ترتیبات جدید اکتشافی در منطقه خان اسپاروخ

بلغارستان به عنوان یکی از اعضای اتحادیه اروپا، در راستای تقویت امنیت انرژی و کاهش وابستگی به منابع خارجی، به‌ویژه روسیه، سیاست‌های متنوعی را در حوزه نفت و گاز دنبال می‌کند. یکی از پروژه‌های کلیدی در این زمینه، خط لوله گاز نابوکو بود که هدف آن انتقال گاز طبیعی از منطقه خزر، شمال آفریقا و خاورمیانه از طریق ترکیه به اروپا بود.

مقدمه:

شرکت بلغارگاز از بلغارستان نیز یکی از پنج شرکت اولیه‌ای بود که در سال ۲۰۰۲ مذاکرات اولیه درباره این پروژه را انجام دادند. در ژانویه ۲۰۰۹، مناقشه بین روسیه و اوکراین بر سر قیمت گاز وارداتی، منجر به کمبود شدید انرژی در بلغارستان شد که اعتراضات گسترده‌ای را در پی داشت. این تجربه نشان داد که وابستگی بیش از حد به یک منبع تأمین می‌تواند امنیت انرژی کشور را به خطر بیندازد. بلغارستان با همکاری اتحادیه اروپا و کشورهای همسایه، در تلاش است تا با توسعه زیرساخت‌های انرژی و ایجاد مسیرهای جدید انتقال گاز، وابستگی خود را به منابع محدود کاهش داده و امنیت انرژی خود را تقویت کند.به طور کلی، سیاست انرژی بلغارستان در زمینه نفت و گاز بر کاهش وابستگی به منابع محدود و متنوع‌سازی مسیرها و منابع تأمین انرژی متمرکز است تا امنیت انرژی کشور را تقویت کند. در این راستا براساس اخبار منتشر شده یک توافق جدیدی میان شرکت رومانیایی او ام پتروم با شرکت اسرائیلی نیو مد انجام شده که در ماه مارس 2025 نیز به تایید دولت بلغارستان رسیده است که دو شرکت همکاری خود در منطقه اکتشافی خان اسپاروخ Han Asparuh در سواحل بلغارستان در دریای سیاه  را آغاز کرده اند. اطلاعات بسیار اندکی از جزئیات این توافق منتشر شده است که تلاش شده تا به بررسی ابعاد این توافق پرداخته شود. 

 

• او ام پتروم:

 او ام پتروم، OMV Petrom  یک شرکت نفت و گاز رومانیایی است که بزرگ‌ترین شرکت در رومانی و بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت و گاز در جنوب شرقی اروپا محسوب می‌شود. این شرکت زیرمجموعه‌ای از OMV، یک شرکت چندملیتی اتریشی است و در کل زنجیره ارزش انرژی، از اکتشاف و تولید نفت و گاز گرفته تا پالایش، توزیع سوخت و تولید و بازاریابی برق و گاز، فعالیت می‌کند.[1]

او ام پتروم در ابتدا با نام Petrom فعالیت می‌کرد و در سال 2004 توسط دولت رومانی خصوصی‌سازی شد. در این سال، شرکت اتریشی OMV با خرید 51 درصد از سهام Petrom، کنترل آن را به دست گرفت. این معامله، بزرگ‌ترین خصوصی‌سازی در تاریخ رومانی تا آن زمان بود و نام شرکت در سال 2010 به OMV Petrom تغییر یافت. در حال حاضر،  او ام وی، اتریش اکثریت سهام (حدود 51 درصد) را در اختیار دارد. دولت رومانی از طریق وزارت انرژی نیز سهام‌دار است و بخشی از سهام در بازار آزاد معامله می‌شود.[2] اوم ام پتروم علاوه بر رومانی در کشورهای همسایه مانند مولداوی (73 ایستگاه سوخت)، بلغارستان، صربستان و مجارستان نیز فعالیت دارد. در سطح بین‌المللی، به‌ویژه در منطقه جنوب شرقی اروپا، نقش مهمی‌به‌عنوان یک بازیگر کلیدی در صنعت انرژی ایفا می‌کند.

این شرکت در حوزه اکتشاف و استخراج نفت خام و گاز طبیعی در خشکی و دریا  فعال است و فعالیت‌های اصلی در رومانی متمرکز است، اما پروژه‌های اکتشافی در بلغارستان و گرجستان نیز دارد. در سال‌های اخیر، پروژه نپتون دیپ (Neptun Deep) در دریای سیاه (در همکاری با دیگر شرکت‌ها) یکی از مهم‌ترین برنامه‌های توسعه این بخش بوده که قرار است استخراج گاز از آن در سال 2027 آغاز شود.

