افزایش صادارت نفت قزاقستان

بر اساس گزارش سرویس مطبوعاتی شرکت ملی نفت و گاز قزاقستان KMG کازمونای‌گس ، این شرکت در سال ۲۰۲۴، ۸۳.۵ میلیون تن نفت حمل کرده است که ۸ درصد یا شش میلیون تن از برنامه فراتر رفته و ۴ درصد از ارقام ۲۰۲۳ پیشی گرفته است. از کل حجم، ۵۵.۷ میلیون تن از طریق کنسرسیوم خط لوله خزر (CPC) تحویل داده شده است. در پنج ماه اول سال ۲۰۲۵، ۳۴.۷ میلیون تن نفت حمل شده است که ۲ درصد یا ۸۲۵۰۰۰ تن بیشتر از برنامه است.

شرکت ملی نفت و گاز قزاقستان KMGبه توسعه مسیرهای صادراتی اضافی ادامه می‌دهد. در سال ۲۰۲۴، صادرات نفت به آلمان به میزان 1.5 میلیون تن رسید که نشان از رد 117 درصدی به لحاظ ارزش دارد. این شرکت قصد دارد در سال ۲۰۲۵ تا دو میلیون تن به آنجا عرضه کند.

حجم ترانزیت نفت قزاقستان در مسیر آکتائو-باکو-جیحان نیز تحت توافق با شرکت دولتی نفت آذربایجان (SOCAR) با ۲۷ درصد افزایش به ۱.۴ میلیون تن رسیده است. انتظار می‌رود این رقم در سال ۲۰۲۵ به ۱.۷ میلیون تن برسد.

همچنین یک پروژه استراتژیک برای گسترش خط لوله نفت قزاقستان-چین در حال انجام است. انتظار می‌رود تصویب تکلیف فنی برای مطالعه امکان‌سنجی با طرف چینی امسال تکمیل شود.

علاوه بر این، شرکت حمل و نقل دریایی قزاقستان، کازمورترانس‌فلوت (KMTF) و گروه بنادر AD (ابوظبی) ناوگان مشترک تانکر خود را برای ارائه خدمات در دریاهای آزاد گسترش خواهند داد. در سال ۲۰۲۵، KMTF خرید دو تانکر افراماکس با وزن خالص ۱۱۵۰۰۰ تن را آغاز خواهد کرد، در حالی که انتظار می‌رود گروه بنادر AD دو کشتی دیگر از این نوع را تأمین کند.[i]

بر اساس اطلاعات برگرفته از سایت ترید مپ، قزاقستان در سال 2024، مقدار 71 میلیون تن نفت به ارزش 42.8 میلیارد دلار (HS270900 ) به قیمت میانگین تنی 604 دلار صادر نموده است. در چهار سال اخیر میزان صادارت نفت قزاقستان به لحاظ ارزش و حجم به ترتیب به میزان 16 و 1 درصد رشد را نشان می دهد.

مقاصد صادارتی نفت قزاقستان به ترتیب: ایتالیا 18.3 میلیارد دلار، هلند 4.6 میلیارد دلار، فرانسه 2.3 میلیارد دلار، یونان 2.7 میلیارد دلار، رومانی 2.6 میلیارد دلار، چین 1.8 میلیارد دلار، اسپانیا 1.3 میلیارد دلار، ترکیه 1.2 میلیارد دلار، کره جنوبی میلیارد دلار،آمریکا 1.1 میلیارد دلار، سوئیس 1 میلیارد دلار، آلمان 927 میلیون دلار، سنگاپور 818 میلیون دلار، هند 304 میلیون دلار، بلغارستان 247 میلیون دلار،کرواسی 243 میلیون دلار، برونئی دارسلام 184 میلیون دلار،بریتانیا 162 میلیون دلار، آذربایجان 124 میلیون دلار، مصر 121 میلیون دلار، رژیم صهیونیستی 121 میلیون دلار، اوروگوئه 98 میلیون دلار، باهاماس 51 میلیون دلار، لهستان 39 میلیون دلار، ازبکستان 22 میلیون دلار،[ii]

 

مسیرهای صادارتی نفت قزاقستان به شرح زیر می‌باشد:

1- کنسرسیوم خطه لوله خزر :

 

یک پروژه بزرگ بین‌المللی انتقال نفت به طول 1,510 کیلومتر است که نفت خام میادین بزرگ قزاقستان (تنگیز، کاراچاگاناک و کاشاغان) را به بندر نووروسیسک روسیه در دریای سیاه منتقل کند.

میزان ظرفیت انتقالی ۱٫۴ میلیون بشکه نفت در روز (55 میلیون تن/سال) است.

سهامداران و مدیریت این کنسرسیوم شامل روسیه 31%، قزاقستان 20.75%، شرکت آمریکایی شورون 15%، لوک اویل – آرکو 12.5%، اکسون موبیل 7.5%، روسنفت-شل 7.5%، بی جی بریتانیا 2%، انی ایتالیا 2%، اوریکس هلند- بحرین 1.75%

تأسیس کنسرسیوم در سال ۱۹۹۲ و آغاز ساخت طی دهه ۱۹۹۰ بود. عملیات رسمی از سال ۲۰۰۱ شروع شد و توسعه ظرفیت در ۲۰۱۸ به‌پایان رسید. بنابر اعلام شرکت ملی نفت و گاز قزاقستان  KazMunayGas  در سال ۲۰۲۴، ۵۵٫۷ میلیون تن نفت از طریق CPC صادر شده است. بیش از دو سوم 80 یا درصد صادرات نفت قزاقستان از طریق این خط لوله انجام می‌شود. با وجود حملات پهپادی، با انجام تعمیرات، جریان نفت پایدار است. 

