وضعیت اقتصادی ایالات متحده امریکا پس از شیوع ویروس کرونا

در این نوشتار به بررسی وضعیت فعلی اقتصاد ایالات متحده امریکا بعد از شیوع ویروس Covid-19در مقایسه با شاخص های کلی رشد اقتصادی این کشور در سال 2019 و همچنین «چشم اندازی از آینده اقتصاد» آمریکا پرداخته شده است. اقدامات دولت ترامپ در واکنش به این بحران، انتقادات از عملکرد دولت و واکنش رسانه‌ها و نهایتا نظرسنجی از میزان رضایت و تایید مردم، بخشهای دیگر این گزارش را تشکیل می دهند .

الف) وضعیت اقتصاد ایالات متحده امریکا قبل از شیوع کرونا

تولید ناخالص داخلی ایالات متحده (GDP) در سال ۲۰۱۹ میلادی به ۲۱ هزار و ۵۰۰ میلیارد دلار رسید که تقریبا با تولید ناخالص داخلی ۵۱ کشور جهان برابری دارد. به طوریکه در سال ۲۰۱۹ با وجود دارا بودن 4.3 درصد جمعیت جهان، نزدیک به ۲۵ درصد از تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص داد. به گزارش «سی. ان. بی سی CNBC»، در ماه فوریه سال جاری (2020)، 237 هزار شغل در امریکا ایجاد شد. این درحالی است که پیش بینی می‌شد این رقم  175 هزار باشد که 100 هزار شغل بالاتر از انتظارات در یک ماه گذشته بود. همچنین به گزارش «بلومبرگ Bloomberg»، نرخ بیکاری در امریکا به پایین‌ترین سطح ۵۰ سال اخیر رسید، یعنی با افزایش مشاغل جدید، نرخ بیکاری 3.5 درصد کاهش یافت. بر اساس گزارشی که وزارت بازرگانی امریکا منتشر کرد، رشد اقتصادی این کشور در سال گذشته به 2.3 درصد رسید که نسبت به کشورهای بزرگ اروپایی رقم قابل توجهی است. با این حال این نرخ رشد کمتر از سه درصدی بود که دونالد ترامپ در نظر داشت.

ب) وضعیت فعلی اقتصاد امریکا تحت تاثیر شیوع ویروس کرونا

از روز «دوشنبه سیاه» (9 مارس2020 برابر با 19 اسفند 1399 ) در پی اعلام «سقوط وال استریت» و در پی کاهش شدید قیمت نفت بر اثر اختلاف بین اعضای اوپک پلاس، ارزش سهام‌های «اس اندپی S&P‌500»، «داو جونز  Dow Jones» و «نزدک NASDAQ» به شدت کاهش پیدا کرد و هفته‌های متوالی اقتصاد امریکا را تحت تاثیر قرار داد.

• پس از اعلام تصویب اولیه بسته حمایتی ۲ تریلیون دلاری از سوی سنای امریکا در روز چهارشنبه (25 مارچ 2020 برابر با  6 فروردین 1399) برای پیشگیری و جبران خسارات ناشی از کرونا، روزنامه «وال استریت ژورنال»، از رشد ۱۱ درصدی شاخص «داوجونز» در بورس نیویورک خبر داد که به گفته این روزنامه، در ۸۷ سال اخیر سابقه نداشته است. علاوه بر امریکا، استقبال سرمایه‌گذاران از این اقدام سنا، موجب رشد شاخص های بازارهای بورس جهانی نیز شده است.
• رشد 11 درصدی شاخص «داوجونز» در حالی اتفاق افتاد که روز جمعه (21 مارس 2020 یا  2 فروردین 1399) هر سه شاخص امریکایی سقوط ۱۲ درصدی را تجربه کردند و با سقوط بیش از 4.5 درصد شاخص میانگین صنعتی «داو جونز» در ۳۰ کمپانی بزرگ امریکایی، تمامی رشد این شاخص که بعد از انتخاب دونالد ترامپ به ریاست جمهوری امریکا، به دست آمده بود از میان رفت. دونالد ترامپ همواره افزایش ارزش شاخص سهام در «وال استریت» را از موفقیت‌های ریاست جمهوری خود دانسته است.
• طی هفته گذشته پس از تعطیلی مشاغل و اخراج کارگران به عنوان بخشی از اقدامات ضروری برای کاهش سرعت شیوع ویروس کرونا، تعداد امریکاییانی که درخواست استفاده از مزایای بیکاری داشتند به ۳.۲۸ میلیون نفر رسید که تاکنون بی‌سابقه بوده است. طبق آمار و ارقام وزارت کار آمریکا که در روز پنجشنبه (26 مارس 2020 برابر با 7 فروردین 1399) منتشر شد، مطالبات اولیه بیکاری در هفته منتهی به ۲۱ مارس از ۲۸۲ هزار مورد به این تعداد رسید و بیش از چهار برابر رکورد قبلی در حدود ۷۰۰ هزار تقاضا در سال ۱۹۸۲ بود. جالب توجه است که پیش‌بینی اقتصاددانان برای این ارقام به ۴.۴ میلیون مورد رسیده است.
• براساس برآورد انجمن ملی رستوران‌های امریکا، تنها در سه ماه آینده در این بخش نزدیک به ۷ میلیون نفر کار خود را از دست خواهند داد.
• بانک «جی.پی. مورگان P. Morgan» با صدور بیانیه ای از تعطیلی موقت بیش از ۱۰۰۰ شعبه خود در سراسر امریکا به دلیل شیوع کرونا و حفظ اطمینان از سلامت کارکنان خود خبر داد. ۴۰۰۰ شعبه دیگر نیز که باز خواهند بود ساعات کاری خود را کاهش خواهند داد. این به معنای تعطیلی 20 درصدی بزرگترین شرکت خدمات مالی و بانکداری آمریکایی و چندملیتی است.
• سامانه‌های حمل و نقل عمومی و خصوصی (که بسیاری از آن‌ها قبلاً هم سودآور نبودند) اکنون با بحران بودجه ای مواجهند.

