وضعیت معادن در مصر
کشور مصر ظرفیت تبدیل شدن به یکی از بهترین مناطق معدنی جهان را دارد و در حال حاضر در نقشه سرمایه گذاری معدنی جهان به عنوان یک مقصد سرمایه گذاری معدنی به پیشرفت ها و نتایج خوبی دست یافته است.
مصر سابقه طولانی در زمینه استخراج معادن دارد که قدمت آن به 1160 سال قبل از میلاد می رسد که به قدیمی ترین نقشه شناخته شده جهان برمیگردد و استخراج معادن و طلا را در صحرای شرقی نشان می دهد. مصر پتانسیل تبدیل شدن به یکی از بهترین مناطق معدنی جهان را دارد و در حال حاضر در نقشه سرمایه گذاری معدنی جهان به عنوان یک مقصد سرمایه گذاری معدنی به پیشرفت ها و نتایجی دست یافته است . تغییر عمده ای در تفکر، رویهها، زیرساخت ها و تحول دیجیتالی در مصر رخ داده است معدن بر اساس رویکردی برای به حداکثر رساندن ارزش افزوده آن مورد بهره برداری قرار میگیرد. استخراج معدن سبز به عنوان گسترش و اجرایی کردن تعهدات اجلاس آب و هوایی COP27 و دستاوردهای مصر در برنامه ژئوفیزیک منطقهای برای شناسایی و طبقهبندی مناطق معدنی بر اساس اصول اقتصادی و ارائه دادههای معدنی کارآمدتر و قابل اعتمادتر در خدمت برنامهها و سیاستهای دولت در دستیابی به بهرهبرداری اقتصادی بهینه است که امکان را برای سرمایهگذاری فراهم میکند.همچنین تمایل به استفاده از دیجیتالی شدن در تمام مراحل بهره برداری، تولید و ساخت منابع معدنی وجود دارد . بخش معدن مصر در حال برگزاری یک بسته مناقصات برای فلزات گرانبها علاوه بر فسفات، گوگرد و پتاس در سال جاری است که موجب جذب سرمایه گذاری و شکل گیری مشارکت ها و جذب شرکت های بین المللی شده است
برنامه اصلاحات اقتصادی دولت مصر که با هدف دستیابی به ثبات اقتصادی، جذب سرمایهگذاری و ارائه بازاری جذاب از طریق چشمانداز 2030 مصر انجام میشود ، زمینه لازم را برای تغییر جایگاه مصر در نقشه سرمایه گذاری جهانی در زمینه معدن فراهم میکند.
اولین دستاورد برنامه توسعه و نوسازی بخش معدن ، جستجوی طلا و مواد معدنی مرتبط در سال 2020 با مجموع 290 بخش که منجر به مشارکت 13 شرکت داخلی و بین المللی در زمینه استخراج معادن با سرمایه گذاری در مصر همچنین منطقه ویژه اقتصادی مثلث طلایی را با هدف توسعه این منطقه شامل پروژههای معدنی که این منطقه از نظر مواد معدنی مانند آهن، مس، طلا، نقره، گرانیت و فسفات یکی از غنی ترین مناطق مصر است و حدود 75 درصد از منابع معدنی این ایالت را تشکیل می دهد.مثلث طلایی فرصت هایی را برای بهره برداری از فسفات برای کودها، مواد خام برای سیمان ، سنگ آهک، کانیهای طلا و شیل نفتی فراهم میکند.
مصر از قابلیتها و تخصصهای زمینشناسی لازم برای دستیابی به نتایج در زمینه معدن برخوردار است. در دسترس بودن زیرساخت های واجد شرایط، از جمله جادههای آسفالته، شبکه مناسب ارتباطی، برق و آب، و نیز تواناییهای انسانی؛ راه را برای شرکت های بین المللی بزرگ و متوسط فراهم میکند تا در یک محیط امیدوار کننده کار کنند.
معدن یکی از مهم ترین بخش هایی است که دولت در سال های اخیر به آن توجه کرده است تا با توجه به پتانسیل های بکر سهم خود را در حمایت از اقتصاد ملی افزایش دهد. تحولات عمدهای در بخش معدن اخیرا نشان می دهد که به جذب بسیاری از شرکتهای بینالمللی برای سرمایهگذاری در این بخش کمک کرده است.
