تقویت نقش آلمان در گذار انرژی اندونزی

مشارکت برای انتقال عادلانه انرژی(JETP) یکی از منابع مهم تأمین مالی برای کنار گذاشتن زغال‌سنگ در اندونزی است. در حالی که ایالات متحده تحت ریاست‌جمهوری ترامپ از نقش رهبری خود عقب‌نشینی کرده، آلمان اعلام کرده که این مسئولیت را بر عهده خواهد گرفت.

 اوایل فوریه 2025 و پس از بازگشت دونالد ترامپ به قدرت، وزارت همکاری‌های اقتصادی و توسعه آلمان در بیانیه ای اعلام کرد که این کشور همراه با ژاپن، رهبری مشارکت JETP را به عهده خواهد گرفت تا برنامه تأمین مالی ۲۰ میلیارد دلاری ادامه یابد. این برنامه که تحت مشارکت برای انتقال انرژی عادلانه JETP اجرا می‌شود، به دنبال کاهش وابستگی اندونزی به زغال‌سنگ و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است. عقب‌نشینی آمریکا می‌تواند بر روند تأمین مالی و اجرای پروژه تأثیر بگذارد، اما تعهد آلمان نشان‌دهنده حمایت مستمر اروپا از اهداف سبز اندونزی است. این تحول می‌تواند به تقویت همکاری‌های دوجانبه برلین و جاکارتا در بخش انرژی و کاهش انتشار کربن کمک کند. با وجود کاهش نقش رهبری آمریکا، مشارکت این کشور در برنامه همچنان ادامه خواهد داشت؛ با این حال آلمان عملاً جایگزین آمریکا می‌شود؛ بدون آن‌که تعهدات اولیه خدشه‌دار شوند. دبیرخانه JETP اندونزی نیز تأکید کرده است که اگرچه آمریکا از نقش رهبری خود عقب‌نشینی کرده، اما همچنان در برنامه JETP مشارکت خواهد داشت. علاوه بر این، اتحادیه اروپا و فرانسه وعده داده‌اند که ۱۴.۷ میلیون یورو (تقریباً ۱۵.۲ میلیون دلار) برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در اندونزی اختصاص دهند.

 از طرف دیگر به گفته منابع بین المللی، شرکای JETP در ماه مارس برای ارزیابی پیامدهای عقب‌نشینی آمریکا و حفظ تعهدات مالی انرژی برای اندونزی، ویتنام و آفریقای جنوبی (در مجموع بیش از ۴۵ میلیارد دلار) جلسه خواهند داشت. از طرف دیگر برای حمایت از گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر در اندونزی، فرانسه و اتحادیه اروپا، موسسه «تسهیل انتقال انرژی اندونزی» (IETF[1]) را راه‌اندازی کرده اند و متعهد شده اند ۱۴.۷ میلیون یورو دیگر برای تسریع روند انتقال انرژی در اندونزی اختصاص دهند. تسهیلات انتقال انرژی اندونزی  بر پایه یک برنامه پنج‌ساله کمک‌های فنی طراحی شده توسط موسسه توسعه فرانسه بنا شده است. در این برنامه، اتحادیه اروپا مبلغ ۱۰.۶ میلیون یورو (حدود ۱۱ میلیون دلار آمریکا) و آژانس توسعه فرانسه مبلغ ۴.۱ میلیون یورو (حدود ۴.۲ میلیون دلار آمریکا) تأمین مالی کرده‌اند.

 فَبی تومیموا مدیر اجرایی مؤسسه «تسهیل انتقال انرژی اندونزی» IESR[2] در تحلیل وضعیت جدید گفته است: «آمریکا هنوز به فروش فناوری‌اش به اندونزی علاقه دارد، اما اگر اندونزی انتظار دریافت کمک‌های بلاعوض داشته باشد، ممکن است با مشکل مواجه شود؛ زیرا سیاست "اول آمریکا" دولت ترامپ مانع آن خواهد شد.»

 ملاحظات و جزئیات پروژه مشارکت برای انتقال عادلانه انرژی

 این پروژه شامل دو بخش اصلی است: حمایت از توسعه سیاست‌های انرژی اندونزی و افزایش ظرفیت شرکت‌های دولتی برای اجرای پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر. از جمله قرار است شرکت برق دولتی اندونزی (تنها تأمین‌کننده برق کشور) مبلغ ۶.۵ میلیون یورو (حدود ۶.۷ میلیون دلار آمریکا) برای پشتیبانی از مطالعات امکان‌سنجی و توسعه فناوری در پروژه‌های مرتبط با انرژی دریافت کند.

توافق شکل گیری و اجرای پروژه انتقال انرژی در اندونزی چند مرحله دارد:

در مرحله اول و در نوامبر ۲۰۲۲ در اجلاس گروه 20 در بالی، JETP برای اندونزی اعلام شد. کشورهای گروه 7، اتحادیه اروپا و دیگر شرکای توسعه، تعهد کردند ۲۰ میلیارد دلار برای انتقال انرژی اندونزی فراهم کنند.

مرحله دوم شامل تدوین و ارائه برنامه سرمایه‌گذاری اولیه و کلیات پروژه بود. اندونزی نوامبر ۲۰۲۳ نسخه اولیه این برنامه را منتشر کرد که شامل جدول زمانی حذف تدریجی زغال‌سنگ، پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر، توسعه شبکه و اصلاحات نهادی بود.

مرحله سوم شامل اجرای اولیه پروژه‌ها و جذب منابع مالی است که پروژه‌های اولویت‌دار در۲۰۲۴–۲۰۲۵  آغاز شد. این اولویت ها شامل پروژه‌های خورشیدی (مانند نیروگاه خورشیدی شناور Cirata در جاوه غربی) توسعه شبکه برق، برنامه‌های آموزشی برای توانمندسازی نهادها و شرکت‌های دولتی و شروع تخصیص کمک‌های بلاعوض و وام‌های ترجیحی بوده است. انتظار می‌رود در سال های ۲۰۲۵ و۲۰۲۶ اجرای عملیاتی پروژه‌ها و تخصیص منابع به‌صورت جدی آغاز شود.

مرحله چهارم فاز توسعه صنعتی و گسترش زیرساخت‌ها است که در فاصله سال های 2025 تا 2030 گسترش پروژه‌ها در سراسر کشور از جمله پروژه‌های بادی، زمین‌گرمایی و آبی، ارتقاء زیرساخت انتقال انرژی وکاهش وابستگی به نیروگاه‌های زغال‌سنگ را هدف می‌گیرد.

هدف نهایی که باید پس از طی شدن مراحل فوق تا سال ۲۰۳۰محقق شود عبارت است از تولید 34% برق اندونزی از منابع تجدیدپذیر، کاهش اوج انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش انرژی تا قبل از ۲۰۳۰ و تعطیلی تدریجی برخی نیروگاه‌های زغال‌سنگ. جلوگیری از زیان اقتصادی و بیکاری در مناطق وابسته به زغال‌سنگ در مدل "گذار عادلانه" اهمیت دارد.

ترکیب سرمایه‌گذاری شامل ۱۰ میلیارد دلار کمک دولتی بخشی به‌صورت کمک بلاعوض و بخشی به‌صورت وام‌های ترجیحی از بانک‌های توسعه از آلمان، فرانسه، ژاپن و ... تامین می‌شود و ۱۰ میلیارد دلار از بخش خصوصی از طریق سرمایه‌گذاری در پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر و توسعه فناوری تامین خواهد شد.

[1] Indonesia Energy Transition Facility

[2] Institute for Essential Services Reform