ج) چشم انداز اقتصاد امریکا

«گلدمن ساکس  Goldman Sachs» در گزارشی پیش بینی کرده است که رشد اقتصادی در سه ماه اول سال 2020 در پایان مارس، صفر خواهد بود و فعالیت های اقتصادی در سه ماه دوم 2020 نیز 5 درصد کاهش می یابد. تولید ناخالص داخلی امریکا ( GDP ) در فصل دوم سال 2020،  24%  سقوط می‌کند و نرخ بیکاری از مرز 9% عبور خواهد کرد. همچنین به پیش بینی «جی.پی. مورگان»، تولید ناخالص داخلی امریکا در سه ماه آینده 14 درصد کاهش خواهد یافت.

تحلیل ارقام «گلدمن ساکس» و «جی.پی. مورگان» نشان می دهد که تا تابستان 5.8میلیون شغل از بین می رود و نرخ بیکاری از رقم 3.5 درصد حال حاضر به حدود 8.7 درصد خواهد رسید. بر اساس پیش بینی گلدمن ساکس، 14 میلیون شغل در امریکا از بین خواهد رفت.

راسل برمن در مقاله منتشره در «آتلانتیک» در مصاحبه با چند اقتصاددان تاکید می‌کند که سقوط اقتصاد در حال حاضر بسیار شدیدتر از بحران مالی در زمان رکود اقتصادی بزرگ امریکاست اما از آنجا که این بار دولت خود، اقتصاد را به خواب برده است، بهبود مجدد آن به کندی بحران اقتصادی قبلی نخواهد بود. از نظر این اقتصاددانان، میزان بهبود اقتصاد امریکا احتمالا به سرعت و جدیت اقدام کنگره و مدت زمان محدودیت های اجتماعی ناشی از ویروس کرونا در این کشور بستگی خواهد داشت.  

جهت بررسی عمق رکود اقتصادی، بررسی تولید ناخالص ملّی یا GDP کافی نیست؛ GDP رقمی تخمینی با ضریب خطای قابل‌ توجه است. جیسُن فِرمَن، از مشاوران اقتصادی باراک اوباما، یادآوری کرده است که این شاخص اقتصادی تا اواسط سال ۲۰۰۹ تخمین غلطی از رکود سال ۲۰۰۸ ارائه می‌داد. او شاخص اقتصادی «درآمد ملی» یا Gross National Income را شاخصی قابل‌اتکا می‌داند. طی ماه‌های آینده دو شاخص اقتصادی GDP و GNI تصویر بهتری از عمق رکود فعلی ارائه خواهند داد.