دولت مصر پروژه ای برای توسعه و نوسازی بخش منابع معدنی در مارس 2018 با هدف افزایش سهم بخش معدن در تولید ناخالص داخلی کشور از 0.5 درصد به 5 درصد تا سال 2030 راه اندازی کرد . پروژه توسعه از جدیدترین سیستمهای بینالمللی برای تشخیص مشکلات و چالشها استفاده کرده است و بیش از 100 مصاحبه با مقامات و کارشناسان بخش دولتی و خصوصی انجام شده است و دادههای مورد نیاز از طریق منابع متعدد و دادههای موجود در سازمان منابع معدنی و شرکت های دولتی جمع آوری شد پروژه نوسازی یک برنامه عملیاتی شامل 7 محور اصلی برای بهره مندی از منابع متنوع زمین شناسی، نیروی کار، موقعیت استراتژیک مصر و زیرساخت هایی است که در زمینه حمل و نقل و انرژی در مقایسه با سایر مناطق آفریقا است .این برنامه اصلاحات اصلی مورد نیاز به منظور بهبود عملکرد است که مهمترین آنها اصلاح برخی از مواد قانون معادن و مقررات آن است .
بخش معدن در مصر، مطابق با اصلاحات جدید با هدف بهبود فضای سرمایه گذاری در معدن، موفق شد اولین مناقصه بزرگ جهانی را برای جستجوی طلا و مواد معدنی مرتبط در صحرای شرقی در سال 2020 راه اندازی کند. 4 شرکت انگلیسی، مصری و کانادایی برنده 8 بخش در صحرای شرقی شدند.
شرکت مصری بازاریابی و فروش فسفات نیز به عنوان اولین شرکت مصری در بازار جهانی که در زمینه بازاریابی و فروش فسفات مصر در خارج از کشور فعالیت میکند، با مشارکت سازمان منابع معدنی، شرکت فسفات مصر، شرکت معدنی النصر، شرکت گاز شرق و سازمان خدمات ملی تاسیس شد.
معادن مصر
مصر از نظر نوع، کمیت و محل توزیع دارای منابع معدنی متنوعی است که به پنج دسته اصلی طبقه بندی میشود:
سنگ معدنی جامد: انواع زیادی از این سنگ ها وجود دارد که مهم ترین آنها مواد کربنی است
مواد رادیواکتیو: مانند اورانیوم موجود در سنگ های صحرای شرقی و سینا که در تولید انرژی هسته ای استفاده میشود.
فلزات : شامل سه نوع سنگ آهن، مواد غیرفلزی و فلزات گرانبها میباشد.
سنگ آهن: مانند آهن که یکی از مهم ترین و معروف ترین منابع معدنی مصر به شمار می رود و اساس صنایع سنگین تولید اتومبیل، قطار و ساختمان است.
همچنین بسیاری از مواد غیرآهنی مانند مس و فلزات گرانبها مانند نقره ، پلاتین و طلا ، مواد غیرفلزی و مواد اولیه صنایع شیمیایی و کودها
مصالح ساختمانی: مانند گرانیت، مرمر، ماسه سفید و سنگ آهک.
صحرای شرقی:
صحرای شرقی از دره نیل در غرب تا دریای سرخ، خلیج سوئز و کانال سوئز در شرق و از دریاچه منزله در دریای مدیترانه در شمال مصر تا مرز جنوبی با سودان در جنوب امتداد دارد. کویر شرقی با کوههای شرقی که در امتداد دریای سرخ امتداد یافتهاند، با قلههایی که تا حدود 3000 فوت از سطح دریا ارتفاع دارند، این کویر سرشار از منابع طبیعی از جمله مواد اولیه مختلف مانند طلا، زغال سنگ و نفت است .
شبه جزیره سینا:
شبه جزیره سینا شبیه یک مثلث است. از شمال در دریای مدیترانه، در جنوب در منطقه راس محمد، شرق آن خلیج عقبه و غرب آن خلیج سوئز و کانال سوئز است. شبه جزیره از نظر توپوگرافی به سه بخش اصلی تقسیم میشود:
بخش جنوبی زمین ناهمواری از کوههای گرانیتی مرتفع است.
