بلغارستان در آمارها 2025

بلغارستان در آمارها 2025 توسط اتاق بازرگانی و صنایع بلغارستان به مناسبت صد و سیمین سالگرد تاسیس آن تهیه شده است.

این کتابچه حاوی داده‌های اقتصادی جامع و متنوعی است از جمله: اطلاعات مربوط به نظام مالیاتی، تولید ناخالص داخلی، صادرات، واردات، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، گردشگری، قیمت‌های مصرف‌کننده، بازار کار، آموزش و نیز فهرست کامل و به‌روزشده مناطق صنعتی بلغارستان.

برای به‌روز نگه داشتن محتوای «بلغارستان در ارقام ۲۰۲۵»، نه تنها نقشه فعلی مناطق را ارائه می‌دهیم، بلکه پیشنهاد شورای وزیران که در تصمیم مارس ۲۰۲۵ آن، دامنه جدیدی برای مناطق برنامه‌ریزی شده تحت طبقه‌بندی NUTS-2 در جمهوری بلغارستان تعیین شده است را نیز ارائه می‌کنیم؛ این دامنه توسط مؤسسه ملی آمار (NSI) برای تأیید به یورواستات ارسال خواهد شد. اگر پیشنهاد بلغارستان توسط اتحادیه اروپا پذیرفته شود، اصلاحات از اول ژانویه ۲۰۲۷ اجرایی خواهد شد. تصمیم شورای وزیران پیشنهاد می‌کند که به جای ۶ منطقه فعلی، ۴ منطقه برای برنامه‌ریزی تحت NUTS-2 تعیین شود به شرح زیر:

حقایقی درباره بلغارستان

عضویت در اتحادیه اروپا، ناتو و سازمان تجارت جهانی

موقعیت جغرافیایی استراتژیک و باز بودن به بازارهای خارجی: تقاطع اروپا، آسیا و آفریقا

ثبات محیط مالی: بدهی عمومی ناخالص بلغارستان دومین پایین‌ترین در بین ۲۷ کشور اتحادیه اروپا است (۲۴.۶٪ از تولید ناخالص داخلی) برای سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۴

محیط مساعد برای کسب‌وکار: مالیات ساده و پایین

هزینه‌های عملیاتی رقابتی و سطح نیروی کار رقابتی

بلغارستان در رتبه‌بندی‌های بین‌المللی

بلغارستان در بسیاری از شاخص‌های بین‌المللی موقعیت‌های رقابتی دارد. طبق رتبه‌بندی‌های زیر، این کشور بهترین عملکرد را در شاخص‌های آزادی و شکوفایی (Atlantic Council) و شاخص انتقال انرژی دارد. در سال ۲۰۲۴، بلغارستان موقعیت‌های خود را در چندین رتبه‌بندی جهانی از جمله شاخص توسعه انسانی، رقابت‌پذیری جهانی و شاخص صلح جهانی بهبود بخشید.

کاهش جدی در شاخص آزادی مطبوعات جهان و شاخص ادراک فساد مشاهده شد.

در ویرایش BULGARIA IN FIGURES 25، رتبه‌بندی Doing Business 2020 جای خود را به رتبه‌بندی جدید بانک جهانی B-ready داده است. ستون سوم (کارایی عملیاتی) نشان‌دهنده میزان کمک خدمات اداری دولتی و شهرداری‌ها به توسعه کسب‌وکار شرکت‌ها و میزان محدودیت قوانین نظارتی و حقوقی در کشور است.

برای اطلاعات بیشتر: https://bcci.bg/dl/r25

تمرکز بر مالیات

در بلغارستان سیستم مالیات ثابت اعمال شده است – نرخ ۱۰٪ برای درآمدهای شخصی و نرخ ۱۰٪ برای درآمدهای شرکتی (که به‌ترتیب در سال‌های ۲۰۰۸ و ۲۰۰۷ وضع شده‌اند). بیش از ۱۵ سال است که بلغارستان نرخ‌های پایین مالیات‌های مستقیم را تغییر نداده است. از سال ۱۹۹۹ نرخ استاندارد مالیات بر ارزش افزوده در بلغارستان ۲۰٪ تعیین شده است، به استثنای خدمات هتلداری که نرخ کاهش یافته ۹٪ برای آن اعمال می‌شود.