اهمیت اقتصاد در انتخابات پیش رو در امریکا به اندازه ای است که «استیو بنون»، استراتژیست سابق کاخ سفید بزرگترین مانعی را که ترامپ همواره برای پیروزی مجدد در انتخابات با آن مواجه بوده است، اقتصاد خوانده و معتقد است اگر اوضاع اقتصادی بهبود یابد، احتمال انتخاب مجدد ترامپ افزایش خواهد یافت. اما اگر آن گونه که وزارت خزانه داری تخمین زده است، میزان بیکاری در امریکا به ۲۰ درصد برسد، حتما در نتیجه انتخابات تاثیر مهمی خواهد گذاشت.

این در حالی است که از ابتدای شروع بحران کرونا در امریکا، اظهارات متناقضی از رئیس جمهور امریکا شنیده شد. در ابتدا طی چند هفته ترامپ و مقامات بلندپایه دولت امریکا شیوع ویروس کرونا را کم اهمیت نشان دادند وآن را تلاش دموکراتها برای تضعیف جایگاه رئیس جمهور دانستند که انتقادات بسیاری را بخصوص از جانب حزب دموکرات و سناتورهای دموکرات بر علیه رئیس جمهور امریکا برانگیخت. با افزایش تعداد مبتلایان، ترامپ در اظهارنظر دیگری ادعا کرد که ویروس تحت کنترل است و به زودی از بین خواهد رفت. سپس با «ویروس چینی» خواندن Covid-19 سعی بر پوشاندن قصور خود در اتخاذ تصمیمات و عکس العمل های لازم بر علیه این بیماری نمود. نهایتا روز جمعه (19 مارس 2020) او ویروس کرونا را بزرگترین تهدید برای امریکا خواند و خود را در «شرایط جنگی» دانست.

 اقدامات اقتصادی دولت از زمان آغاز بحران کرونا تاکنون شامل موارد زیر می‌شود:

• اختصاص بودجه اضطراری اولیه 8 میلیارد دلاری برای مبارزه با کرونا
• کاهش نرخ سود بانکی در دو مرحله و رساندن به نزدیک صفر؛ جهت ایجاد تحرک در اقتصاد
• ارائه سبد حمایتی به کارگران از طریق محرک های اقتصادی
• اعلام وضعیت اضطراری ملی از تاریخ 13 مارس 2020 . (اعلام این وضعیت به رئیس جمهور این اختیار را می دهد که مبلغی تا ۵۰ میلیارد دلار به اقدامات لازم برای مقابله با بحران اختصاص دهد)
• تصویب بسته حمایتی از جانب سنا: پرداخت حقوق به کارگران و کارکنان در صورت ابتلا به اپیدمی‌کرونا؛تست رایگان ویروس کرونا برای همگان؛ یاری به صنایع هواپیمایی و همچنین بنگاه‌های متوسط و کوچک
• تزریق نقدینگی به بازارها از سوی فدرال رزرو: فدرال رزرو با اعلام خرید مقدار نامحدود اوراق قرضه، اقدامی‌که تاکنون سابقه نداشته است، تلاش کرد از صدمه واکنش همه جانبه نسبت به گسترش شیوع ویروس کرونا بکاهد. اقدام بی سابقه دیگر فدرال رزرو، عرضه نامحدود وام به کسب و کارهای خصوصی و همچنین دولت‌های ایالتی و محلی است.
• تصویب طرح کمک های اضطراری به مبلغ دو تریلیون و ۲۰۰ میلیارد دلار در کنگره از روز جمعه 27 مارس 2020 برابر با  8 فروردین 1399؛ (پرداخت یارانه 1200 دلاری به کسانی که درآمد سالانه آنها 75 هزار دلار بوده است و همچنین پرداخت 500 دلار بابت هر کودک. این طرح همچنین شامل صدها میلیارد دلار وام برای کسب و کارها و کاهش مالیات شرکت های بزرگی نظیر شرکت های هواپیمایی و هتل های زنجیره ای است و نیز  پرداخت حقوق کارکنانی که بیکار شده اند. بیمه بیکاری هم به هفته‌ای ۶۰۰ دلار و مدت آن به ۴ ماه افزایش می یابد.)