 او ام پتروم پالایشگاه پتروبرازی (Petrobrazi) در رومانی که در نزدیکی شهر پلوئشتی در استان پراهووا قرار دارد را نیز راه اندازی کرده است. این پالایشگاه در حدود 55 کیلومتری شمال بخارست، است این منطقه استراتژیک برای پالایش نفت بسیار مهم است و با ظرفیت پالایش حدود 4.5 میلیون تن نفت خام در سال، یکی از تأسیسات کلیدی این شرکت محسوب می‌شود. این پالایشگاه نقش مهمی در تأمین سوخت رومانی و کشورهای اطراف ایفا می‌کند.

شبکه توزیع آن شامل بیش از 780 پمپ‌بنزین در رومانی و کشورهای همسایه (مولداوی، بلغارستان، صربستان) تحت برندهای OMV و Petrom است و محصولات آن شامل بنزین، گازوئیل و سایر فرآورده‌های نفتی است. او ام پتروم نیروگاه سیکل ترکیبی گازی Brazi با ظرفیت 860 مگاوات را نیز در اختیار دارد و از سال 2012 فعال است و در حدود ده درصد از نیاز برق رومانی را تأمین می‌کند.

 

2- شرکت نیو مد انرژی (NewMed Energy)

شرکت نیو مد انرژی در سال 1993 با نام Delek Drilling به‌عنوان بخشی از گروه هلدینگ دیلیک (Delek) یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های اقتصادی اسرائیل، تأسیس شد. این گروه متعلق به یتزاک تشووا، کارآفرین برجسته اسرائیلی، است. در فوریه 2022، این شرکت نام خود را از (Delek Drilling) به (NewMed) تغییر داد. این تغییر نام همراه با بازنگری راهبرد کلان نیز بود که هدفش گسترش فعالیت‌ها به حوزه‌های انرژی جایگزین و تقویت روابط منطقه‌ای بود.

شرکت نیو مد انرژی در زمینه اکتشاف، توسعه، تولید و فروش گاز طبیعی و میعانات گازی فعالیت می‌کند و به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی صنعت گاز طبیعی در شرق مدیترانه شناخته می‌شود. این شرکت در کشف و توسعه میدان‌های گازی بزرگ در آب‌های اسرائیل و قبرس نقش کلیدی داشته است. پروژه‌های اصلی شامل میدان‌های لویاتان (Leviathan)(بزرگ‌ترین میدان گازی مدیترانه با ذخایر تأییدشده حدود 22 تریلیون فوت مکعب)، تامر(Tamar)(در سال 2009 کشف شد و تا سال 2020 منبع اصلی گاز اسرائیل بود (306 میلیارد مترمکعب ذخیره دارد). آفرودیت(Aphrodite)(واقع در بلوک 12 منطقه انحصاری اقتصادی قبرس، با پتانسیل تبدیل شدن به یک منبع مهم برای قبرس را دارد) و یام تسیز (Yam Tethys) (اولین پروژه گاز طبیعی اسرائیل با کشف میدان‌های نوا (Noa) و (Mari B) در اواخر دهه 1990 بود. این پروژه نقطه عطفی برای خودکفایی انرژی اسرائیل بود) این شرکت، گاز طبیعی را به کشورهای منطقه مانند مصر و اردن صادر می‌کند و برنامه‌هایی برای صادرات به اروپا را نیز دارد.

   از سال 2022، شرکت نیو مد انرژی برنامه‌هایی برای سرمایه‌گذاری در هیدروژن آبی، ذخیره‌سازی کربن، و پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر اعلام کرده است. در اکتبر 2023،  نیو مد  به‌عنوان بخشی از یک کنسرسیوم، بلوکی اکتشافی در منطقه انحصاری اقتصادی اسرائیل دریافت کرد. همچنین در مارس 2025، با شرکت‌های بریتیش پترولیوم و سوکار مجوز اکتشاف در منطقه کلوستر)  (ClusterI نزدیک میدان لویاتان دریافت کرد. این شرکت قراردادهای بزرگی برای صادرات گاز از لویاتان و تمر به مصر امضا کرده، از مهمترین آنها قرارداد 15 میلیارد دلاری در سال 2018 برای تأمین 64 میلیارد مترمکعب گاز در 10 سال است.  از سال 2017، گاز از میدان تامر به شرکت‌های اردنی صادر می‌شود و از سال 2016 به شرکت برق نپکو (NEPCO) گاز صادر می‌شود. در دسامبر 2022، با وزارت انرژی مراکش برای اکتشاف گاز در منطقه بوژدور آتلانتیک (Boujdour Atlantique) (سواحل اقیانوس اطلس). نیومد و آدارکو (Adarco) قراردادی منعقد کرده اند هر کدام 37.5٪ و دولت مراکش 25٪ سهم دارند و در نهایت در مارس 2025،  نیومد از طریق معامله‌ای با OMV Offshore بلغارستان وارد اکتشاف گاز در دریای سیاه شد.

