبی، کفش و پوشاک و لوازم غیر بافتنی در رده بعدی قرار دارد. مجموع صادرات این سه گروه کالایی تقریباً به ۷ میلیارد دلار رسید. علاوه بر این، اندونزی همچنین مبلمان و تجهیزات روشنایی، ماشین‌آلات و تجهیزات مکانیکی دیگر را به آمریکا صادر می‌کند.

اندونزی صادرکننده محصولات طبیعی فرآوری‌شده نیز هست، مانند چربی‌ها و روغن‌های حیوانی/گیاهی، لاستیک و محصولات لاستیکی. همچنین محصولات دریایی نظیر ماهی و میگو و فرآورده‌های گوشتی و ماهی نیز در میان اقلام پرفروش صادراتی به آمریکا هستند.

مجموعه این کالاها به احتمال زیاد تحت تأثیر سیاست تعرفه متقابل ترامپ قرار خواهند گرفت. با این حال، جزئیاتی از نحوه اجرای این تعرفه‌ها و تأثیر آن بر صادرات این کالاها از اندونزی به آمریکا منتشر نشده است.

در همین حال، کاخ سفید اعلام کرد که از تاریخ ۵ آوریل، تعرفه‌ها بر تمامی واردات اعمال خواهد شد. ترامپ همچنین تأیید کرد که از نیمه‌شب به وقت واشنگتن، تعرفه ۲۵ درصدی بر تمامی خودروهای خارجی وارداتی به آمریکا وضع خواهد شد.

 فهرست ۱۰ کالای صادراتی اندونزی به آمریکا که بیشترین تأثیر را از تعرفه‌های ترامپ می‌پذیرند:

۱. ماشین‌آلات و تجهیزات الکتریکی: ۴.۱۸ میلیارد دلار
۲. پوشاک و لوازم جانبی (بافتنی): ۲.۴۸ میلیارد دلار
۳. کفش: ۲.۳۹ میلیارد دلار
۴. پوشاک و لوازم جانبی (غیربافتنی): ۲.۱۲ میلیارد دلار
۵. چربی‌ها و روغن‌های حیوانی/گیاهی: ۱.۷۸ میلیارد دلار
۶. لاستیک و محصولات لاستیکی: ۱.۶۸۵ میلیارد دلار
۷. مبلمان و تجهیزات روشنایی: ۱.۴۳۲ میلیارد دلار
۸. ماهی و میگو: ۱.۰۹ میلیارد دلار
۹. ماشین‌آلات و تجهیزات مکانیکی: ۱.۰۱ میلیارد دلار
۱۰. فرآورده‌های گوشتی و ماهی: ۷۸۸ میلیون دلار

واکنش دولت اندونزی

دولت اندونزی هیأتی بلندپایه برای رایزنی و لابی‌گری به واشنگتن، دی.سی. ایالات متحده اعزام کرد تا به سیاست جدید تعرفه‌های وارداتی که از سوی رئیس‌جمهور آمریکا دونالد ترامپ اعلام شده، واکنش نشان دهد. حسن ناصبی، رئیس دفتر ارتباطات ریاست‌جمهوری اندونزی، روز جمعه ۴ آوریل در بیانیه‌ای کتبی اعلام کرد:

"دولت یک تیم لابی‌گری بلندپایه برای مذاکره با دولت آمریکا اعزام کرده است". در حال حاضر دولت در حال ارزیابی تأثیرات احتمالی این سیاست بر اقتصاد ملی است. به عنوان نخستین گام، فرآیندهای ساده‌سازی مقررات آغاز شده تا رقابت‌پذیری جهانی محصولات اندونزی تقویت شود.

