نگاهی به ارز دیجیتال چین و تاثیرات بین المللی و داخلی آن

بانک مرکزی چین People’s Bank of China : PBOC ، اواسط اردیبهشت 1399، آزمایش داخلی ارز دیجیتال ( Digital Currency/Electronic Payment:DC/EP) را در چهار شهر بزرگ شنزن، سوژو، چنگدو و شیونگان آغاز کرد، در واقع چین اولین اقتصاد بزرگ دنیا می‌باشد که مبادرت به انتشار ارز دیجیتال می‌کند. در این مرحله، پرداخت حقوق کارمندان و برخی مبادلات تجاری در این چهار شهر، با ارز دیجیتال پرداخت خواهد شد، بیش از 20 بانک و شرکت مرتبط از جمله چهار بانک بزرگ دولتی(ICBC, CCB, ABC and Bank of China ( BOC ، سه شرکت معظم ارتباطی(China Telecom, China Mobile, China Unicom )، هوآوی، برخی شرکتهای فعال در امور پولی و مالی، کارتهای اعتباری، دستگاههای پرداخت پول همچنین شرکتهای فعال در تولید کیف های الکترونیکی در این پروژه ملی مشارکت دارند. هدف غایی این طرح، فراگیر شدن استفاده از ارز دیجیتال ملی تا زمان برگزاری مسابقات المپیک زمستانی 2022 پکن می‌باشد.

تاریخچه و مشخصات ارز دیجیتال چین:

پروژه ارز دیجیتال، از سال 2014 در دستور کار بانک مرکزی چین قرار گرفت، سال 2017 انتشار ارز ملی دیجیتال به تصویب شورای دولتی رسید، سال 2019، اعلام برخی از  شبکه‌های اجتماعی مانند فیس بوک ( Facebook ) برای انتشار ارز دیجیتال، بدلیل وابستگی آن به سیستم مالی آمریکا، موجب نگرانی و تسریع در انتشار ارز دیجیتال چین گردید. یوآن دیجیتال مبتنی بر تکنولوژی بلاکچن ( Blockchain ) می‌باشد، تکنولوژی بلاکچن اگر چه از اوایل دهه 1990در محافل آکادمیک مورد بحث بوده است اما از زمان تولد بیت کوین در سال 2009 بیشتر بر سر زبانها افتاد. پروژه بیت کوین، علیرغم غیر دولتی  و غیر متمرکز بودن، به دلیل ساختار مستحکم و امن آن که عمدتا بدلیل استفاده از تکنولوژی بلاکچن بود، به شدت در جهان مورد توجه  قرار گرفت.

اگر چه، انتشار یوآن دیجیتال، تحت کنترل بانک خلق چین ( بانک مرکزی چین ) و بصورت متمرکز انجام می‌گیرد، اما در داد و ستدهای کوچک می‌تواند بصورت غیر متمرکز عمل کند. آقای ایی گنگ، رئیس این بانک[1]، در خصوص ماهیت یوآن دیجیتال می‌گوید، این ارز قرار است به عنوان جایگزین برای بخشی از پول نقد در گردش عمل کند. بنا به اظهار وی، ارز دیجیتال قرار نیست، جایگزین سایر بخشهای پولی از جمله حسابهای پس انداز بانکها و حسابهایی شود که در اختیار برخی آپ های موبایلی مانند علی پی (Alipay) و وی چت (Wechat) هستند گردد.

تاثیر یوآن دیجیتال بر سیستم مبادلات پولی در داخل کشور:

انتشار ارز دیجیتال در شرایط کنونی که ویروس کرونا اکثر کشورهای جهان را درگیر کرده است، در وهله اول، بیانگر ثبات اقتصادی، طمانینه و آرامش حاکم بر اقتصاد چین می‌باشد. این اقدام همچنین نشان دهنده کارآمدی دولت چین و توانایی اش برای اقتصاد مبتنی بر تکنولوژی در قرن 21 می‌باشد.