به عنوان تدبیر مقابله با کووید-۱۹، در نیمه سال ۲۰۲۰ بلغارستان مالیات بر ارزش افزوده را برای برخی محصولات و خدمات (کالاهای کودکان، خدمات رستوران و تهیه غذا و کتاب‌ها) به ۹٪ کاهش داد. به عنوان اقدامات ضد تورمی، دولت کاهش‌های دیگری در سیستم مالیاتی اعمال کرد (نرخ صفر مالیات بر ارزش افزوده) برای نان و آرد. این تدابیر از ابتدای سال ۲۰۲۵ به نرخ‌های استاندارد بازگشته‌اند.

در ارتباط با تعیین حداقل مالیات موثر برای گروه‌های شرکت‌های چندملیتی و گروه‌های بزرگ ملی، از ۱ ژانویه ۲۰۲۴ نرخ مالیات اضافی برابر با تفاوت مثبت بین ۱۵ درصد و نرخ مالیات موثر گروه چندملیتی یا گروه بزرگ ملی برای حوزه قضایی مربوطه است.

در بلغارستان، مودیان مالیاتی در مناطقی که نرخ بیکاری بالایی دارند از پرداخت مالیات بر شرکت معاف هستند. در سال ۲۰۲۴ حدود ۶۱٪ از شهرداری‌ها – یعنی ۱۶۲ شهرداری از مجموع ۲۶۵ شهرداری در بلغارستان – نرخ بیکاری ۲۵٪ بالاتر از متوسط کشوری داشتند و در این مناطق مالیات بر درآمد شرکت‌ها صفر است.

بلغارستان در سال ۲۰۲۳، ششمین کشور با کمترین بار مالیاتی در اتحادیه اروپا است:
نسبت کلی مالیات به تولید ناخالص داخلی در بلغارستان در سال ۲۰۲۳ برابر با ۲۹.۹٪ است، در حالی که میانگین این نسبت در اتحادیه اروپا ۴۰.۶٪ می‌باشد.

تولید ناخالص داخلی

اقتصاد بلغارستان در سال‌های اخیر رشد ثابتی داشته و نرخ‌های رشد بالاتری نسبت به میانگین اتحادیه اروپا نشان داده است. رشد تولید ناخالص داخلی بلغارستان در سال ۲۰۲۳ به دلیل چالش‌های اقتصادی و سیاسی جهانی کاهش یافته و به ۱.۹٪ رسید، اما در سال ۲۰۲۴ به ۲.۸٪ افزایش یافت. متأسفانه درگیری‌های نظامی و محیط سیاسی و اقتصادی ناپایدار، به همراه پیامدهای آن برای اقتصاد اروپا و جهان، رشد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۳ را به طور جدی تحت تأثیر قرار داد و باعث کاهش آن به ۱.۹٪ شد، علاوه بر این کاهش در کل اقتصاد اروپا نیز مشاهده شد. تقاضای داخلی، مصرف خصوصی و صادرات از عوامل اصلی رشد تولید ناخالص داخلی بودند، همچنین تغییر موقعیت شرکت‌های بلغاری و بهبود زنجیره‌های تأمین که به‌دنبال همه‌گیری مختل شده بودند، موثر بودند.

رشد اقتصادی در سال ۲۰۲۴ به ۲.۸٪ سرعت گرفت که عمدتاً ناشی از مصرف خصوصی بود، که با افزایش دستمزدهای واقعی، افزایش اشتغال و انتقالات اجتماعی بیشتر حمایت شد. شرکت‌های بلغاری انتظار دارند که برنامه ملی بازیابی و تاب‌آوری (NRRP) نقش مهمی در توسعه و بهبود اقتصادی ایفا کند و تأثیر مثبتی بر رشد تولید ناخالص داخلی داشته باشد.