در همین حال، نودی والدرینو، معاون رسانه‌ای دفتر ارتباطات ریاست‌جمهوری، اعلام کرد که رئیس‌جمهور پرابوو سوبیانتو سه راهبرد کلیدی برای مقابله با بی‌ثباتی‌های جهانی از جمله تعرفه‌های جدید آمریکا تدوین کرده است:

1.تنوع‌بخشی به شرکای تجاری اندونزی
2.شتاب در فرآوری منابع طبیعی در داخل کشور (پایین‌دستی)
3.تقویت مقاومت مصرف داخلی

نودی در بیانیه رسمی ۳ آوریل افزود: "در مواجهه با چالش‌های جهانی از جمله سیاست جدید تعرفه‌ای ایالات متحده، رئیس‌جمهور پرابوو بینش دقیقی از دینامیک ژئوپلیتیک دارد. درک عمیق او از روابط بین‌الملل و تجارت جهانی، یکی از نقاط قوت اصلی در حفظ ثبات اقتصادی اندونزی است."

پرزیدنت پرابوو در سخنرانی عمومی خود در ماجالنگکا در تاریخ ۷ آوریل ۲۰۲۵، تأکید کرد که اندونزی مایل به مذاکره با آمریکا برای ایجاد روابط تجاری منصفانه و متقابل است: "ما خواهان روابطی خوب، عادلانه و برابر هستیم که بر پایه‌ی عمل متقابل بنا شده باشد. بنابراین، خواسته‌های آمریکا نیز باید با احترام پیگیری شود."

دولت اندونزی قصد دارد واردات نفت و گاز و همچنین برخی کالاهای کشاورزی کلیدی از ایالات متحده آمریکا را افزایش دهد. این اقدام بخشی از تلاش‌های مداوم برای کاهش تعرفه‌های متقابل واشنگتن بر کالاهای صادراتی اندونزی است. آیرلانگا هارتارتو، وزیر هماهنگ‌کننده امور اقتصادی، روز سه‌شنبه  8 آوریل این موضوع را اعلام کرد. آیرلانگا در یک فروم اقتصادی که با حضور رئیس‌جمهور پرابوو سوبیانتو در برج ماندیری جاکارتا برگزار شد، گفت که دولت در حال بررسی گزینه‌هایی برای افزایش خرید گاز مایع (LPG) و گاز طبیعی مایع (LNG) از آمریکاست. با این حال، او تأکید کرد که این تصمیم بار مالی جدیدی به بودجه کشور تحمیل نمی‌کند، زیرا واردات صرفاً از محل جابجایی تأمین‌کنندگان فعلی انجام خواهد شد، نه افزایش حجم کلی خرید.

تاثیرات بر اندونزی

طبق آمار رسمی، مبادلات تجاری اندونزی و آمریکا در سال ۲۰۲۴ حدود ۳۸.۳ میلیارد دلار بوده است. در این میان، اندونزی با مازاد تجاری ۱۴.۳ میلیارد دلاری مواجه بوده که از صادرات ۲۶.۳ میلیارد دلاری به آمریکا ناشی شده است. صنعت نساجی اندونزی اعلام کرده است که قادر به استفاده از حدود ۶۰۰ میلیون دلار پنبه آمریکایی در سال می‌باشد. در پاسخ به تعرفه‌های جدید ترامپ، تولیدکنندگان نساجی کشور پیشنهاد افزایش واردات پنبه آمریکا را مطرح کرده‌اند.

تأثیر تعرفه‌ها بر اندونزی از سه مسیر اصلی منتقل می‌شود: تجارت، سرمایه‌گذاری و بازارهای مالی.

• در بخش تجارت: کاهش قیمت کالاها و افت تقاضای جهانی، مازاد تجاری اندونزی را تهدید می‌کند. همچنین کندی اقتصاد چین ممکن است منجر به سیل کالاهای ارزان به اندونزی شده و بر صنایع داخلی فشار وارد کند.
• در بخش سرمایه‌گذاری: بخش‌های صادرات‌محور مانند الکترونیک، نساجی و کفش تحت فشار قرار گرفته‌اند. کاهش احتمالی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و لغو پروژه‌ها نیز محتمل است. با این حال، سرمایه‌گذاری در بخش‌های داخلی مانند انرژی، زیرساخت و کالاهای مصرفی می‌تواند تقویت شود.
• در بازارهای مالی:  افزایش عدم‌قطعیت جهانی باعث نوسانات در بازارهای داخلی شده است. خروج سرمایه از بازار سهام و اوراق بهادار، بر نرخ ارز روپیه فشار وارد کرده که به نوبه خود هزینه بدهی‌های ارزی و واردات را افزایش می‌دهد.