کوه کاترین در ارتفاع 2640 متری از سطح دریا قرار دارد و آن را به بلندترین قله کوه مصر تبدیل میکند.
بخش مرکزی از شمال با دریای مدیترانه و از جنوب با فلات التیه همسایه است.این منطقه دشتی است که دارای منابع آبی فراوانی است که از آب باران که از ارتفاعات جنوبی به فلات مرکزی جریان دارد، به دست میآید.
آهن
آهن یکی از مهمترین منابع معدنی است که مصر به خاطر آن مشهور است ، زیرا ذخایر آهن در سه منطقه اصلی یافت میشود: شرق اسوان ، الواحات البحری و صحرای شرقی .
ذخایر آهن در شرق اسوان
ذخایر آهن در بیش از 15 مکان در شرق اسوان یافت میشود .سنگ آهن اسوان از نوع رسوبی سنگریزه ای است که عمدتاً از هماتیت و گوتیت تشکیل شده است. ذخایر تقریباً ثابت شده این ذخایر بین 120 تا 150 میلیون تن است
ذخایر آهن در الواحات البحری
ذخایر آهن در چهار منطقه اصلی الجدیده، الحاره، ناصر و جبل غرابی قرار دارند که این ذخایر عمدتاً از اکسیدهای آهن هیدراته معروف به لیمونیت و گوتیت و همچنین هماتیت و برخی مواد معدنی اضافی دیگر تشکیل شده است. . ذخایر آهن در حال حاضر برای تغذیه کارخانه آهن و فولاد در حلوان مورد بهره برداری قرار میگیرد، جایی که یک خط راه آهن ایجاد شده است که سایت های مختلف سنگ معدن در الواحات و کارخانه در حلوان را به هم متصل میکند. میزان تولید سالانه حدود یک میلیون تن است و درصد سنگ آهن بین 45 تا 50 درصد است که نیاز به عملیات تغلیظ برای افزایش درصد آهن در سنگ معدن دارد و ذخیره سنگ آهن به حدود 100 میلیون تن می رسد.
ذخایر آهن در صحرای شرقی
در بخش مرکزی صحرای شرقی ، جنوب قصیر ، نزدیک سواحل دریای سرخ واقع شده اند که منشأ رسوبی داشته و سپس در اثر گرمای زیاد و فشار شدید دگرگون شده اند. مهمترین مکانها جبل الحدید است. ذخایر حدود 40 میلیون تن برآورد شده است.
منگنز
با وجود مکانهای فراوانی که سنگهای منگنز در آنها یافت میشود ، تنها تعداد کمی از آنها برای بهرهبرداری اقتصادی مناسب هستند.منطقه ام بجمه در استان سینا جنوبی مهمترین این مناطق است .ذخایر سنگ منگنز نیز در منطقه ابوزنیما در شبه جزیره سینا یافت میشود ، اما ذخایر این منطقه نسبتاً کوچک است و در ابتدا حدود 40000 تن تخمین زده میشود. در منطقه حلایب در جنوب شرقی صحرای شرقی نزدیک ساحل دریای سرخ ، ذخایر منگنز به صورت عدسیها و حفرههای متمایل به شکاف موجود است و ذخیره آن حدود 120 هزار تن برآورد میشود.
طلا
وجود بیش از 90 معدن طلای باستانی در صحرای شرقی و آثار باستانی و مصنوعات طلا هنوز شاهد زندهای از نبوغ مصریان باستان است. مهمترین معادن طلا عبارتند از: اتود، السکری، البرامیه، ام الروس و عطاالله. جبل السکری کوهی است در حدود 30 کیلومتری جنوب غربی شهر مرسی علم در صحرای شرقی که شامل یک معدن طلا است که در سال 1994 کشف شد . کار بر روی آن برای مدتی متوقف شد و سپس در سال 2008 پس از افزایش ذخایر طلا به 10 میلیون اونس در سال 2008 بازگشت . شرکت معادن طلای السکری در می 2005 تشکیل شد و یک شرکت سرمایه گذاری مشترک بین اداره کل منابع معدنی مصر و شرکت فراعنه معادن طلای استرالیا برای جستجو و بهره برداری از طلا، تشکیل شده و سپس فعالیت به وزارت نفت و منابع معدنی منتقل شد و اختلاف به صورت دوستانه حل و فصل شد حجم سرمایه گذاری حدود 310 میلیون دلار آمریکا که 70 درصد آن صرف کار توسعه و ارزیابی شد، زیرا مشخص شد که درجه غلظت طلا با عمق افزایش مییابد و به این ترتیب ذخیره از 7 میلیون اونس به حدود 13 میلیون اونس در ابتدای سال 2008 به ارزش 13 میلیارد دلار افزایش یافت.