در چند سال گذشته، تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر شاغل رشد داشته است. عامل اصلی این رشد، افزایش ارزش افزوده ناخالص در اقتصاد بوده است، هرچند با سرعت کمتری، به ویژه در دوره همه‌گیری کووید-۱۹. در دو سال گذشته، تولید ناخالص داخلی به ازای هر شاغل نسبتاً پایدار باقی مانده است و از ۸.۸۵٪ در سال ۲۰۲۳ به ۸.۴٪ در سال ۲۰۲۴ کاهش یافته است.

بخش‌هایی که در رشد ارزش افزوده ناخالص در سال ۲۰۲۴ نقش مهم‌تری داشته‌اند، بخش‌های عمده‌فروشی و خرده‌فروشی با سهم ۲۳٪ و «استخراج معدن و تولیدات صنعتی» با سهم ۲۱٪ هستند. بخش صنعت ۲۵.۸٪ از ارزش افزوده ناخالص اقتصاد ملی را ایجاد می‌کند که در مقایسه با سال ۲۰۲۳ تغییر محسوسی نداشته است. سهم بخش کشاورزی کاهش یافته و از ۲.۹٪ در سال ۲۰۲۳ به ۲.۴٪ در سال ۲۰۲۴ رسیده است.

پس از کاهش صادرات در سال ۲۰۲۳، سال ۲۰۲۴ نیز کاهش صادرات را نشان می‌دهد — به ارزش ۴۳ میلیارد یورو و کاهش تقریبی ۲.۹٪. بسیاری از شرکت‌های بلغاری با موفقیت توانسته‌اند با بهبود موقعیت خود در زنجیره‌های تأمین بین‌المللی که به دلیل پاندمی و درگیری‌های اروپا مختل شده بودند، سطح تولید خود را حفظ و افزایش دهند.

در تقریباً تمام گروه‌های کالایی نسبت به سال ۲۰۲۳ تغییرات قابل توجهی دیده می‌شود. بیشترین رشد در میان کالاها و مواد صادراتی در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال قبل مربوط به فلزات غیرآهنی با ۲۴.۷٪ و پس از آن تنباکو با ۱۱.۸٪ است.

ده شریک اصلی صادرات بلغارستان که بیش از ۵۵٪ از کل حجم صادرات کشور را تشکیل می‌دهند، عبارتند از: آلمان، رومانی، ایتالیا، ترکیه، یونان و غیره.

صادرات کالاها و خدمات به دلیل جنگ تجاوز روسیه کاهش یافته است، به‌طوری که صادرات اسمی‌کالاها به اوکراین و فدراسیون روسیه حدود یک‌سوم نسبت به سال قبل کاهش یافته است. کاهش تقاضا برای کالاهای بلغاری از چین و بریتانیا نیز به کاهش صادرات اسمی‌کمک کرده است. چشم‌انداز صادرات برای سال ۲۰۲۵ انتظار می‌رود که مثبت شود، به دلیل رشد مثبت در سه‌ماهه اول، و در سال ۲۰۲۶ به طور ملایم شتاب گیرد. صادرات کالا در سال ۲۰۲۵ همچنین تحت تأثیر تعمیرات برنامه‌ریزی شده در بخش‌های تولید فولاد و پالایش نفت قرار دارد.

واردات
واردات کالا در سال ۲۰۲۴ نسبت به سال قبل با تغییر مثبتی معادل ۰.۳٪ همراه بود. سطح واردات در سال ۲۰۲۴ بیش از ۴۹.۷ میلیارد یورو است. شرکای اصلی در زمینه واردات چین، آلمان و ترکیه هستند.

بیشترین افزایش در واردات مربوط به مواد خام و کالاهای انرژی است:

سنگ‌آهن با رشد ۳۰.۷٪

نفت خام و گاز طبیعی با رشد ۱۹.۷٪

مواد خام برای صنعت غذایی با رشد ۱۲.۳٪

بیشترین کاهش‌ها نیز مربوط به:

زغال‌سنگ با کاهش ۵۶.۵٪

خودروها با کاهش ۱۷.۶٪

منسوجات با کاهش ۱۴٪ بود.

