شاخص‌های ارزیابی دیپلماسی دیجیتال در کشورهای گروه بیست با محوریت شبکه توئیتر

برایند جهانی‌سازی و دیپلماسی عمومی نوین، دیپلماسی دیجیتال است که بعنوان یکی از موضوعات مهم قرن بیست و یکم در عرصه گفتگوهای دیپلماتیک، مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به تغییرات خارق‌العاده حوزه ICT و شبکه‌های اجتماعی، نحوه درک و ارائه دیپلماسی تغییر چشمگیری یافته و کم کم روش‌ها و ابزارهای سنتی مورد استفاده خود را به فراموشی می‌سپارند. از سوی دیگر، اهمیت دیپلماسی دیجیتال به استفاده از تکنولوژی ارتباطاتی و اطلاعاتی (ICT)، اینترنت و شبکه‌های اجتماعی بازمی‌گردد که می‌توانند بعنوان مبنایی برای تقویت ارتباطات دیپلماتیک مورد استفاده قرار گیرند. بنابراین، درک بهتر نقش و اهمیت دیپلماسی دیجیتال به امری ضروری مبدل گشته است. متن زیر در پی ارائه آمار و اطلاعات کاربردی در خصوص میزان استفاده از رسانه‌های اجتماعی در جهان بوده و به صورت مطالعه موردی شاخص‌های اندازه‌گیری دیپلماسی دیجیتال بر روی یکی از شبکه‌های اجتماعی (توئیتر) در میان کشورهای گروه بیست (G-20) را مورد بررسی قرار داده است. این گزارش بدنبال پاسخ به پرسش‌های زیر است: میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی در جهان چگونه است؟ ضریب نفوذ تلفن همراه بعنوان وسیله تسهیل کننده استفاده از شبکه‌های اجتماعی در جهان چقدر می‌باشد؟ چه مولفه‌هایی در حوزه شبکه‌های اجتماعی با رویکرد مطالعه بر روی توئیتر می‌تواند بعنوان شاخص‌های دیپلماسی دیجیتال مورد ارزیابی قرار گیرد؟ استفاده از رسانه‌های اجتماعی در سراسر جهان رو به افزایش است که بدون شک یکی از محبوب ترین فعالیت‌های آنلاینی است که کاربران درگیر آن هستند. در سال 2019 حدود 3.5 میلیارد کاربر رسانه‌های اجتماعی در سراسر جهان وجود داشت که تقریباً برابر با 45٪ جمعیت جهان برابر بود. یکی از دلایل استفاده زیاد از رسانه‌های اجتماعی دسترسی روز افزون به تلفن همراه است که استفاده از رسانه‌های اجتماعی را ساده‌تر می‌کند. اکثر شبکه‌های اجتماعی بعنوان برنامه‌های تلفن همراه در دسترس هستند یا برای مرورگرهای موبایل بهینه شده‌‌اند تا دسترسی کاربران به سایت‌های مورد علاقه خود را ساده تر کنند.

امروزه، گوشی‌های موبایل با زندگی روزمره عجین گردیده و زندگی بدون آنها بسیار دشوار شده است. بر اساس پیش‌بینی‌های مرکز آمار «استاتیستا»، تعداد کاربران تلفن همراه از سال ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰ به شدت در حال افزایش بود و در سال 2020 این تعداد به مرز ۵ میلیارد رسید. چین با ۷۸۲ میلیون و ۸۴۸ هزار نفر بیشترین جمعیت دارندگان گوشی هوشمند را در جهان داراست و بعد از آن هند و آمریکا قرار می‌گیرند. پیش‌بینی می‌شود که ضریب نفوذ گوشی موبایل روزانه آنقدر افزایش یابد تا به ۶۷ درصد برسد.

به گزارش «ورلد اطلس[1]»، انگلستان با ۲.۸۲ درصد بالاترین میزان نفوذ گوشی هوشمند را در جهان دارد. محققان تخمین می‌زنند شمار گوشی‌های هوشمند در انگلستان از جمعیت این کشور بیشتر است. همچنین در این کشور، کمپانی‌های مرتبط با ارتباطات مخابراتی زیادی فعال هستند که به کاربران حق انتخاب می‌دهند که از اپراتور‌های مختلف استفاده کنند. هلند دومین کشور دنیا در زمینه ضریب نفوذ گوشی هوشمند است؛ بطوری که با آمار ۳.۷۹ درصدی توانسته جمعیت زیادی را به خود اختصاص دهد. استفاده از گوشی‌های هوشمند بویژه در نسل جوان هلندی طرفداران بالایی دارد. بسیاری از دارندگان این گوشی‌ها، از مزیت وای‌فای رایگان استفاده می‌کنند که در سطح کشور برای استفاده کاربران راه‌اندازی شده است. کشور سوئد در رده سوم قرار دارد؛ بطوری که حدود ۸.۷۸ درصد جمعیت این کشور گوشی هوشمند دارند. از سال ۲۰۱۱، شمار دارندگان گوشی‌های هوشمند رشد مستمر و قابل توجهی داشته و هیچ نشانی از افت این آمار مشاهده نمی‌شود. بعد از آن هم به ترتیب، کشور‌های آلمان، آمریکا، بلژیک، فرانسه، اسپانیا، کانادا و استرالیا جای گرفته‌اند که به ترتیب دارای بالاترین جمعیت هستنده گوشی‌های هوشمند را دارند.

محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی جهان: یکی از عواملی که باعث می‌شود یک شبکه اجتماعی در جهان پیشرو شود، چند زبانه بودن آن است. این امر کاربران را قادر می‌سازد تا با دوستان یا افراد مختلف جهان در مرز‌های جغرافیایی، سیاسی یا اقتصادی دیگر ارتباط برقرار کنند. دو سوم از تمام افراد بالغ در آمریکا، استرالیا، کره جنوبی، کانادا و سوئد از شبکه‌های اجتماعی استفاده مداوم دارند. محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی در جهان معمولا هم از تعداد بالای حساب‌های کاربری برخوردارند و هم با مشارکت قوی کاربران روبرو می‌شوند. فیس‌بوک، نخستین شبکه اجتماعی است که تعداد کاربران ماهانه‌اش مرز یک میلیارد نفر را گذراند. در حالی که پینترست[2]، سریع‌ترین شبکه اجتماعی است که در عرض یک ماه ۱۰ میلیون کاربر گرفت. پلتفرم‌هایی نظیر فیس‌بوک یا گوگل‌پلاس[3] بیشتر روی ارتباط میان دوستان و فامیل متمرکز شده است، ولی پلتفرم‌هایی، چون تامبلر[4] و توییتر با هدف ارتباط سریع و مختصر و مفید طراحی شده‌اند. بعد از فیس‌بوک، یوتیوب و واتس‌اپ قرار دارند. بعد از آن نیز چندین شبکه اجتماعی بومی‌بویژه چینی قرار دارند و بعد از آن، به ترتیب توییتر، ردیت[5] و لینکداین[6] به چشم می‌خورند، در این رتبه‌بندی تلگرام در آخرین رده قرار دارد.

تعداد کاربران شبکه‌های اجتماعی در جهان: آمار استاتیستا نشان می‌دهد که تعداد کاربران شبکه‌های اجتماعی در جهان از ۴۶.۲ میلیارد نفر در سال ۲۰۱۷ به ۷۷.۲ میلیارد نفر تا پایان ۲۰۱۹ رسید و ضریب نفوذ این پلتفرم‌ها در جهان روز به روز در حال افزایش است. در واقع، شبکه‌های اجتماعی یکی از محبوب‌ترین فعالیت‌‌های آنلاین مردم جهان بشمار می‌روند و همین امر موجب می‌شود که زمان بسیاری را پای گوشی‌های هوشمند خود بگذرانند. در این میان، آمریکای شمالی پرطرفدار‌ترین منطقه برای شبکه‌های اجتماعی بشمار می‌رود و ضریب نفوذ این پلتفرم‌ها در این منطقه به ۶۶ درصد می‌رسد. در سال ۲۰۱۶، بیش از ۸۱ درصد از جمعیت آمریکا حداقل یک پروفایل در شبکه‌های اجتماعی داشتند. در نیمه دوم سال ۲۰۱۶، کاربران آمریکایی بیش از ۲۱۵ دقیقه را صرف گوشی‌های هوشمند و ۶۱ دقیقه در هفته را صرف کامپیوتر و ۴۷ دقیقه در هفته را صرف تبلت کردند تا در شبکه‌های اجتماعی مورد نظرشان فعالیت کنند. در سال ۲۰۱۸، نفوذ شبکه‌های اجتماعی در کشور‌های آسیایی بیشتر از کشور‌های دیگر بوده و این بلحاظ برقراری اولین اتصال اینترنت در بسیاری از این کشور‌ها بوده است. طبق آمار، امارات متحده عربی با ۹۹ درصد، کره جنوبی با ۸۴ درصد، سنگاپور با ۸۳ درصد، هنگ‌کنگ با ۷۸ درصد، آرژانتین با ۷۶ درصد و عربستان با ۷۵ درصد در رده‌های نخست بیشترین کاربران شبکه‌های اجتماعی در دنیا قرار دارند.