افزایش هزینه‌های تولید و کاهش حاشیه سود شرکت‌ها می‌تواند بر ظرفیت بازپرداخت بدهی‌ها اثر منفی گذاشته و در نهایت کیفیت دارایی‌های بانکی را تضعیف کرده و نسبت مطالبات غیرجاری را بالا ببرد.

چالش نقدینگی در بانک‌ها

حتی پیش از سیاست‌های تعرفه‌ای ترامپ، بخش بانکی اندونزی با فشارهای نقدینگی مواجه بود. رشد سریع اعتبارات با رشد محدود سپرده‌های مردمی هم‌راستا نبوده است. کاهش قدرت خرید اقشار متوسط منجر به مصرف پس‌اندازها و کاهش سپرده‌گذاری شده است. رشد محبوبیت ابزارهای سرمایه‌گذاری غیربانکی، نقدینگی را از سیستم بانکی منحرف کرده است.

با این حال، عملکرد واسطه‌گری بانک‌ها همچنان پایدار باقی مانده است:

• رشد تسهیلات در فوریه ۲۰۲۵ به ۱۰.۳۰٪ رسید.
• رشد سپرده‌ها به ۵.۷۵٪ رسید و از ابتدای سال ۱.۰۱٪ معادل ۸۹.۳ تریلیون روپیه افزایش یافته است.

راهبرد چندلایه برای تاب‌آوری اقتصاد

برخی اعتقاد دارند که برای مقابله با چالش‌های پیش‌رو، اندونزی باید راهبردی چندلایه اتخاذ کند:

در سطح کلان:

- واردات هدفمند اقلامی مانند تجهیزات دفاعی، سویا، گوشت و ماشین‌آلات برای کاهش مازاد تجاری و اجتناب از تعرفه‌های جدید.
- گسترش همکاری‌های تجاری با بازارهای نوظهور مانند آفریقا و خاورمیانه.

در سطح داخلی:

- تقویت ابزارهای حفاظتی، مقابله با دامپینگ و نظارت بر ورود کالاهای قاچاق ارزان‌قیمت.
- حفظ ثبات اقتصادی از طریق هماهنگی میان نهادها، ارتباط مؤثر با سرمایه‌گذاران، مدیریت فشار بازارهای مالی با راهبردهای ارزی و مشوق‌های مالی.

نقش راهبردی بانک‌ها

بانک‌ها نقش کلیدی در تاب‌آوری اقتصاد ملی دارند، به‌ویژه در زمینه مدیریت ریسک و حفظ ثبات نظام مالی. اقدامات پیشنهادی کارشناسان اقتصادی اندونزیایی برمقابله با شرایط بحران اقتصادی:

• تقویت سامانه‌های هشدار سریع و تحلیل ریسک.
• ارتباط نزدیک با مشتریان شرکتی، هشدارهای به‌موقع بازار و راه‌حل‌های مدیریت ریسک.
• هماهنگی با کمیته ثبات نظام مالی (KSSK).
• اجرای استراتژی‌های مدیریت ریسک از جمله استرس‌تست، مدیریت نقدینگی، و پوشش نوسانات ارزی برای صادرکنندگان.
• تنوع در سبد تسهیلات با تمرکز بر بخش‌های داخلی و غیراگزورتی.
• توسعه تامین مالی برای کسب‌وکارهای خرد، کوچک و متوسط (MSME).
• تحلیل زنجیره ارزش برای ارزیابی دقیق‌تر ریسک اعتباری.