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی

سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در بلغارستان در سال ۲۰۲۴ به ۲۸۵۵ میلیون یورو رسید. ترکیب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بر اساس کشور در سال ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که بیشترین سهم‌ها مربوط به سرمایه‌گذاری‌های جذب‌شده از بلژیک (۵۸۴ میلیون یورو)، اتریش (۵۶۵ میلیون یورو) و یونان (۴۱۷ میلیون یورو) بوده است.

جریان‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در بلغارستان

براساس فعالیت اقتصادی، فعالیت‌های مالی و بیمه‌ای در سال ۲۰۲۴ حدود ۵۲٪ از کل جریان‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را جذب کردند، که پس از آن بخش عمده‌فروشی و خرده‌فروشی و تعمیر وسایل نقلیه موتوری و موتورسیکلت‌ها با ۲۳٪ قرار دارند.

گردشگری

گردشگری در بلغارستان به دلیل پتانسیل‌های اقتصادی، اجتماعی و اشتغال‌زایی‌اش نقش مهمی دارد. تعداد گردشگران بین‌المللی تا سال ۲۰۱۹ به سرعت افزایش یافت. در سال ۲۰۲۴ گردشگری بلغارستان به روند بهبودی خود ادامه داد و تقریباً به سطح پیش از پاندمی رسید.

در سال ۲۰۲۴، تعداد گردشگران خارجی در بلغارستان به ۷.۲ میلیون نفر رسید. تعداد گردشگران خارجی نسبت به سال ۲۰۲۳، ۸٪ افزایش یافته است. در اول ژانویه ۲۰۲۵، رومانی و بلغارستان پس از برداشته شدن کنترل افراد در مرزهای داخلی زمینی، به اعضای کامل منطقه شنگن تبدیل شدند.

عضویت در شنگن یک مزیت راهبردی فراهم می‌کند و فرصت‌های جدیدی برای گردشگری بلغارستان ایجاد می‌کند. پیوستن بلغارستان از طریق مرز زمینی، موقعیت کشور را به عنوان یک مرکز ترانزیت تسهیل می‌کند. انتظار می‌رود با حرکت آسان‌تر و رویه‌های ساده‌تر، علاقه‌مندی از سوی کشورهای غرب اروپا افزایش یابد.

رتبه‌بندی کشورهای پذیرنده گردشگر در سال ۲۰۲۴ با رومانی با ۱.۳۴ میلیون گردشگر در صدر قرار دارد، پس از آن ترکیه با ۷۹۳ هزار گردشگر، اوکراین با ۷۲۵ هزار گردشگر و یونان با ۵۶۶ هزار گردشگر قرار دارند.

شاخص قیمت مصرف‌کننده و نرخ تورم سالانه

در سال ۲۰۲۴، میانگین شاخص قیمت مصرف‌کننده مثبت و برابر با ۲.۴٪ بود که کاهش قابل توجهی نسبت به سال ۲۰۲۳ داشت، زمانی که این نرخ ۹.۵٪ بود.

تورم HICP در سال ۲۰۲۴ به ۲.۶٪ کاهش یافت. افزایش قیمت‌ها در ابتدای سال ۲۰۲۵ ناشی از بازگردانی نرخ‌های بالاتر مالیات بر ارزش افزوده برای نان و رستوران‌ها، افزایش عوارض سیگار، افزایش قیمت برق، گاز، سایر خدمات عمومی و قیمت‌های تنظیم‌شده و افزایش قیمت مواد غذایی بود. روند تورم در باقی‌مانده سال ۲۰۲۵ و همچنین سال ۲۰۲۶ تحت تأثیر عوامل داخلی و خارجی خواهد بود.

بازار کار

نیروی کار

طبق آخرین آمارها، در سال ۲۰۲۴ نیروی کار در بلغارستان شامل ۳ میلیون نفر بوده است که ۵۳٪ مرد و ۴۷٪ زن هستند. اکثریت نیروی کار (۹۱٪) دارای تحصیلات متوسطه عالی یا عالی کامل شده‌اند.

