حرکت تدریجی به سوی ایجاد ارز بریکس

طی چند سال اخیر شواهد حاکی از آن است که شور و شوق جدیدی برای ایجاد یک ارز معتبر جهانی تحت عنوان " ارز بریکس" از سوی اعضای اتحادیه بریکس در حال شکل گیری می‌باشد. این علاقه مندی همراه با گفتگوها در مورد "دلار زدایی" در بین برخی کشورها و خصوصا اقتصادهای نوظهور نیز درحال افزایش است. نگاهی به تحولات کشورهای عضو بریکس شاهدی بر این موضوع می‌باشد.

این جنبش با پیروزی آقای ایناسیو لولا داسیلوا در انتخابات ریاست جمهوری برزیل در اکتبر سال 2022، شتاب بیشتری بخود گرفته است. لولا داسیلوا که در دو دور ریاست جمهوری خود طی سال های 2011 -2003 یکی از طرفداران ایجاد ارز بریکس شناخته می‌شد، اکنون پس از 12 سال مجددا قدرت را از اول سال 2023 در برزیل بدست گرفت، به عنوان یکی از حامیان قوی برای ایجاد ارز منحصر به فرد بریکس تلاش می نماید. ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه در جریان اجلاس سران بریکس در سال ۲۰۲۲  اعلام کرد که این اتحادیه در حال تلاش برای ایجاد یک «ارز ذخیره بین‌المللی» است. همزمان شواهد این را می‌گویند که چین و هند نیز مایل به همکاری در ایجاد ارز بریکس تا حدی هستند بطوریکه این تمایل از سوی هند با مشارکت و سرمایه گذاری در BRI به صورت نیابتی از طریق بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا، بانک توسعه جدید و سازمان همکاری شانگهای نشان داده شده است .

این موضوع دوباره در دستور کار پانزدهمین نشست سالانه بریکس که به میزبانی آقای سیریل رامافوزا، رئیس جمهور آفریقای جنوبی در23 آگوست2023 (1شهریور1402) برگزارمی‌شود، خواهدبود. میزبان نشست از قبل بحثی را در مورد ارز مشترک احتمالی در دستور کار مذاکرات سران قرار داده است. در این خصوص گمانه زنی‌ها حاکی از آن است که ارز BRICS توسط طلا پشتیبانی می‌شود و این بمعنای بازگشت تاریخی به استاندارد طلا خواهد بود و ثبات را برای ارز جدید به ارمغان می آورد.

طرح ارز BRICS مورد تایید بیشتر کشورها و اقتصادهای نوظهور سراسر جهان ازجمله الجزایر، آرژانتین، بحرین، بنگلادش، مصر، اندونزی، ایران و عربستان سعودی است. علاوه بر این، همه کشورهای عضو اوپک با اعضای بریکس تجارت دارند و هفت کشور از 13 کشور عضو اوپک نیز درخواست خود را برای پیوستن به بریکس  ارائه دادند. اکثر این کشورها که علاقه مند به پیوستن به ارز بریکس (در صورت ایجاد) هستند، علت آن را بار سنگین بدهی‌های دلاری خود که با افزایش نرخ های بهره تشدید می‌شود، عنوان می نمایند و در عین حال خود کشورهای عضو بریکس و برخی دیگر از کشورهای علاقه مند خروج از سلطه دلار که تاکتیک مطلوب فدرال رزرو ایالات متحده در کنترل تجارت جهانی و سیاست های پولی جهانی می‌باشد، را مهمترین دلیل در این خصوص عنوان می‌کنند.

همچنین تاکید فزاینده برای ایجاد یک ارز جدید جهانی همچون ارز بریکس بیشتر نشات گرفته از آنجایی است که آمریکا از دلار بعنوان اهرم و ابزار فشار در قالب تحریم ها و جنگ های تجاری علیه سایرکشورها خصوصا رقبای خود استفاده می نماید و بر این اساس بسیاری از کشورها به دنبال استقلال بیشتر از سیستم مالی ایالات متحده هستند. در همین حال، بر اساس ترکیب ارزی صندوق بین‌المللی پول از ذخایر ارزی رسمی (COFER)، شاهد کاهش سهم دلار آمریکا دراختیاربانک‌های مرکزی هستیم و کشورها خود را در مسیریک سیستم بین المللی جدید قرار می دهند.

در همین زمان و در راستای احتمال تولد ارز بریکس، برخی کشورها نیز شروع به فروش ذخایردلاری خود کردند و بجای آن قصد خرید شمش طلا را دارند. بطوریکه براساس گزارش شورای جهانی طلای صندوق بین المللی پول، در دو ماه اول سال جاری بیشترین خرید طلا از سنگاپور(51.4 تن)، ترکیه[2] (45.5 تن)،چین (39.8تن)، روسیه (31.1 تن) و هند (2.8 تن) بوده است. به نظر واضح است که کشورهای بریکس در حال انباشت طلا برای آماده شدن برای ارز جدید خود هستند. در واقع، بانک های مرکزی در حال افزایش ذخایر طلای خود هستند.

کشورهای بریکس در حال حاضر بیش از 40 درصد از جمعیت جهان را تشکیل می دهند و 31.5% مجموع تولید ناخالص داخلی جهانی را در اختیار دارند این درحالی است که گروه 7 ( آمریکا ، کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن و بریتانیا) تنها 30.7 از تولید ناخالص جهانی را بخود اختصاص می دهند.  براساس پیش بینی‌ها اعضای بریکس تا سال 2050 قابلیت تبدیل شدن به بزرگترین موتور محرکه اقتصادی جهان را دارند. این گروه رقیب گروه 7 به شمار می رود بطوریکه بر اساس آمار صندوق بین المللی پول در سال 2022 مجموع تولید ناخالص داخلی بریکس به 22.5 تریلیون دلار رسید در حالیکه مجموع تولید ناخال داخلی گروه 7 برابر با 21.4 تریلیون دلار بوده است. پس بنابر این می‌توان تصور کرد که کشورهای بریکس کاملاً خودکفا هستند و بدون اتکا به ایالات متحده در بین خود تجارت می‌کنند.

اگر چه هنوز ایجاد ارز بریکس در حد ایده مطرح و درحال نزدیک شدن به واقعیت می‌باشد ولی تحقق آن از چند نظر برای اقتصاد، تجارت و حتی سیاست های جهانی مهم است :

1. رقیبی قوی برای دلار و در درجه بعدی برای یورو ( پول واحد اتحادیه اروپا) خواهد بود .

2- بخش قابل توجهی از تجارت جهانی از یوغ و سلطه دلار خارج خواهد شد.

3- هژمونی آمریکا برای تحت فشار گذاشتن تجارت جهانی و خصوصا کشورهای رقیب بشدت کاهش خواهد یافت و حتی بمرور از دست خواهد رفت.

4- نفوذ و تاثیرگذاری آمریکا در نهادهای مالی بین المللی مانندصندوق بین المللی پول و بانک جهانی بشدت کاهش خواهد یافت .

[1] - اعضای بریکس شامل  کشورهای چین ، روسیه ، برزیل ، هند و آفریقای جنوبی می‌باشند.

[2] - ترکیه در میان بسیاری دیگر از کشورها درخواست عضویت در بریکس را داده است.