 

انتقادات وارده به عملکرد و طرح های اقتصادی دولت:

الف) واکنش دموکراتها و فرمانداران

• ناخرسندی شدید دموکرات ها از طرح محرک اقتصادی دولت: علیرغم تصویب نهایی این طرح توسط کنگره، رهبران دمکرات در ابتدا از این پیشنهاد جمهوری خواهان، به دلیل حمایت زیاد آن از صنایع بزرگ به جای کمک به مردم و طبقات آسیب پذیر جامعه انتقاد کردند. آن‌ها افزایش قابل توجه مزایای بیکاری و طرح های دیگری را خواستار شدند که مستقیما و بیشتر به کارگران بیکار و افراد کم درآمد کمک می‌کند یعنی افرادی که در برابر این شوک اقتصادی بیشترین آسیب را دیده اند. سناتور دموکرات، «الیزابت وارن Elizabeth Warren » در انتقادی شدید از این طرح، تاکید کرد که جمهوری خواهان در تلاش هستند طرحی را به کرسی بنشانند که به سود غول های تجاری تمام خواهد شد و دیگران را در انتهای صف دریافت کمک مالی قرار خواهد داد.
• واکنش منفی دموکراتها و جمهوری خواهان به تصمیم رئیس جمهور برای بازگشایی کسب و کارها و فعالیتها تا روز عید پاک (۱۲ آوریل- ۲۴ فروردین)
• «برنی سندرز Bernie Sanders» سناتور و نامزد دموکرات کمبود تجهیزات محافظتی شخصی مانند ماسک، دستکش و لباس محافظ برای مقابله با کرونا در امریکا را غیرقابل قبول دانست و تاکید کرد که رئیس جمهور باید فورا و قویا از قانون «تولید دفاعی» استفاده کند و به تولید کنندگان دستور دهد تا تمامی تجهیزات شخصی محافظتی، دستگاه تهویه و دیگر لوازم پزشکی را که در طول این بحران نیاز است، تولید کنند.
• «اندرو کومو Andrew Cuomo» فرماندار ایالت نیویورک هشدار داد که سونامی آلودگی به ویروس کرونا در دو تا سه هفته آینده نظام بهداشتی و درمانی ایالت نیویورک را در هم خواهد کوبید. همچنین در انتقاد از طرح مشوق مالی کنگره، اندرو کومو این طرح را برای ایالت خود «به درد نخور» توصیف کرد و ۳.۸ میلیارد دلار کمک پیشنهادی آن به نیویورک را «قطره ای در یک سطل آب» توصیف کرد.
• «گرچن وایتمرGretchen Whitmer» فرماندار دموکرات ایالت میشیگان در مصاحبه‌ای با شبکه «ای. بی. سی» از عملکرد دولت ترامپ در مقابله با کرونا به شدت انتقاد کرد و مشکل را عدم توجه زودهنگام مقام‌های دولتی به این بحران و در نتیجه عدم آمادگی کافی در برابر آن دانست.
• «جی.بی. پریتسکر B. Pritzker» فرماندار دموکرات ایالت ایلینوی در مصاحبه با «سی. ان. ان» با انتقاد شدید از نبود امکانات و تجهیزات کافی، دونالد ترامپ را متهم کرد که پاسخ نامناسب دولت فدرال به شیوع کرونا، فرصت کافی را جهت حفاظت از مردم کشور در مقابل ویروس کرونا از بین برده است.

ب) واکنش رسانه‌ها به عملکرد دولت:

• نشریه هیل با اعلام کسری بودجه دولت های ایالتی، از قول کارشناسان ایالتی و محلی نوشت که عبور از ماه‌های آینده به مثابه نبردی برای ایالت هایی خواهد بود که مجبورند توازن بودجه را حفظ کنند. آنها مجبور خواهند شد بین کاهش شدید و دردناک برنامه‌های اجتماعی که هم اکنون نیز با کمبود بودجه مواجه هستند یا افزایش مالیات ها آن هم در زمانی که میلیون‌ها نفر بیکار شده اند، یکی را انتخاب کنند.
• «جاش روگین Josh Rogin» (ستون نویس واشنگتن پست) به ایتالیا و امریکا به عنوان دو کشور برخوردار از نظام دموکراسی اشاره و اقدامات آنها برای مقابله با شیوع کرونا را ناموفق ارزیابی کرده است. او می نویسد که در امریکا، دونالد ترامپ به علت اصرار بر کمرنگ جلوه دادن مشکل و تلاش برای پایین نگه داشتن تصنعی آمار مبتلایان آن هم با نیت سیاسی مورد انتقاد قرار گرفته است.
• روزنامه نیویورک پست در انتقاد از کمبود شدید تجهیزات حفاظتی برای پیشگیری از ابتلا به ویروس کرونا در یکی از بیمارستان‌های منهتن در نیویورک نوشت که پرستاران ناچار شده اند از کیسه زباله به عنوان پوشش حفاظتی استفاده کنند. وضعیتی که برخی پرستاران آن را عامل ابتلای همکاران خود به کرونا و مرگ آنها می دانند.
• نیویورک تایمز از قول یک پزشک نوشته است: «ما بدون داشتن مهمات، در شرایط جنگی به سر می‌بریم.»
• به نوشته لس آنجلس تایمز با توجه به آنکه اقتصاد امریکا به سمت رکودی عمیق پیش می‌رود و تعداد قربانیان ویروس کرونا نیز درحال افزایش است، شانس ترامپ برای پیروزی مجدد در انتخابات کاهش می‌یابد. ترامپ در انتخابات قبلی نیز با خوش شانسی توانست پیروز باشد، به گونه‌ای که در ایالت‌های کلیدی با فاصله بسیار کم به پیروزی رسید؛ اکنون گویا شانس نیز از او روی برگردانده است. آمار اقتصادی اخیر نشان می‌دهد که امریکا به سرعت به سمت افزایش بیکاری پیش می‌رود. «استیون منوچین»، وزیر خزانه داری هشدار داده بود که اگر کنگره به منظور حفظ اقتصاد کشور به سرعت گامی‌ برندارد، میزان بیکاری به ۲۰ درصد خواهد رسید. حتی به نظر می‌رسد با وجود یک لایحه محرک اقتصادی بزرگ نیز رکود امریکا امسال اجتناب ناپذیر خواهد بود. از طرف دیگر میزان پایین محبوبیت ترامپ در بین مردم، انتخاب مجدد او را دشوار می‌سازد.