در حال حاضر عمده خدمات بانکی و تجاری و پرداختها در چین، بصورت الکترونیکی انجام می‌گیرد. در داد و ستد های روزانه نیز معمولا مردم با استفاده از آپ های موبایلی مانند Wechat یا AliPay یا آپ های بانکی، نسبت به پرداخت یا دریافت پول اقدام می‌کنند. وجود صدها میلیون موبایل و استفاده سهل و آسان از این آپ ها عملا نیاز به وجه نقد در خریدهای روزانه را حذف کرده است. سوال محوری این است که تفاوت یوآن دیجیتال با سیستم پرداخت الکترونیکی کنونی در چیست ؟ و اصولا آیا نیازی به حضور پول دیجیتال می‌باشد؟

در سیستم پرداخت الکترونیک کنونی، تمامی روش های دریافت و پرداخت، وابسته به حساب بانکی ( فرد یا شرکت واسطه ) هستند. بعنوان مثال، اعدادی که در آپ های بانکی موبایل بعنوان موجودی فرد، مشاهده می‌شود، صرفا اعدادی هستند که اعتبار خود را از موجودی حساب بانکی بدست می آورند و حسب قراردادی که وجود دارد، قادر به ایفای نقشی مشابه پول می‌باشند. بر این اساس، چنانچه سرور سیستم بانکی کشور دچار اختلال یا اینترنت قطع شود، این اعداد کارکرد خود را از دست می دهند. اما ارز دیجیتال ماهیتی شبیه به اسکناس خواهد داشت. در واقع ( صرفا جهت توضیح )، بانک مرکزی چین برای انتشار هر یوآن دیجیتال، مجموعه ای از اعداد را در یک پلتفرم تولید می‌کند،  که دارای یک هویت دیجیتالی منحصر به فرد خواهد بود. مردم برای استفاده از ارز دیجیتال، آپ های موبایلی ( بنام والت الکترونیکی ) را نصب و موجودی که این آپ ها نشان خواهند داد، همانند اسکناس کاغذی، دارای اعتبار هستند. یوآن دیجیتال نیازی به اتصال دائمی‌ به حساب بانکی یا حتی اینترنت ندارد. دو فرد دارای موبایل، یا حتی دارای والت سخت افزاری[2]، بدون نیاز به اینترنت، با روشهای مختلف، از جمله، اسکن کد یا روشهای دیگر می‌توانند، به تبادل یوآن دیجیتال بپردازند.

در سیستم پرداخت الکترونیکی کنونی، تمامی تبادلات پولی قابل رصد کردن می‌باشد، ارز دیجیتال امکان تبادلات مالی افراد را بصورت گمنام ( همانند اسکناس داخل کیف ) فراهم خواهد کرد، این موضوع به معنای نقض مقررات پولشویی نیست، در واقع تعادلی بین حریم خصوصی و کاهش مبادلات غیر قانونی برقرار خواهد شد.

بهره گیری از فناوری بلاکچن، علاوه بر امنیت سیستم بانکی و پولی کشور، می‌تواند هزینه، سرعت و تعداد تراکنش ها را  بطور قابل ملاحظه افزایش دهد، موضوعی که با افزایش روز افزون تعداد کاربران موبایل و سایر دستگاه‌های هوشمند، در کشور چین قابل تامل است.  این فناوری، قابلیتهای خرید و فروش آنلاین در چین را بصورت چشمگیری افزایش خواهد داد. 11 نوامبر 2019، ( مهمترین روز حراج فروش آنلاین در چین )، آپ Taobao وابسته به علی بابا، رکورد فروش روزانه 270 میلیارد یوآن ( حدود 38 میلیارد دلار )، را ثبت کرد. حجم بالای تراکنش ها در بعضی لحظات موجب توقف سیستم پرداخت الکترونیک گردید.

در مجموع می‌توان گفت، استفاده از ارز دیجیتال مبتنی بر بلاکچن، علاوه بر جایگزین شدن پول نقد، در بلند مدت،  سهولت و بهبود کارآمدی، تبادلات در سیستم مالی کشور را بهمراه خواهد داشت.

تاثیرات بین المللی یوآن دیجیتال:

دولت چین با انتشار ارز دیجیتال، یک گام مهم در مدرن کردن سیستم پرداخت خود برداشت. اقتصاد جهان در مسیر دیجیتالی شدن قرار دارد و هر روز عرصه جدیدی بر روی آن گشوده می‌شود، اولین اثر انتشار ارز دیجیتال، انتفاع بیشتر چین از روندها و جهت گیریهای آتی اقتصاد جهان است.

همزمانی انتشار ارز دیجیتال چین با همه گیری جهانی کرونا و ضرورت خودداری مردم از تماس های فیزیکی، ضمن آینده نگری، ضامن پیشرفت و موفقیت این پروژه خواهد بود.

