همکاری اقتصادی و اجرای توافق سبز قزاقستان و اتحادیه اروپا

قزاقستان در قالب سیاست درب های باز و عمل گرایی بدنبال توسعه بازارهای صادارتی، جذب سرمایه گذاری خارجی و همکاری‌های اقتصادی با اتحادیه اروپا می‌باشد.

رقابت قدرت ها و بلوک های جهانی در آسیای مرکزی از حوزه سخت نظامی- امنیتی به اقتصادی و فناوریهای نوین گرایش پیدا نموده و همین عامل در برخی از حوزه‌های بویژه حمل و نقل باعث ایجاد همکاری‌های سازنده بویژه میان چین و اروپا شده است. پروژه کمربند راه چین، یک طرح تجاری، حمل و نقلی و لجستیکی است که وابسته به بازارهای هدف در غرب و اروپا می‌باشد و عاملی برای بهم پیوستگی و همکاری‌های متقابل میان شرق و غرب است.

نشست اقتصادی اتحادیه اروپا در سمرقند در آوریل ۲۰۲۵، به عنوان اولین اجلاس رسمی در سطح سران اتحادیه اروپا و کشورهای آسیای مرکزی نشان از حضور رسمی و هدفمند اقتصادی این اتحادیه در آسیای مرکزی دارد. اتحادیه اروپا در کنار حوزه‌های سنتی نظیر معدن، انرژی، غلات و حمل و نقل به دنبال توسعه روابط تجاری با قزاقستان در حوزه‌های جدید نظیر انرژی‌های سبز، فناوری‌های نوین و دیجیتال، محیط زیست، توسعه پایدار، توسعه اجتماعی و حکمرانی خوب با قزاقستان می‌باشد.

توافق سبز:

توافق «سبز» اتحادیه اروپا با قزاقستان شامل مجموعه‌ای از همکاری‌ها و قراردادها است که چارچوبی سبز و پایدار برای روابط دوطرفه فراهم می‌کند. این توافقنامه با محوریت توسعه پایدار مواد خام، باتری‌ها و زنجیره ارزش هیدروژن تجدیدپذیر در هفت نوامبر 2022 در حاشیه کنفرانس تغییرات آب و هوایی COP27 در شرم الشیخ مصر امضا شد. این یادداشت تفاهم (MoU) سنگ بنای همکاری راهبردی دو طرف برای تامین پایدار و مطمئن مواد اولیه حیاتی، ارتقای فناوری‌های استخراج و پالایش سبز در حوزه معدنی، توسعه زنجیره تامین هیدروژن و باتری بود.[i] این توافق بخشی از استراتژی «Global Gateway» اتحادیه اروپا برای تقویت زیرساخت‌های سبز، دیجیتال و اتصال جهانی است و زمینه جذب سرمایه‌گذاری خصوصی در پروژه‌های انرژی نو را فراهم می‌کند.

 

نقشه راه همکاری 2026-2025: مواد خام حیاتی و هیدروژن

در اجلاس قزاقستان–اروپا در سمرقند (آوریل ۲۰۲۵)، نقشه راه همکاری بین اتحادیه اروپا و قزاقستان برای سال‌های 2026-2025 تصویب شد. این نقشه راه مجموعه‌ای از اقدامات مشخص را تعیین کرده که شامل اکتشاف مواد خام حیاتی، تحقیق و توسعه، ارتقای استانداردهای (جامعه، محیط زیست و حکمرانی) ESG و تولید هیدروژن و باتری‌های تجدیدپذیر است. به‌عنوان مثال، این برنامه حدود ۳ میلیون یورو بودجه اتحادیه اروپا برای اجرای پروژه‌هایی در بخش مواد خام از جمله هیدروژن تعریف کرده است.[ii]

اتحادیه اروپا از طریق بانک توسعه اروپا (EBRD) و بانک سرمایه‌گذاری اروپا (EIB) تأمین مالی پروژه‌های پایدار را تضمین می نماید.

حمایت EU/UNDP/UNECE از پروژه‌های توسعه اقتصادی سبز در قزاقستان در راستای استراتژی ملی این کشور برای انتقال به «اقتصاد سبز» با هدف تولید برق ۵۰٪ از منابع تجدیدپذیر تا سال ۲۰۵۰ در چارچوب نقشه راه همکاری می‌باشد.

 بر اساس گزارش وزارت تجارت و همگرایی، قزاقستان و اتحادیه اروپا در جلسه کمیته همکاری قزاقستان و اتحادیه اروپا در ۱۰ ژوئن 2025، برنامه‌هایی را برای گسترش مشارکت اعلام کردند. شرکت‌کنندگان در مورد اجرای توافق‌نامه مشارکت و همکاری پیشرفته (EPCA)[1]، بهبود مقررات فنی، افزایش صادرات غیرمنابع و گسترش تجارت دیجیتال گفتگو کردند. تجارت الکترونیک قزاقستان از ۳.۲ تریلیون تنگه (تقریباً ۶.۳ میلیارد دلار آمریکا) فراتر رفته است. آنها توافق کردند که همکاری در زمینه استانداردسازی، اعتباربخشی، شیوه‌های [2]ESG و اقتصاد سبز را تقویت کنند.[iii]

شایان ذکر است که توافق‌نامه مشارکت و همکاری پیشرفته میان قزاقستان و اتحادیه اروپا در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۵ در آستانه امضا شد و ۱ مارس ۲۰۲۰ پس از تصویب نهایی توسط پارلمان اروپا و اعضای اتحادیه به صورت رسمی جنبه اجرایی پیدا نمود. معاهده EPCA شامل همکاری در ۲۹ حوزه از جمله:

تجارت کالا و خدمات، سرمایه‌گذاری و مالکیت شرکت‌ها، انتقال سرمایه، تحقیق، نوآوری و انرژی، مسائل زیست‌محیطی، تغییرات اقلیمی و توسعه پایدار، تعاون قضایی، مبارزه با فساد و حقوق بشر، حمل و نقل، زیرساخت، مالکیت فکری و قراردادهای دولت می‌باشد.