 

نتایج نظرسنجی‌ها:

نظرسنجی انجام شده توسط موسسه گالوپ نشان می دهد در بحبوحه شیوع بیماری کووید- 19، میزان محبوبیت دونالد ترامپ با کاهش پنج درصدی مواجه شده است.

 

میزان رضایت از عملکرد ترامپ به طور کلی

طبق نتیجه نظرسنجی گالوپ که هفته قبل منتشر شد، 44 درصد امریکایی‌ها اعلام کردند عملکرد ترامپ را به عنوان رئیس جمهور امریکا تأیید می‌کنند. این رقم در ماه فوریه 49 درصد بود، زمانی که سنا برای تبرئه او در روند استیضاح آماده می‌شد. محبوبیت 49 درصدی بالاترین میزان محبوبیت دونالد ترامپ در دوران ریاست جمهوری اش محسوب می‌شود.

نظرسنجی اخیر موسسه گالوپ طی روزهای دوم تا سیزدهم ماه مارس انجام شد که طی این دوران بحران کووید- 19 در امریکا به صورت قابل توجهی تشدید شد و ترامپ در ارتباط با این موضوع سخنرانی و چند روز بعد وضعیت اضطراری ملی در آمریکا اعلام کرد.

موسسه گالوپ اعلام کرد «مشخص نیست این کاهش محبوبیت منعکس کننده فرآیند پس از تبرئه است یا این که یک واکنش به ظهور تهدید ناشی از ویروس کرونا محسوب می‌شود.»

این موسسه نظرسنجی همچنین اعلام کرد «نوسانات پس از استیضاح سابقه تاریخی دارد و به دنبال آن بازگشت نسبتاً سریع به سطح قبل از استیضاح وجود دارد» که این موضوع در ارتباط با بیل کلینتون رئیس جمهور اسبق آمریکا هم صدق می‌کرد.

میزان اعتماد به دولت در کنترل کرونا

نظرسنجی اخیر شبکه تلویزیونی «ای بی سی نیوز/ ایپسوس ABC News and Ipsos» نشان می دهد 55 درصد از مردم امریکا شیوه مدیریت دونالد ترامپ و واکنش او به بحران ناشی از ویروس کرونا را تأیید می‌کنند و فقط 43 درصد از شهروندان امریکایی وضعیت مدیریت فعلی مورد تاییدشان نیست. این نتیجه، تقریبا عکس نتایج نظرسنجی مشابهی است که یک هفته پیش از آن انجام شده بود.

درنظرسنجی گالوپ نیز در بررسی انجام شده درماه فوریه، 77 درصد از مردم به نحوه مقابله دولت با کرونا اعتماد داشتند اما این میزان در ماه مارس به 61% کاهش پیدا کرده است.

میزان نگرانی مردم از شیوع کرونا

 بر اساس نظرسنجی گالوپ، 60 درصد از مردم امریکا اکنون «بسیار نگران» یا «تا حدی نگران» هستند که آنها یا اعضای خانواده آنها در معرض ویروس کرونا قرار خواهند گرفت. این میزان در ماه فوریه 36 درصد بود.