دلار زدایی از اقتصاد اندونزی و چالش های موجود

موضوع «دلارزدایی» اخیرا توجه زیادی را به خود جلب کرده است. این موضوع در روابط تجاری با هژمونی اقتصادی روبه زوال اجتناب ناپذیر آمریکا مرتبط است، زیرا کشورهای درحال توسعه با قدرتهای اقتصادی جدید، پا به منصه ظهور گذاشته و به طور طبیعی در تلاش هستند تا هژمونی ایالات متحده در حاکمیت دلار بر اقتصاد و تجارت جهانی را کنار بگذارند که یکی از دلایل مهم آن این است که دولت ایالات متحده گرفتار بحران‌های اقتصادی بی‌وقفه خود و «دلارهای نفتی» شده است.

موضوع آشنا معروف به «دلارزدایی» اخیرا توجه زیادی را به خود جلب کرده است. موضوعی قدیمی‌که دوباره سر زبانها افتاده است. در میان وضع اقتصادی در حال بهبود (و در عین حال نامطمئن)، مسئله دلارزدایی برای بازیگران در بخش‌های اقتصادی و صنعتی، به‌ویژه در کاهش خطرات نرخ ارز، جذابیت دارد. یکی از چالش های مهمی‌که بر قدرت و ثبات روپیه اندونزی تأثیر می‌گذارد، وابستگی شدید آن به دلار آمریکا است. ارزش  روپیه (پول ملی اندونزی) همواره نوسانات دلار آمریکا تحت تاثیر قرار گرفته و بی ثباتی آن را رقم می زند. بطوریکه تغییرات در نرخ تبدیل دلار آمریکا مستقیماً بر نرخ مبادله روپیه در بازارهای مالی جهانی تأثیر می‌گذارد. از نظر کارشناسان اصلا تعجب آور نیست که نوسانات نرخ مبادله روپیه در برابر دلار آمریکا همیشه بحرانی بوده و در سال 2022 بیش از 9.2 درصد تغییر کرده است. نوسانات شدید و غیرقابل پیش‌بینی نرخ ارز بر کسب‌وکارها تأثیر نامطلوبی دارد. نوسانات بیشتر به معنای خطرات و عدم اطمینان بیشتر است، همین امر پیش‌بینی‌ها را به یک موضوع شانسی و دشوار تبدیل می‌کند و سیاست‌های بر پایه منطق توسعه کسب‌وکار را مختل می نماید. به همین دلیل، اکثر کسب و کارها ثبات اقتصادی را به رشد اقتصادی بالا ترجیح می دهند.

از سوی دیگر، موضوع دلارزدایی در روابط تجاری نیز با هژمونی اقتصادی روبه زوال اجتناب ناپذیر آمریکا مرتبط است، زیرا تاکنون کشورهای درحال توسعه با قدرتهای اقتصادی جدید، پا به منصه ظهور گذاشته و در این اثنا نیز ازموقعیت قدرتهای نوظهور نیز استفاده می نمایند. قدرتهای جدیدبه طور طبیعی درتلاش هستند تا هژمونی ایالات متحده در حاکمیت دلار بر اقتصاد و تجارت جهانی را کنار بگذارند که یکی از دلایل مهم آن این است که دولت ایالات متحده گرفتار بحران‌های اقتصادی بی‌وقفه خود و «دلارهای نفتی» شده است.

اما سیاست اندونزی در این خصوص چیست ؟ در این راستا کارشناسان معتقدند که دولت اندونزی در واقع با تصمیم خود برای دلارزدایی، حرکت درستی را در حال انجام است. زیرا شرایط اقتصادی نه چندان مطلوب و چالش های محیطی به طور اجتناب ناپذیری بر نوسانات روپیه تأثیر می‌گذارد، عمدتاً به این دلیل که اتکا به دلار آمریکا در کل اقتصاد اندونزی همچنان بالاست و حتی در حال تقویت است. مبادلات وارداتی کالاها و خدمات و همچنین پرداخت بدهی همچنان شدیدا به دلار آمریکا بستگی دارد. بنابراین جای تعجب نیست وقتی اندونزی مبادلات تجاری انجام می دهد، نوسانات دلار آمریکا غیرقابل پیش بینی و خارج از کنترل می‌شود و این روند بر مبادلات تجاری اندونزی کاملا تاثیر گذار است. در این خصوص باید گفت که مداخلات فوری بانک بانک مرکزی  در بازار در مبارزه با نوسانات لجام گسیخته روپیه، ضعیف و ناکارآمد به نظر می رسد. با افزایش تقاضای واردات نفت و گاز، وابستگی طاقت‌فرسا به دلار آمریکا روز به روز بیشتر می‌شود و پرداخت بدهی‌های خارجی سر به فلک می‌کشد. بر این اساس از نظر کارشناسان اگر دولت و مقامات سیاست پولی کشور جسورانه گام های راهبردی  را تحمیل نکنند، این وابستگی فقط تشدید خواهد شد. نتیجه این است که ذینفعان اقتصادی با خطرات فزاینده‌ای در انجام تجارت مواجه خواهند شد.