اشتغال

در سال ۲۰۲۴، نرخ اشتغال ۷۰.۹٪ بود که کمی افزایش یافته نسبت به ۷۰.۷٪ در سال ۲۰۲۳. تعداد شاغلان با کاهش ۱۸ هزار نفر به ۲.۶ میلیون نفر رسید. بیشترین سهم شاغلان مربوط به شرکت‌های خصوصی با ۶۷٪ است، پس از آن کارکنان بخش دولتی با ۲۲٪ و خوداشتغالی با ۷٪ قرار دارند.

بیکاری

نرخ بیکاری در سال ۲۰۲۴ با ۴.۲٪ در سطحی بی‌سابقه پایین باقی ماند و انتظار می‌رود که همچنان کاهش یابد. به دلیل نرخ‌های بسیار پایین بیکاری در کشور و اجرای تدابیری برای حفظ مشاغل، تأثیر ویروس کرونا کمتر احساس شده است. در سال ۲۰۲۴ بازار کار همچنان فشرده باقی ماند و نرخ بیکاری حدود ۴٪ بود. رشد اسمی جبران خدمات به ازای هر کارمند از ۱۳.۸٪ در سه‌ماهه اول ۲۰۲۴ به ۴٪ در سه‌ماهه چهارم همان سال کاهش یافت، زیرا فشارهای تورمی‌کاهش پیدا کرد و شرکت‌ها تلاش کردند هزینه‌ها را کنترل کنند.

میانگین حقوق ماهانه

در سال ۲۰۲۴، هزینه‌های متوسط نیروی کار به ازای هر ساعت در بلغارستان (۱۰.۶ یورو) تقریباً ۳.۲ برابر کمتر از میانگین اتحادیه اروپا (۳۳.۵ یورو) است. در همین سال، هزینه‌های متوسط نیروی کار به ازای هر ساعت در اتحادیه اروپا ۳۳.۵ یورو و در منطقه یورو ۳۷.۳ یورو برآورد شده است.
میانگین حقوق ماهانه کارکنان در بلغارستان در سال ۲۰۲۴ به ۱۱۷۴ یورو افزایش یافته است که نشان‌دهنده افزایش اسمی قابل توجهی به میزان ۱۵.۳٪ است.

آموزش

آموزش عالی نقش بسیار مهمی در توسعه اقتصاد هوشمند و پایدار دارد. به لطف تلاش‌های مؤسسات آموزش عالی در کشور، آنها همچنان دانشجویان بااستعدادترین را جذب می‌کنند. دانشگاه‌های بلغارستان مجموعه گسترده‌ای از رشته‌ها و تخصص‌ها را ارائه می‌دهند.

انواع مؤسسات آموزش عالی در بلغارستان عبارتند از دانشگاه‌ها و مدارس عالی معادل و کالج‌ها. در سال تحصیلی ۲۰۲۴/۲۰۲۵، در ۵۱ مؤسسه آموزشی، تعداد کل دانشجویان (در مقاطع «کارشناسی حرفه‌ای»، «کارشناسی»، «کارشناسی ارشد» و «دکترا») برابر با ۲۰۳٬۵۱۷ نفر بوده است.

پرطرفدارترین رشته‌های تحصیلی در بلغارستان (برای تمام مقاطع) عبارتند از «تجارت و مدیریت» (۱۹٪)، پس از آن «بهداشت» (۱۴٪)، «آموزش» (۱۳٪) و «مهندسی و شاخه‌های مهندسی» (۹٪). دانشگاه‌های بلغارستان به دلیل کیفیت بالای آموزش، مدارک شناخته شده در اتحادیه اروپا/منطقه اقتصادی اروپا و فراتر از آن، هزینه‌های مناسب و برنامه‌های تحصیلی متنوع به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و فرانسوی، دانشجویان بین‌المللی زیادی را جذب می‌کنند.