اتحادیه اروپا همچنان بزرگترین شریک اقتصادی قزاقستان است. در سال ۲۰۲۴، گردش مالی تجارت به ۴۸.۸ میلیارد دلار رسید که شامل ۳۸.۱ میلیارد دلار صادرات از قزاقستان بود که بیش از ۹۵٪ این صادرات شامل سوخت، نفت و گاز و مواد معدنی اورانیوم، طلا، مس و سایر فلزات بود. واردات اتحادیه اروپا به قزاقستان در ۲۰۲۴ بین ۹.۶ تا ۱۱.۱ میلیارد دلار متغیر بوده است؛

مهم‌ترین کالاهای وارداتی شامل: ماشین‌آلات و تجهیزات حمل‌ونقل (۴۹٪)، محصولات شیمیایی (۱۹٪)، مواد غذایی و مواد اولیه (۷٪)، منسوجات (۳٪)

 از سال ۲۰۰۵، حجم سرمایه‌گذاری‌های اتحادیه اروپا از ۲۰۰ میلیارد دلار فراتر رفته است. بیش از ۳۰۰۰ شرکت با مشارکت اروپایی در این کشور فعالیت می‌کنند، از جمله این شرکت ها می‌توان به موارد زیر اشاره داشت:

بخش انرژی و منابع طبیعی

-Shell  (بریتانیایی)  و انی ایتالیا
فعال در توسعه میدان‌های عظیم نفت و گاز کاسپین (Kashagan, Karachaganak) و عضو کنسرسیوم‌های بزرگ فعال در پروژه‌های تولیدی

-T TotalEnergies فرانسوی
همکاری در پروژه‌های نفت و گاز و مشارکت در طرح‌های انرژی‌های نو مانند مزرعه بادی ۱ گیگاواتی

EDF, Air Liquide, Schneider Electric, Orano و Alstom فرانسه
سرمایه‌گذاری در انرژی هسته‌ای، گاز، صنعت ریلی، آب و زیرساخت‌

MOL Group ، مجارستان
قرارداد همکاری با شرکت ملی نفت و گاز قزاقستان (KazMunayGas) جهت توسعه میادین نفت و گاز

حمل و‌ نقل و ساخت‌وساز

Alstom ، فرانسه؛ تامین ایستگاه‌ها و قطارهای برقی برای صنعت ریلی

Svevind ، سوئد–آلمان؛ اجرای پروژه‌های کلان تولید هیدروژن سبز با ظرفیت سه‌میلیون تن تا ۲۰۳۰

 Scania سوئد Wabtecآمریکایی–اروپایی؛ تولید کامیون و لوکوموتیو و راه‌اندازی خطوط مونتاژ در آستانه و ارتقای ناوگان راه‌آهن

Gebrüder Weiss  اتریشی: توسعه شبکه حمل‌و‌نقل چندوجهی و انبارداری مدرن  صنعت، معدن و تولید

Claas ,Knauf، Siemens, BASF, Bosch, Linde, Knauf آلمان
حضور فعال در کشاورزی، ساخت مواد ساختمانی، فعالیت‌های شیمیایی و انرژی‌های تجدیدپذیر

 KAZ Minerals بریتانیا: استخراج مس، روی و فلزات گران‌بها؛ معاملاتش در بازار جهانی

 Glencore و: Kazzinc سرمایه‌گذار سوئیسی در صنایع استخراج سرب، روی و فلزات گران‌بها قزاقستان

بخش خدمات مالی و فناوری

ABN AMRO، ING، HSBC، RBS، Ernst & Young، PWC، Deloitte، KPMG
دفاتر و خدمات مشاوره، بانکی، حسابرسی و حقوقی فعال در بازار قزاقستان

Amazonen‑Werke  آلمانی Carlsberg دانمارک
سرمایه‌گذاری در صنعت کشاورزی و غذا و نوشیدنی   

 

[1] . Enhanced Partnership and Cooperation Agreement

[2] . “ESG” مخفف سه کلمه‌ی انگلیسی Environmental, Social و Governance است — یعنی محیط زیست، اجتماعی و حاکمیتی. به آن «مسئولیت‌های ESG» یا «اقدامات ESG» گفته می‌شود. این چارچوب کمک می‌کند که شرکت‌ها عملکرد غیرمالی خود را در سه حوزه کلیدی بسنجند و گزارش دهند.

[i] . https://www.euractiv.com/section/energy/news/eu-signs-strategic-partnership-with-kazakhstan-on-green-hydrogen-raw-materials/?utm_source=chatgpt.com

[ii] . https://www.eeas.europa.eu/node/53129_en?utm_source=chatgpt.com

[iii] . https://astanatimes.com/2025/06/kazakhstan-eu-discuss-economy-collaboration-green-deal-implementation/