تیتانیوم
سنگ معدن اصلی تیتانیوم ، کانی ایلمنیت است که از اکسید آهن و تیتانیوم تشکیل شده است، ایلمنیت در چندین محل یافت میشود که مهمترین آنها نواحی صحرای شرقی است .
همچنین ایلمنیت به عنوان یکی از اجزای ماسه سیاه که توسط باد و امواج در دلتای شمالی بین رشید و العریش متمرکز شده است یافت میشود.
قلع و تنگستن
هر دو سنگ قلع معروف به کاستریت و سنگ تنگستن معروف به ولفرامیت در نواحی نویبع، العجله، ابودباب، المویلحه و زرقه النعام در صحرای شرقی موجود هستند. کاستریت به عنوان منبع اولیه استفاده میشود .
مس
ذخایر مس مرتبط با سنگ معدن نیکل در نواحی ابوسویل، وادی هیمور و عکارم وجود دارد که همگی در صحرای شرقی هستند.
کروم
سنگ معدن کروم ، معروف به کرومیت، اکسید آهن-کروم، در اواسط دهه 1940 در مصر کشف شد. این سنگ به شکل نوارها، لایهها یا عدسیها در بیش از یک منطقه در صحرای شرقی یافت میشود.
فسفات
فسفات در مصر یکی از مهم ترین ذخایر معدنی از نظر اقتصادی به شمار می رود ، زیرا تولید آن جایگاه برجسته ای در زمینه معدن دارد . دلیل این امر وجود گسترده فسفات در مصر است ، زیرا به شکل کمربند رسوبات فسفات یافت میشود که به طول حدود 750 کیلومتر از ساحل دریای سرخ در شرق تا واحههای داخل غرب امتداد دارد. اهمیت اقتصادی آن این است که به مقدار زیاد به خارج از کشور صادر میشود و بخشی از آن به صورت کودهای شیمیایی طبقه بندی شده در دسته سوپر فسفات ها تولید میشود.
سایت های فسفات در سه حوزه اصلی قرار دارند:
وادی نیل بین ادفو و قنا و مطالعات زمین شناسی ذخیره تخمینی حدود 1000 میلیون تن را در مجاورت مهامید نشان داده است .
ساحل دریای سرخ بین سفاجا و القصیر که ذخایر آن از 200 تا 250 میلیون تن سنگ فسفات برآورد میشود.
صحرای غربی فلات ابوطرطور ، بزرگترین ذخایر فسفات در مصر است که ذخایر آن حدود 1000 میلیون تن تخمین زده میشود، اما موانعی وجود دارد که به دلیل وجود ذخایر قابل توجه مانع از بهره برداری بهینه از آن میشود. درصد ناخالصی که باعث افزایش هزینه تولید آن میشود.
تالک
ذخایر تالک در بیش از 30 مکان یافت میشود که بیشتر آنها در صحرای جنوبی شرقی هستند از تالک در ساخت کاغذ، صابون، برخی داروهای پزشکی و شویندههای صنعتی استفاده میشود. تالک نیز در جنوب شرقی اسوان یافت میشود و متعلق به شرکت معدنی سامی سعد است.
باریت
باریت در مصر در بیش از 10 مکان در بیابانهای شرقی و غربی وجود دارد و برخی از این مکانها در معرض بهره برداری اقتصادی قرار دارند که از جمله مهم ترین این مکانها میتوان به جبل الهدی در شرق اسوان، حامتا، وادی دباب اشاره کرد.
گوگرد
گوگرد عمدتاً در سواحل دریای سرخ و خلیج سوئز یافت میشود . گوگرد در ساخت اسید سولفوریک استفاده میشود که در فهرست طولانی از صنایع شیمیایی استفاده میشود، همچنین در ساخت کودهای شیمیایی، آفت کش ها، مقاصد پزشکی و سفید کردن منسوجات استفاده میشود.