براساس داده‌های بازار در مارس 2023، ارزش بازار نیومد حدود 4 میلیارد دلار تخمین زده شد، اما نوسانات سهام به دلیل شرایط منطقه‌ای و جنایات رژیم اسرائیل تأثیرگذار بوده است، شرکت ملی نفت ابوظبی (ADNOC) پیشنهادی 2 میلیارد دلاری برای خرید 50٪ از سهام نئو مد ارائه کرد، اما این مذاکرات در مارس 2024 به دلیل ناامنی منطقه‌ای (جنگ غزه) متوقف شد.

• توافق انکشاف و بهره برداری در خان آسپاروخ:

اخیرا دو شرکت مذکور همکاری خود در منطقه اکتشافی خان آسپاروخ در سواحل بلغارستان در دریای سیاه آغاز کرده اند. به موجب توافق نوامبر 2024،  او ام پتروم (بزرگ‌ترین تولیدکننده انرژی یکپارچه در جنوب شرقی اروپا) و نیو مد (زیرمجموعه شرکت اسرائیلی NewMed Energy) توافق‌نامه‌ای امضا کردند. بر اساس این توافق، او ام وی پنجاه درصد از سهام بلوک اکتشافی خان آسپاروخ در بخش غربی دریای سیاه را به  شرکت اسرائیلی نیو مد واگذار کرد، اما همچنان نقش اپراتور پروژه را حفظ کرد. در ازای این انتقال سهام، شرکت اسرائیلی بخش قابل‌توجهی از هزینه‌های عملیات اکتشاف و ارزیابی را تقبل کرده است. این معامله در مارس 2025 پس از تأیید شورای وزیران بلغارستان نهایی شد. اکنون هر دو شرکت 50 درصد سهام پروژه را در اختیار دارند. هدف اصلی این همکاری، تسریع در اکتشاف منابع گاز طبیعی در دریای سیاه بلغارستان و تقویت امنیت انرژی منطقه است.

براساس توافقات انجام شده مقرر است تا در سال 2025 حفاری یک چاه اکتشافی را آغاز کنند و  بر اساس نتایج این چاه، تصمیم‌گیری برای حفاری‌های اضافی (چه چاه‌های اکتشافی دیگر یا چاه‌های ارزیابی) انجام خواهد شد.

عملیات اکتشاف در این منطقه از سال 2012 آغاز شده است. تاکنون بررسی‌های زمین‌شناسی و ژئوفیزیکی، حفر سه چاه اکتشافی و یک کمپین لرزه‌نگاری سه‌بعدی (تکمیل‌شده در مه 2020) برای شناسایی اهداف حفاری انجام شده است. این پروژه نیازمند سرمایه‌گذاری قابل‌توجهی است که شرکت اسرائیلی متعهد شده که تا سقف 100 میلیون یورو (حدود 105 میلیون دلار) برای دو چاه (هر کدام 50 میلیون یورو) هزینه کند.

به موجب تایید هیات وزیران، مجوز اکتشاف این بلوک تا اکتبر 2026 تمدید شده است. در صورت کشف منابع قابل‌توجه، این پروژه می‌تواند به تولید گاز طبیعی در مقیاس بزرگ منجر شود. برای مثال، پیش‌تر  شرکت توتال تخمین زده بود که منطقه خان آسپاروخ پتانسیل تولید 13 میلیارد متر مکعب گاز در سال از دو میدان را دارد. این پروژه با تمرکز بر امنیت انرژی، کاهش وابستگی به منابع خارجی و پاسخ به تقاضای روبه‌رشد گاز، یک گام مهم در توسعه منابع انرژی دریای سیاه است. شروع حفاری در سال 2025 نقطه عطفی خواهد بود که موفقیت آن به عوامل فنی، مالی و ژئوپلیتیکی بستگی دارد.

 OMV[1] مخفف Österreichische Mineralölverwaltung است که به زبان آلمانی به معنای "اداره نفت اتریش" می‌باشد. این نام به ریشه‌های شرکت اصلی OMV، که در اتریش تأسیس شده، اشاره دارد. OMV در سال 1956 به‌عنوان یک شرکت دولتی در اتریش شروع به کار کرد و بعدها به یک شرکت چندملیتی در حوزه انرژی تبدیل شد. OMV Petrom، بخشی از  "OMV"  است که نشان‌دهنده مالکیت و ارتباط آن با شرکت مادر اتریشی است.

[2] https://www.omvpetrom.com/en/about-us/company/history