واکنش های منطقه جنوب شرق اسیا به اعلام تعرفه‌های تجاری ترامپ

هیچ منطقه‌ای در جهان به اندازه جنوب شرق آسیا به تجارت وابسته نیست. در سال ۲۰۲۲، نسبت تجارت به تولید ناخالص داخلی در کشورهای عضو اتحادیه کشورهای جنوب شرق آسیا (آسه‌آن) ۱۰۶.۲٪ بود؛ حتی بالاتر از اتحادیه اروپا با ۱۰۳.۶٪. اما وضعیت نگران‌کننده‌تر این است که ۸۰.۸٪ از صادرات این کشورها شامل کالاهای تولیدی است – دقیقاً همان گروهی که دونالد ترامپ هدف اصلی تعرفه‌های خود قرار داده است، بر پایه رویای احیای صنعت آمریکا. ایالات متحده دومین بازار صادراتی آسه‌آن پس از چین است و حدود یک‌پنجم صادرات منطقه را عمدتاً در قالب کالاهای صنعتی و کارخانه‌ای به خود اختصاص می‌دهد.

دوران جهانی‌سازی مبتنی بر قوانین و تجارت آزاد به پایان رسیده است. ما وارد مرحله‌ای جدید، محافظه‌کارانه‌تر، خودسرانه‌تر و خطرناک‌تر شده‌ایم. این هشدار را لارنس وونگ، نخست‌وزیر سنگاپور، با چهره‌ای جدی در پیامی خطاب به مردم این کشور جزیره‌ای اعلام کرد. به عنوان یک گره تجاری و مالی آزاد، سنگاپور بیشترین آسیب را می‌بیند — اما آنچه برای سنگاپور صادق است، برای سایر کشورهای جنوب شرق آسیا دوچندان صادق است.

این منطقه یکی از بزرگ‌ترین برندگان جهانی‌سازی بوده است؛ رشد اقتصادی آن از طریق صادرات، موجب ثبات اجتماعی شده بود. اما اکنون این مدل با بحران جدی مواجه شده و احتمالاً این بحران اقتصادی می‌تواند به بحرانی سیاسی نیز منجر شود.

اکنون، همه کشورهای آسه‌آن با تعرفه‌های سنگین مواجه شده‌اند: کامبوج: ۴۹٪، لائوس: ۴۸٪، ویتنام: ۴۶٪، تایلند: ۳۶٪، اندونزی: ۳۲٪، مالزی: ۲۴٪، برونئی: ۲۴٪، فیلیپین: ۱۷٪ و سنگاپور: ۱۰٪.

ترامپ مدعی است که تعرفه‌ها «متقابل» هستند، اما واقعیت این است که این تعرفه‌ها نه بر اساس سیاست‌های گمرکی کشورها، بلکه بر اساس میزان مازاد تجاری کشورها با آمریکا تعیین شده‌اند. هرچه کشوری بیشتر به آمریکا صادر کرده و کالاهای کمتری وارد کرده باشد، خصوصاً اگر کشوری فقیر باشد که قدرت خرید محصولات آمریکایی را ندارد، تعرفه بالاتری دریافت کرده است.

بازگشت ترامپ به قدرت در ابتدا با استقبال محتاطانه‌ای در منطقه مواجه شد. بسیاری باور داشتند که با وجود مواضع سخت، ترامپ تاجر عمل‌گرایی است که در نهایت به توافق رضایت می‌دهد. حتی برخی فکر می‌کردند که تعرفه‌های آمریکا بر چین فرصت‌هایی برای جنوب شرق آسیا ایجاد می‌کند.

جورج یو، وزیر خارجه سابق سنگاپور، در نشست تجاری فوریه در جاکارتا گفته بود: "ترامپ همیشه طرفدار کسب‌وکار است... او همیشه چشم به بازار سهام دارد. اگر بازار خیلی پایین بماند، جهتش را عوض می‌کند." اما حالا ترامپ نشان داده که این برداشت اشتباه بوده است. در حالی که بازارها در شوک فرو رفته‌اند، ترامپ گفته: "گاهی برای درمان باید دارو تلخ را بخوری."

در حالی که چین با تعرفه ۳۴٪ تلافی کرده، کشورهای آسه‌آن ترجیح داده‌اند وارد مذاکره شوند و تلاش کنند ترامپ را راضی کنند تا در قبال این کشورها انعطاف نشان دهد و آن‌ها را از این نظام تعرفه ای مستثنی کند.  