بنابراین منطقی است که گفته شود اقدامات دلارزدایی دولت اندونزی در سطح دوجانبه یک گام راهبردی درست است و باید مورد حمایت کامل فعالان بخش های اقتصادی و تجاری قرار گیرد. بدون شک، توافقات در مورد مبادلات تجاری دوجانبه که روند استفاده از سایرارزها معتبر بجای دلار آمریکا را در پیش می‌گیرند باید با جدیت بیشتری بررسی شوند. اما از سوی دیگر، باید بخاطر داشت که دلار زدایی صراحتاً خالی از خطرات خاص خود نیست. یک توافق ساده در راستای دلارزدایی بین دو کشور یا کسب‌وکار می‌تواند به‌ راحتی به منزله یک دعوت به یک مبارزه به نظر برسد و این موضوع را تداعی نماید که دولت اندونزی قصد دارد با هژمونی اقتصادی ایالات متحده که از پایان جنگ جهانی دوم دلارش بر ارزهای جهانی حاکم بوده است، رو در رو بجنگد. چنین موضوعی ممکن است با واکنش منفی ایالات متحده و کشورهای هم پیمان آن روبرو شود. بنابراین، برای پیش‌بینی چنین واکنشی، دولت اندونزی نیاز به اجرای اقدامات کمتر حساسیت برانگیز دارد تا با واکنش‌های نامطلوب احتمالی ایالات متحده و کشورهای تابع آن مقابله کند.

از نظر بسیاری از کارشناسان دولت اندونزی باید متوجه شود که دلار زدایی چیزی بیش از یک تعدیل ساده مدیریت ریسک مالی است. این آشکارا یک گام ژئوپلیتیک جهانی است که دارای پیامدهای سیاسی، اقتصادی و حقوقی بزرگی است که احتمالاً بر روابط بین‌الملل اعتماد تأثیرمی‌گذارد. اندونزی با سیستم اقتصادی باز خود باید آگاه باشد که چگونه عملکرد اقتصادی خودتحت تأثیر سیاستهای سایر کشورها چه به طور مستقیم و چه غیرمستقیم قرار می‌گیرد. آنها اشاره می‌کنندکه چگونه سیاست هشداردهنده رئیس جمهور وقت آمریکا دونالد ترامپ، جنگ تجاری بین آمریکا و چین را به راه انداخت و براقتصاد جهان از جمله تجارت اندونزی تأثیرنامطلوب گذاشت.

بر این اساس انچه که در این روند سیاست دلارزدایی اندونزی مهم جلوه می نماید این است که این کشور  باید خود را برای ممنوعیت ناگهانی عرضه  محصولاتش در بازار جهانی، با بهانه‌های بیهوده معمولی مانند مسائل زیست محیطی، سیاست های ضد دامپینگ، مسائل مربوط به اشتغال و جنسیت و بسیاری از موارد دیگر که مستقیماً به تولید و تجارت مربوط نمی‌شوند، خود را آماده نماید. به محض بحرانی شدن شرایط، کشورها حتی ممکن است موانع تعرفه ای و غیر تعرفه ای را اعمال کنند تا عرضه محصولات اندونزی را تحت فشار قرار دهند فعالان تجاری و صاحبان کسب و کارها از دولت و بانک مرکزی، به عنوان مقامات عالی سیاست پولی، انتظار دارند که خطرات را کاهش دهند و چالشهای دلارزدایی را بهبودبخشند. این بخش ها در کشور امیدوارند که سیاست دلارزدایی اندونزی آرام و با صبر و حوصله  پیش برود و به یک قمار بی پروای بدون بازگشت تبدیل نشود. دولت و بانک مرکزی مسئولیت مهمی دارند تا چالش‌ها را پیش بینی و راهبردهای لازم را برای مقابله با آنها آماده کنند.

منبع :  هفته نامه انگلیسی زبان ایندپندنت آبزرور مورخ 1 ژوئن سال 2023