پاندمیک و نظم سیاسی: دولت لازم است.
برگردان خلاصه و محورهای مقاله فرانسیس فوکویاما تحلیلگر آمریکائی روابط بین الملل که در شماره ماه جولای و اوت مجله Foreign Affairs انتشار یافته و به موضوع تاثیرات بحران کرونا بر جوامع جهانی و نظام روابط بین الملل پرداخته در ادامه ارائه می‌گردد.
- موفقیت در مقابله با کرونا ربطی به دموکراسی و دیکتاتوری نداشته است. کشورهای موفق و ناموفق در میان هر دو گروه یافت می‌شوند. عواملی که به پاسخ موفقیت آمیز به کرونا کمک کرده اند عبارتند از: ظرفیت دولت، اعتماد مردم به دولت و رهبری کارامد.
- این بیماری سالها به طول می انجامد و همچنان در جهان گسترش می یابد. امید به اینکه نمودار بهبود به شکلV باشد، خوشبینانه است. اقتصاد جهانی به این زودیها به دوره قبل از کرونا بر نخواهد گشت.
- میل بازار به تمرکز در اقتصاد آمریکا سالها رو به فزونی داشته و بیماری کرونا این روند را تشدید کرده است. شرکتهای بزرگ با جیب های گشاد و غولهای تکنولوژیک بیشترین نفع را از این طوفان می‌برند. تعاملات دیجیتال بیشتر و بیشتر می‌شود.
- پیامدهای سیاسی این روند قابل توجه خواهد بود. برای همیشه نمی‌توان از مردم انتظار داشت که ایثار و فداکاری کنند. اپیدمی همراه با از دست رفتن مشاغل، رکود طولانی و فشار بدهی بی سابقه تنش ایجاد خواهد کرد و پیامدهای وخیم سیاسی در پی خواهد داشت.
- از آنجا که آسیا عملکرد بهتری نسبت به اروپا و آمریکا در مدیریت کرونا داشته، توزیع جهانی قدرت به سمت شرق آسیا ادامه خواهد یافت. چین از این بحران منتفع خواهد شد. چین توانسته شرایط را تحت کنترل درآورد و با سرعت در جهت راه اندازی سریع و پایدار اقتصاد حرکت می‌کند.
- در مقابل آمریکا بد عمل کرده و پرستیژ آن آسیب قابل توجهی دیده است. آمریکا ظرفیت پاسخگویی داشت اما جامعه شدیدا قطبی شده و رهبری ناشایست مانع از عملکرد موثر دولت شد. رییس جمهور به جای وحدت، تفرقه ایجاد کرد. مسئولیت پاسخگویی را بر دوش فرمانداران گذاشت و در عین حال اعتراضات علیه آنها برای حفظ بهداشت عمومی را تحریک کرد و نهادهای بین المللی را نیز مورد حمله قرار داد.
- این بیماری به تدریج و طی سالها هم می‌تواند به سقوط نسبی آمریکا، فرسایش نظم بین المللی لیبرال و تجدید حیات فاشیسم در جهان بیانجامد و هم می‌تواند به تولد دوباره لیبرال دموکراسی منجر شود.
تجدید حیات فاشیسم
- سالهاست که ناسیونالیسم، انزوا گرایی، بیگانه هراسی و حمله به نظم جهانی لیبرال در حال افزایش بوده. پاندمیک این روند را تشدید کرده است. آشفتگی بین المللی به دلیل نقش ثبات ساز تسلیحات هسته ای کمتر از آشفتگی داخلی است.
- کشورهای فقیر با شهرهای شلوغ و سیستم بهداشتی ضعیف ضربه سختی خواهند خورد. این ضربه در مناطقی که مردم دسترسی منظم به آب آشامیدنی سالم ندارند بسیار شدید خواهد بود.
- این بحران امید میلیونها نفر در کشورهای فقیر که از رشد اقتصادی منتفع می‌شدند را از بین برده است. خشم مردمی افزایش خواهد یافت و ناامیدی فزاینده نسخه ای برای انقلاب است. افراد نا امید در جستجو مهاجرت خواهند بود و رهبران عوام فریب به دنبال بهره برداری از شرایط برای کسب قدرت برخواهند آمد. سیاستمداران فاسد از این فرصت برای دزدی بیشتر استفاده خواهند کرد و بسیاری حکومتها تضعیف خواهند شد یا فرو خواهند پاشید. از مهاجرین نیز به دلیل گسترش بیماری و هرج و مرج استقبالی به عمل نخواهد آمد.
- این شرایط مثل همه بیماریهای همه گیر در گذشته موجب رشد فرق و مذاهب جدید می‌شود. رشد فاشیسم را هم باید در همین قالب دید.
دموکراسی مقاوم
- احتمال دیگر تقویت قدرت مقاومت دموکراسی است. واقعیتهای عملی رسیدگی به کرونا به نفع حرفه ای گرایی و تخصص است. نتایج عوامفریبی و ناشایستگی به وضوح آشکار شده است. این روند به نفع سیاستمداران و حکومتهایی است که عملکرد خوبی دارند و به زیان کسانی است که عملکرد بدی دارند.
- در سطح بین المللی و داخلی شاهد افزایش شکاف میان فقیر و غنی خواهیم بود. این روند از نظر داخلی موجب افزایش تمایل نسبت به دولتهای رفاه می‌شود. از نظر بین المللی گرچه رهبران ملی مشغول بازی انتقادی اند، اما دانشمندان و مقامات بهداشتی شبکه‌ها و ارتباطات خود را گسترده تر و عمیق تر می‌کنند.
- با ادامه این روند کشورهای دارای ظرفیت ضعیف یا دولت و رهبری ضعیف دچار مشکل بیشتری می‌شوند. اما کشورهایی که عملکرد بهتری داشته اند وضعیت بهتری پیدا می‌کند. از نمونه‌های موفق به آلمان و کره جنوبی اشاره می‌کند که مدیریت کرونا را به یک بروکراسی حرفه ای بهداشتی واگذار کرده اند.
- این بدشانسی تاریخی آمریکا است که ناشایسته ترین و تفرقه افکن ترین رهبری را در بدترین زمان داشته است. فضای دوقطبی حاکم بر آمریکا حتی با پیروزی بایدن نیز ادامه خواهد یافت. دموکراتها حتی در صورت پیروزی در انتخابات کنگره و ریاست جمهوری نیز یک کشور به زانو درآمده را به ارث خواهند برد.
- بازسازی نهادهای ملی و بین المللی سالها به طول می انجامد.