شاخص‌های دیپلماسی دیجیتال با محوریت شبکه اجتماعی توئیتر: مؤسسه رپیوتیشن اسکواد[7] فرانسه به بررسی شاخص‌های دیپلماسی دیجیتال با محوریت شبکه اجتماعی توئیتر در بین کشورهایG20  پرداخته است. این شاخص به رتبه‌بندی میزان تاثیرگذاری آنلاین کشورهای عضو G20 پرداخته و آنها را بین 0 تا 10 رتبه‌بندی می‌نماید. در حال حاضر، این شاخص بر پایه 9 مؤلفه کلیدی داده‌های دریافتی از توئیتر را بررسی نموده و روز به روز رسانی می‌شود. این 9 مولفه عبارتند از:

مؤلفه اول، دسترسی به شبکه دیپلماتیک[8]: این مؤلفه بر پایه میزان دنبال کننده‌های حساب‌های دیپلماتیک هر کشور است 5 کشور برتر در حوزه میزان دسترسی دنبال کننده‌ها (فالوئرها) به حساب‌های کاربری سه حوزه:
1) رهبر کشور 2) وزارت امورخارجه کشور 3) سفارتخانه‌ها به ترتیب عبارتند از : آمریکا، هند، ترکیه، اندونزی و عربستان. نکته جالب در این آمار حضور کشوری همچون عربستان است که طبق آمار سایت پادشاه این کشور 8.81 میلیون فالوئر دارد و سایت وزارت خارجه این کشور 3.19 میلیون فالوئر و سایت سفارتخانه‌های این کشور 362 هزار فالوئر دارد.

مولفه دوم، وزن دیپلماتیک[9]: این مؤلفه بر پایه میزان ذکر شدن و صحبت شدن درباره یک کشور توسط دیگر اعضای شبکه دیپلماتیک G20 می‌باشد.

مؤلفه سوم، شاخص سر و صدا به پا کردن[10]: این مؤلفه به میانگین تعداد توئیت‌های روزانه نشرداده شده توسط شبکه‌های دیپلماتیک یک کشور باز می‌گردد.

مؤلفه چهارم، کارایی پیام[11] : به متوسط تعداد لایک‌ها و باز نشر توئیت‌های[12] مخاطبین هر پست نشر داده شده توسط شبکه دیپلماتیک کشورها اطلاق می‌گردد.

مؤلفه پنجم، میزان پدیدار شدن جهانی[13]: بر پایه کل تعداد تکرارهای نام کشور در صحبت‌های انجام شده در توتیئتر در کل جهان اشاره دارد.

مؤلفه ششم، کارایی قالب[14]: به نسبت توئیت‌های دارای محتوای گرافیکی یا تصویری به کل توئیت‌های نشرداده شده توسط شبکه دیپلماتیک یک کشور اطلاق می‌گردد.

مؤلفه هفتم، شاخص حرکت[15]: برپایه تعداد کل دنبال کننده (فالوئرهای) جدیدی است که توسط شبکه دیپلماتیک هر کشور طی 30 روز گذشته بدست آمده باشد. بر اساس این مولفه، آمریکا قدرت همراه‌سازی بیشتر مخاطبین را با اکانت‌های دولتی خود داشته و هند، فرانسه، ترکیه و اندونزی به ترتیب جایگاه‌های بعدی دوم تا پنجم را به خود اختصاص داده‌ند.

مؤلفه هشتم، مرکزیت دیپلماتیک[16]: به میزان همپوشانی میان دنبال کننده‌های شبکه‌های دیپلماتیک یک کشور و دنبال کننده‌های شبکه‌های دیپلماتیک سایر کشور‌های G20 باز می‌گردد.

مؤلفه نهم، تنوع زبانی[17]: این مؤلفه به تعداد زبان‌های استفاده شده در یک کشور از میان 13 زبان موجود در میان کشورهای G20 اشاره دارد. کشور هند بدلیل تنوع زبانی بسیار در این رتبه‌بندی در جایگاه نخست و کشورهای روسیه،آمریکا، چین در مراتب بعدی هستند.

 

پی نوشت :

[1]. Worldatlas.com

[2]. Printerest

[3]. Google+

[4]. Tumblr

[5]. Reddit

[6]. Linkedin

[7]. Reputation Squad

[8]. Diplomatic Network Reach

[9]. Diplomatic Weight

[10]. Vocality

[11]. Message Efficiency

[12]. Retweet

[13]. Global Country Visibility

[14]. Format Proficiency

[15]. Momentum

[16]. Diplomatic Centrality

[17]. Language Diversification