اردن در مسیر تقویت حضور تولیدی و تجاری در بازارهای جهانی
اردن از دل کارخانه‌های داخلی و با پشتوانه‌ی چشم‌انداز روشن برای اقتصادی بازتر و رقابتی‌تر، همچنان در حال ترسیم مرحله‌ای جدید از حضور تولیدی و تجاری خود می‌باشد.
صادرات ملی تا پایان ماه اوت امسال ۸٪ افزایش یافته است و این نشان‌دهنده اراده‌ی دولت و بخش خصوصی برای تبدیل چالش‌ها به فرصت‌هاست آن هم از طریق تنوع‌بخشی به بازارها و محصولات و بهره‌گیری از شبکه گسترده‌ای از توافقنامه‌های تجارت آزاد که دروازه‌ای برای ورود صنایع اردنی به بازارهای جهانی محسوب می‌شوند،. از چین تا آفریقا و از بازارهای عربی تا آسیایی.
کارشناسان اقتصادی تأکید کردند که اردن نیازمند یک رویکرد باز ولی هوشمندانه و با اتکا بر توانایی محصولات محلی برای نمایندگی نام کشور با کیفیت رقابتی می‌باشد تا موقعیت خود در نقشه صادرات جهانی بازتعریف شود.
وضعیت صادرات:
- ارزش صادرات ملی از ابتدای سال تا پایان اوت، ۸٪ افزایش یافته است.
- نسبت پوشش صادرات به واردات در همین دوره ۵۱٪ بود، افزایش ۱ واحد درصد نسبت به ۵۰٪ در سال ۲۰۲۴.
- ارزش کل صادرات: ۶ میلیارد و ۷۱۰ میلیون دینار(9.450 میلیارد دلار) ، که شامل:
- صادرات ملی: ۶ میلیارد و ۹۸ میلیون دینار
- صادرات مجدد: ۶۱۲ میلیون دینار
- ارزش واردات: ۱۳ میلیارد و ۱۵۶ میلیون دینار
سیاست‌ها و فرصت‌ها
- اولویت دولت افزایش صادرات و تنوع سبد صادراتی برای دسترسی به بازارهای جهانی و تقویت حضور محصولات اردنی است.
- اردن از شبکه گسترده‌ای از توافقنامه‌های تجارت آزاد با ایالات متحده، کانادا، سنگاپور، اتحادیه اروپا و همچنین توافقنامه منطقه تجارت آزاد عربی برخوردار است که به‌عنوان پایه‌ای برای افزایش صادرات ملی عمل می‌کند.
- بازار چین به دلیل ظرفیت بزرگ و قابلیت جذب محصولات غذایی اردن، اهمیت ویژه‌ای دارد. پیشنهاد شده است که پروتکل رسمی میان اردن و چین برای ورود قانونی و منظم محصولات غذایی امضا شود.
- با وجود اینکه اردن عضو COMESA یا اتحادیه آفریقا نیست ولی دولت همچنین تلاش دارد وارد بازارهای آفریقایی شود زیرا این بازارها فرصت‌های نویدبخشی برای محصولات اردنی فراهم می‌کنند.
استراتژی و ماموریت‌ها
- وزارت صنعت، تجارت و تأمین اردن، توسعه بازارهای خارجی را حیاتی می‌داند؛ چرا که ممکن است هر بازاری به دلایل مختلف در هر زمان بسته شود و ایجاد جایگزین‌های متعدد ضروری است.
- افزایش هیئت‌های تجاری به کشورهای مختلف و عقد توافقنامه‌های جدید، از جمله توافقنامه یوروآسیایی (با روسیه، بلاروس، قرقیزستان، قزاقستان و ارمنستان)، فرصت‌های بزرگ برای محصولات اردنی فراهم می‌کند.
- توسعه توافقنامه‌های تجارت آزاد با کشورهای کلیدی مانند چین حتی در صورت محدود بودن به برخی کالاها، ضروری است.
چالش‌های صادرات
- تمرکز محصولات: تنها ۲۱ محصول، ۷۸٪ صادرات را تشکیل می‌دهند.
- تمرکز بازارها: 80درصد صادرات به تعداد محدودی کشور صادر می‌شود.
- تعداد شرکت‌های صادرکننده محدود: نیاز به افزایش ظرفیت و آموزش شرکت‌ها برای ورود به بازارهای جهانی وجود دارد.
راهکارها و توصیه‌ها
- گسترش پایه محصولات صادراتی با تمرکز بر کالاهای دارای ارزش افزوده و فناوری محور،
- آموزش شرکت‌ها در زمینه قیمت‌گذاری، الزامات گواهی‌های فنی و ساختار سازمانی برای صادرات،
- تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی، فراتر از کشورهای عربی، آمریکا، کانادا و سنگاپور،
- حمایت از صادرات با ارزش افزوده بالا، نوآوری و تحقیق و توسعه،
- بهبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل زمینی، دریایی و هوایی،
- توسعه شبکه توافقنامه‌های تجارت آزاد با کشورهایی که فرصت‌های رشد دارند (مانند آفریقای جنوبی و آمریکای لاتین)،
- ایجاد پلتفرم‌های دیجیتال برای ترویج صادرات و ارسال هیئت‌های تجاری تخصصی.
چالش‌های اقتصادی
- هزینه بالای تولید داخلی ناشی از مالیات بر ارزش افزوده و انرژی
- افزایش نرخ بهره و تأثیر آن بر رقابت‌پذیری صنایع اردن
- شرایط منطقه‌ای و افزایش جهانی قیمت کالاها و هزینه‌های حمل‌ونقل
- تأثیرات بحران غزه بر تجارت منطقه‌ای
نتیجه‌گیری
با وجود چالش‌ها، صنعت اردن توانسته است مقاومت و انطباق با شرایط سخت اقتصادی را نشان دهد. ادامه اصلاحات اقتصادی و کاهش بار مالی بر بخش تولید، به رشد و ارتقای رقابت‌پذیری صادرات اردن در آینده کمک خواهد کرد.[1]
شایان ذکر است بخش تولید در اردن با چالش های: هزینه بالای انرژی و حمل و نقل و تعرفه‌های مالیاتی روبروست و از این رو تجار تمایل چندانی به سرمایه گذاری در تولید در داخل کشور ندارند.
[1] - الغد شمارگان 26اکتبر2025.