یکی از مباحثی که، در کانون توجه قرار گرفته است، توانایی یوآن دیجیتال برای تضعیف جایگاه دلار در عرصه بین المللی می‌باشد. وب سایت وزارت بازرگانی چین شش سال قبل در مطلبی اعلام کرده بود: یوآن در 15 سال آینده جایگزین دلار آمریکا خواهد شد!، آیا آنچنان که برخی رسانه‌ها می‌گویند، این آرزو در حال تحقق است؟ 

بهره گیری از فناوری بلاکچن، این امکان را به موسسات مالی سراسر جهان می دهد تا با اطمینان و ایمن ( و در صورت لزوم بدون وابستگی به سیستم بانکی غرب از جمله سوئیفت ) اطلاعات و معاملات مرتبط با یوآن دیجیتال را انجام دهند، این به معنای افزایش اعتماد بنفس یوآن در عرصه بین المللی می‌باشد. در واقع همچنان که مدیر اجرایی یکی از شرکتهای آمریکایی مطرح در حوزه فناوری پرداخت همتا به همتا[3] معتقد است، « ارز دیجیتال چین می‌تواند منجر به استفاده گسترده تر یوآن در عرصه جهانی شود ». اما به  نظر می رسد، یوآن برای تبدیل شدن به یک ارز قوی، به زمان بیشتری نیاز دارد. یکی از شاخصهای اعتبار ارزها، سهم آنها از ذخائر ارزی کشورها می‌باشد، بر اساس آمار 2019، سهم ارزهای قدرتمند جهان از ذخائر ارزی به شرح ذیل است:

دلار آمریکا حدود 61 درصد، یورو 20%، ین ژاپن کمتر از 6% و یوآن چین حدود 2%. علیرغم بزرگی اقتصاد چین و حجم بالای تجارت سالانه این کشور با سایر کشورهای جهان ( بالغ بر 4500 میلیارد دلار )،  سهم یوآن از تجارت بین الملل ناچیز است. در حال حاضر، کاربرد یوآن در تجارت بین الملل، عمدتا محدود به مبادلات تجاری چین با برخی از کشورهای آسیایی همچنین برخی کشورهای تحت تحریم  می‌باشد. اگر چه این کشور، بخوبی شرایط را مدیریت کرده است اما وابستگی یوآن به دلار موجب نگرانی دولت و شرکتهای معظم چینی می‌باشد که از یکسو، با ضرر و زیان احتمالی ناشی از تغییرات نرخ دلار مواجه می‌باشند و از سوی دیگر نیاز دائمی آنها به بانک های واسطه برای تبدیل ارز ها را همراه دارد.

 یوآن دیجیتال در شرایط کنونی به معنای پایان امپراتوری دلار یا چالشی جدی برای آن نیست، اما موجب تقویت موضع اقتصادی چین در عرصه جهانی بویژه در رقابت با آمریکا خواهد شد، موضوعی که می‌تواند نگرانی دولت آمریکا را بهمراه داشته باشد.

اظهارات تیم موریسون[4]، دستیار ویژه سابق ترامپ در همین راستا قابل ارزیابی است. وی در گفتگو با صدای آمریکا، اظهار می دارد، « ارز دیجیتال چین و تسلط پکن بر این فناوری مالی نوظهور، موضوعی نگران کننده است و باید بصورت جدی مورد توجه دولت آمریکا باشد ».

خاتمه:

انتشار ارز دیجیتال، بیانگر چابکی و قدرت انطباق سیستم بانکی و اقتصاد چین با رویه‌های متناسب با قرن 21 بویژه در بهره گیری از فناوریهایی است که چشم به آینده دارند. ارز دیجیتال یوآن، ضمن بهبود و کارآمدی تبادلات مالی در داخل کشور، به نحو موثری، جایگاه بین المللی ارز ملی چین را ارتقا خواهد داد.

[1] Mr. Yi Gang Governor of the People’s Bank of China, since March 2018

[2] Cold Wallet " کلد والت ها " کیف های الکترونیکی سخت افزاری هستند که بدون اتصال به اینترنت قادر به تبادل ارز دیجیتال با سایر والت ها و آپ های موبایلی هستند،

[3] Jeremy Allaire, CEO of Circle, a peer- to – peer payments technology company,

[4] تیم موریسون ( Tim Morrison) کارشناس ارشد موسسه هودسون ( Institute  Hudson )و معاون دستیار ویژه ترامپ در سال 2019