 

2- خط لوله  اوزن (قزاقستان)- سامارا (روسیه) (Uzen–Atyrau–Samara)

 

 

این خط لوله نفتی در سامارا روسیه و متصل به شبکه Transneft برای ارسال به بنادر دریای سیاه یا بالتیک می‌باشد. این مسیر نقش مکمل CPC را دارد و به خط لوله نفتی دوستی یا  Druzhba روسیه به اروپا برای صادارت به کشورهای بلاروس، لهستان، آلمان، چک، کرواسی، بلغارستان، مجارستان، اسلوونی و رومانی دسترسی دارد. طول این خط لوله حدود ۱٬۳۸۰ کیلومتر از اوزن تا سامار می‌باشد.  این خط لوله مسیر صادرات نفت میادین غرب قزاقستان (مانند اوزن، کاراچاغانق، کاشاغان) به اروپا و بازارهای خارجی است. از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۴، سالانه بین ۷.۲ تا ۹.۴ میلیون تن نفت از این مسیر حمل شده است.[iii]

 

۳-  مسیر دریایی کاسپین + BTC باکو–تفلیس–جیحان

نفت خام تولیدشده در میدان‌های نفتی قزاقستان با نفتکش ها از  بنادر آکتائو و کوریک به باکو ارسال و وارد خط لوله باکو-تفلیس-جیحان شده و به ساحل دریای مدیترانه می رسد و از طریق کشتی به ایتالیا، یونان و دیگر کشورهای اروپایی صادر می‌گردد. در سال 2024 حدود ۱٫4 میلیون تن از این مسیر صادر شده است و مقرر است در سال 2025 به 1.7 میلیون تن افزایش یابد. این مسیر گران‌ترین گزینه می‌باشد. قزاقستان برای کاهش وابستگی به روسیه در نظر دارد ظرفیت این خط را تا 20 میلیون تن نفت در سال افزایش دهد.

طول کل خط لوله: ۱٬۷۶۸ کیلومتر ، ۴۴۳ کیلومتر در آذربایجان، ۲۴۹ در گرجستان، و ۱٬۰۷۶ در ترکیه  

 از ۲۰۰۶ تا پایان ۲۰۲۲ بیش از ۳٫۵ تا ۴.۴ میلیارد بشکه نفت توسط BTC منتقل شده است.

4-  خط لوله قزاقستان–چین:

 

خط لوله قزاقستان–چین یکی از مسیرهای استراتژیک انتقال نفت از قزاقستان به بازار بزرگ چین است که از بنادر قزاقستان در دریای خزر آتیرائو (Atyrau) شروع شده، از مناطق Kenkiyak و Kumkol و سپس از Atasu تا چین (Alashankou) امتداد می‌یابد و به استان سین‌کیانگ می رسد. طول کل خط حدود ۲٬۲۲۸ کیلومتر می‌باشد. میزان صادارت نفت قزاقستان به چین در سال 2024 حدود 1.4 میلیون تن بود. بخشی از صادارت از این خط به نفت روسیه تعلق دارد. بنابر اعلام معاون وزیر انرژی قزاقستان در جولای 2024  قراردادی را برای ترانزیت ده میلیون تن نفت از روسیه به چین در سال برای ده سال آینده تصویب کرده است. این قرارداد به قزاقستان اجازه می‌دهد چهار میلیون تن نفت روسیه را به پالایشگاه پاولودار در شمال قزاقستان در مرز عرضه کند و این را با نفت قزاقستان که از طریق خط لوله آتیرائو-سامارا منتقل می‌شود، جبران کند.[iv]

قزاقستان در سال 2023 مقدار حدود 1.4 میلیون تن نفت را نیز از طریق قطار به چین ارسال نموده است.

بر اساس آمار وبگاه ترید مپ، صادارت نفت قزاقستان به چین در سال 2024 به مقدار 2.8 میلیون تن به ارزش 1.8 میلیارد دلار می‌باشد.  شایان ذکر است که ساخت خط لوله آتاسو به آلاشانکو چین  2004 آغاز  و در سال 2006 به بهره‌برداری رسید. شرکت خط لوله قزاقستان- چین Kazakhstan–China Pipeline LLP (KCP)، شرکت مشترکی ۵۰/۵۰ بین  KazTransOil زیرمجموع شرکت ملی نفت و گاز قزاقستان کارمونای گس با شرکت ملی توسعه و اکتشاف نفت و گاز چین CNODC زیرمجموعه CNPC  شرکت ملی نفت چین می‌باشد.

 نقشه زیر مسیر ریلی ارسال نفت قزاقستان از طریق ایستگاه مرزی دوستیک به چین می‌باشد.

  

 

نقشه‌های زیر خطوط نفتی قزاقستان شامل تمامی مسیر های صادارت نفتی از جمله خط لوله نفتی کنسرسیوم دریای خزر، آتیرائو به سامارای روسیه ، ترانس خزر + باکو-تفلیس- جیحان و خط لوله نفتی آتیرائو به آلاشنکو چین می‌باشد.

 

 

 

 

[i] . https://astanatimes.com/2025/06/kmg-surpasses-2024-oil-transport-target-by-8-reaches-83-5-million-tons/

[ii] . https://www.trademap.org/Country_SelProductCountry.aspx?

[iii] . https://blacksea-caspia.eu/en/kazakhstan-discloses-oil-transportation-volume-10m2024?utm_source=chatgpt.com

[iv] .         https://kz.kursiv.media/en/2024-07-02/kazakhstan-may-boost-its-oil-exports-to-china-fourfold/