• ویتنام پیشنهاد داده که تمام تعرفه‌های خود بر کالاهای آمریکایی را حذف کند.
• کامبوج گفته تعرفه واردات کالاهای آمریکایی را به ۵٪ کاهش خواهد داد.
• سنگاپور، تایلند، مالزی و اندونزی هنوز اقدامی رسمی انجام نداده‌اند، اما آماده مذاکره سریع هستند.
• فیلیپین حتی گفته ممکن است این تعرفه‌ها برای اقتصادش مفید باشند چون نرخ آن تنها ۱۷٪ است.

دوی فورتونا انوار، از بنیان‌گذاران انجمن سیاست خارجی اندونزی، می‌گوید: "استراتژی کلی کشورهای آسه‌آن عدم‌تلافی است، به این امید که ترامپ استثناء قائل شود. ترامپ مثل پدرخوانده است؛ اگر کسی احترام بگذارد، احتمال دارد بخشش نشان دهد". با این حال، برخی معتقدند این وضعیت فراتر از مذاکره است. پیتر ناوارو، مشاور تجاری ترامپ که طراح اصلی این تعرفه‌هاست، گفت:

"این یک مذاکره نیست، یک وضعیت اضطراری ملی است... بحث فقط تعرفه نیست، تقلب‌های غیرتعرفه‌ای هم هست. دست از دستکاری ارز بردارید. دست از دامپینگ کالا بردارید." با توجه به ضعف اقتصادی آسه‌آن نسبت به آمریکا، مقابله مستقیم ممکن نیست. مجموع تولید ناخالص داخلی منطقه در سال ۲۰۲۳ تنها ۳.۸ تریلیون دلار حدود یک‌پنجم چین بود .

در عین حال، همبستگی منطقه‌ای آسه‌آن نیز در معرض تهدید است. کشورهای مختلف در موقعیت‌های متفاوتی هستند. ویتنام و کامبوج به شدت به صادرات وابسته‌اند و سریع‌تر دنبال توافق‌اند. اندونزی با بازار داخلی بزرگ و وابستگی کمتر به تجارت خارجی، فشار کمتری حس می‌کند. فیلیپین حتی شاید سود ببرد.

منابع:

https://en.antaranews.com/amp/news/350669/indonesia-us-bolster-diplomatic-ties-during-trumps-presidency

https://www.cnnindonesia.com/ekonomi/20250403144443-92-1215589/10-barang-ekspor-ri-ke-as-berpotensi-paling-terdampak-tarif-trump/amp      

https://video.kompas.com/watch/1837471/menkeu-as-peringatkan-indonesia-untuk-tak-balas-tarif-impor-donald-trump

https://nasional.kompas.com/read/2025/04/06/15465181/prabowo-diharap-segera-tunjuk-dubes-indonesia-untuk-as-kosong-hampir-2-tahun

https://www.senayanpost.com/internasional/96814904769/asean-united-in-facing-trump-prabowo-discusses-us-response-steps-with-malaysia-singapore-philippines-brunei#google_vignette

https://jatim.antaranews.com/berita/903437/indonesia-seeks-negotiations-over-us-reciprocal-tariffs

https://en.tempo.co/read/1994782/impact-of-trumps-tariff-policy-to-indonesia-blessing-in-disguise

https://jakartaglobe.id/business/indonesia-eyes-boost-in-us-energy-agriculture-imports-to-ease-tariffs

https://foreignpolicy.com/2025/04/07/trump-tariffs-asean-southeast-asia-free-trade/

https://investindonesia.co.id/2025/04/07/trump-imposes-32-tariff-on-indonesia-economy-at-risk/

https://en.tempo.co/read/1994724/indonesia-assesses-impact-of-trumps-import-tariffs-sends-high-level-delegation-to-washington-d-c?tracking_page_direct

https://www.thejakartapost.com/business/2025/04/09/the-impact-of-trumps-tariffs-and-the-resilience-of-indonesias-financial-system.html