گچ
گچ در مصر در بیش از 25 نقطه یافت میشود که مهمترین آنها عبارتند از منطقه البلاح در شمال استان اسماعیلیه، شرق خلیج سوئز در سینا و در العلمین وغرب اسکندریه.
کوارتز
کوارتز در چندین مکان در صحرای شرقی یافت میشود که مهمترین آنها جبل الدب، جبل مروات و منطقه ام هیجلیج است. درصد سیلیس به حدود 98 درصد می رسد
کائولن
ذخایر آن در سه مکان اصلی یافت میشود:
الف - در شبه جزیره سینا
ب - در ساحل غربی خلیج سوئز
ج - در منطقه کلابشه و اسوان.
کاولین یکی از مواد اولیه با ذخایر زیاد که به بیش از 200 میلیون تن می رسد و در صنایع سرامیک، چینی، لاستیک و کاغذ استفاده میشود.
نمک های سدیم و پتاسیم
ذخایر کربنات سدیم ( ناترون ) در وادی نطرون در استان بحیره واقع شده است ، ذخایر کلرید سدیم (نمک سنگ) از آب دریا از طریق تبخیر در نمکدانهای صنعتی که در سراسر دریای مدیترانه پخش شده اند، استخراج میشوند. اسکندریه، رشید، پورت سعید و دریاچه قارون در فیوم منبع اصلی سدیم و کلر هستند که در فهرست صنایع شیمیایی قرار دارند که مهمترین آنها سود سوزآور و اسید کلریدریک است.
ماسه شیشه ای
ماسه سفید مرغوب به وفور در نزدیکی منطقه سینا، در منطقه زعفرانه در خلیج سوئز، وادی نطرون الدره و وادی قنا یافت میشود.این نوع ماسه در صنعت شیشه سازی استفاده میشود.
سنگ های قیمتی
یکی از مهم ترین انواع سنگ های قیمتی موجود در مصر ، فیروزه است که در منطقه سینا یافت و در جنوب دریای سرخ یافت میشود. انواع سنگهای قیمتی از زمان تمدن فراعنه تاکنون به آنها مشهور بوده است.
فلدسپات
در چندین مکان یافت میشود که مهمترین آنها منطقه اسوان است. فلدسپات عمدتاً در ساخت سرامیک، چینی، چینی، مواد نسوز و شیشه استفاده میشود.
سنگ های زینتی
سنگهای زینتی به دو دلیل اهمیت زیادی داشته است: اول: فراوانی و گسترش آنها در سرزمینهای مصر، از جمله بیشتر رشتهکوههای دریای سرخ، بخش جنوبی شبه جزیره سینا و بخشهای مختلف صحرای غربی دوم: تنوع بسیار زیاد انواع سنگ ها، چه سنگ های آذرین، چه رسوبی.
مهم ترین انواع سنگ های زینتی مصر به شرح زیر است:
گرانیت
این سنگ آذرین مهمترین معادن آن در اسوان و چندین نقطه در صحرای شرقی و سینا قرار دارد. با این حال گرانیت اسوان با رنگ های زیبا و شهرت تاریخی اش متمایز است. مصریان باستان از آن مجسمهها، تابوت ها و میزهای قربانی می ساختند.
سنگ مرمر
مهمترین معادن آن در وادی المیاه، جبل الرخام، العلاقی و ابوسویل واقع شده است.
سنگ
مصر سنگ های آهکی رنگارنگ فراوان دارد و مهم ترین معادن طره، المعصره، بنی خالد و سمالوط در المنیا و در امتداد جاده اسیوط هستند. در سیوه و العلمین نیز معادن سنگ وجود دارد.
آلبرشیا سنگی است رسوبی متشکل از قطعاتی با اندازهها و اشکال مختلف و با رنگ های روشن خود به ویژه برش قرمز که در استان سوهاج یافت میشود، همچنین نوعی برش سبز وجود دارد که از نظر باستان شناسی معروف است
آلاباستر نوعی سنگ آهکی است که رنگ عسلی آن شهرت جهانی دارد و از معادن مهم آن در نزدیکی بنی سویف جبل الراحه در سینا است .
منابع سنتی اورانیوم
مهمترین سایت های رادیواکتیو و کانی اورانیوم در صحرای شرقی، صحرای غربی و سینا قرار دارند . مهمترین این سایتها عبارتند از صحرای شرقی به دلیل وجود انواع سنگ ها و ساختارهای زمین شناسی که حاوی کانی سازی مواد هسته ای به ویژه اورانیوم هستند و از مهم ترین مناطق محسوب میشود و هدف اولیه برای تحقیق و اکتشاف مواد هسته ای به شمار می رود.
جبل قطار- المسیکات – العرضیه در جنوب جاده قنا - سفاجا که درصد اورانیوم در برخی از نمونههای جمع آوری شده از منطقه کانی سازی در معدن اکتشافی در سایت المسیکات به حدود 2400 قسمت در میلیون رسیده است. درصد اورانیوم در برخی از نمونههای گرانیت در محل متقاطع حدود 3100 پی پی ام است.
کوه ام آرا : این منطقه در 180 کیلومتری جنوب شرقی اسوان قرار دارد که در سال 1971 با بررسی رادیولوژی هوایی کشف شد و در سال 1972 به صورت میدانی مورد بررسی قرار گرفت. حفاری در فواصل نزدیک برای ارزیابی ذخایر اورانیوم یافت شده در شکاف ها در حال انجام است.
صحرای غربی: صحرای غربی یکی از مناطقی است که پتانسیل ذخایر بزرگ معدنی اورانیوم در آن هنوز به اثبات نرسیده است.
سینا : ذخایر سینا به طور دقیق ارزیابی نشده است و لایههایی که در آن اورانیوم رایج است، لایههایی که در آن توریم وجود دارد و لایههایی که هر دو در آنها غالب هستند، از هم جدا شدهاند .
منابع غیرسنتی
به طور خلاصه چشم انداز استخراج اورانیوم به عنوان محصول جانبی از دو منبع در مصر به شکل ذیر است :
استخراج اورانیوم از فسفات
سنگ معدن فسفات از اهمیت اقتصادی در یک کمربند وسیع از دریای سرخ در شرق تا واحههای Dakhla در غرب قرار دارد . مصر یکی از کشورهایی است که دارای منابع نامحدود سنگ معدن فسفات با کیفیت پایین است، که نیاز به فرآیندهای فرآوری و تغلیظ برای بالا بردن کیفیت آنها برای مطابقت با نیازهای داخلی یا نیازهای بازارهای خارجی برای صادرات دارد. سنگ معدن فسفات را میتوان به سه حوزه اصلی تقسیم کرد:
دریای سرخ
ذخایر قطعی معدنی آن حدود 30 میلیون تن و ذخایر زمین شناسی حدود 60 میلیون تن برآورد شده است.
وادی نیل
ذخایر اثبات شده معدنی آن تقریباً 70 میلیون تن و ذخایر زمین شناسی تقریباً 350 میلیون تن برآورد شده است.
وادی جدید (ابو طرطور)
ذخایر اثبات شده معدنی آن تقریباً 700 میلیون تن و ذخایر زمین شناسی تقریباً 2600 میلیون تن برآورد شده است. بر این اساس، ذخایر قطعی معدن در مصر حدود 800 میلیون تن و ذخایر زمین شناسی 300 میلیون تن است و با توجه به اینکه یک تن فسفات حاوی 70 گرم اورانیوم است، میزان ذخایر قطعی حدود 50 هزار تن است.
استخراج فسفات
منابع فسفات اورانیوم میتواند به 3000 تن اورانیوم از ذخایر اضافی تخمینی II (EAR-II) به اضافه 3000 تن دیگر ذخایر تخمینی (SR) برسد.
استخراج از ماسه سیاه
ماسه سیاهی که در مصر در امتداد سواحل مدیترانه پخش شده است، عمدتاً در دلتای شمالی مصر بین مناطق روزتا و دمیتا متمرکز شده است، منبع مهمی از برخی مواد معدنی است که برای تولید سوخت هسته ای یا سایر مواد راکتور استفاده میشود. ذخایر اورانیوم مونازیت استخراج شده از ماسههای سیاه میتواند به 1000 تن از ذخایر تخمینی EAR-II به اضافه 1000 تن دیگر ذخایر تخمینی SR برسد