آفریقا منبع عناصر کمیاب خاکی در جهان

چین با 60 درصد تولید جهانی عناصر کمیاب خاکی و 85 درصد ظرفیت فرآوری، جایگاه غالبی در بازار دارد اما کشورهای آفریقایی نیز با زمین‌های غنی از این مواد کلیدی، می‌توانند نقش مهمی در بازار این عناصر کمیاب خاکی بازی کنند.

عناصر خاکی کمیاب - گروهی متشکل از 17 فلز - در الکترونیک (کامپیوتر، تلویزیون و تلفن‌های هوشمند)، فناوری انرژی‌های تجدیدپذیر (توربین‌های بادی، پنل‌های خورشیدی و باتری‌های وسایل نقلیه الکتریکی) و دفاع ملی (موتورهای جت، سیستم‌های هدایت موشکی و دفاعی، ماهواره‌ها، تجهیزات GPS و بیشتر) کاربرد حیاتی دارند. در سال 2021، تقاضای جهانی برای مواد کمیاب به 125000 تن رسید. پیش بینی می‌شود تا سال 2030 به 315000 تن برسد.

تولید این مواد معدنی کمیاب خاکی متمرکز باقی مانده است. چین با 60 درصد تولید جهانی و 85 درصد ظرفیت فرآوری، جایگاه غالبی در بازار دارد. کشورهای آفریقایی نیز با زمین‌های غنی از این مواد کلیدی، می‌توانند از این منابع جدید عناصر کمیاب خاکی برای به دست آوردن درآمد مورد نیاز برای تامین مالی اهداف اصلی اجتماعی-اقتصادی و کاهش فقر، استفاده از منطقه آزاد تجارت قاره آفریقا (AfCFTA) برای بهبود ارزش و علاوه بر این،  تقویت مشارکت های تجاری جهانی استفاده کنند.

نوک کوه یخ کالاهای خاکی کمیاب آفریقا

با توجه به سطوح پایین اکتشاف، پتانسیل کامل آفریقا در زمین‌های کمیاب تا حد زیادی استفاده نشده است. همانطور که شکل 1 نشان می دهد، در سال 2021، بودجه اکتشاف معدن در جنوب صحرای آفریقا دومین پایین ترین بودجه در جهان بود - تقریباً نصف بودجه آمریکای لاتین، استرالیا و کانادا - علیرغم داشتن سه برابر مساحت کانادا و استرالیا. در سال 2021، بر اساس سالانه، بودجه اکتشاف کانادا 62 درصد افزایش یافت، پس از آن در استرالیا 39 درصد، در ایالات متحده 37 درصد و در آمریکای لاتین 29 درصد افزایش یافت. بودجه آفریقا تنها 12 درصد رشد کرد و اکثریت قریب به اتفاق اکتشاف همچنان در طلا متمرکز است، به جای خاک های کمیاب یا فلزات سبز که برای انتقال انرژی پاک حیاتی هستند (شکل 2).

Mining exploration budgets by region, 1997-2021 (Millions USD)

 

Source: “World Exploration Trends 2022,” S&P Global Market Intelligence.

 

Source: “Africa – mining by the numbers, 2022,” S&P Global Market Intelligence.

 

افزایش مقیاس اکتشاف برای قادر ساختن آفریقا برای شناسایی و استخراج عناصر کمیاب خاکی حیاتی است. در حال حاضر، چندین ذخایر غنی پیدا شده است. در سال 2022، Mkango Resources، یک شرکت اکتشافی کانادایی، اعلام کرد که انتظار می‌رود معدن خاک‌های کمیاب Songwe Hill در مالاوی در سال 2025 شروع به تولید کند. که مالک 95 درصد از عملیات زمین‌های کمیاب سنگین لوفدال است. این معدن 2000 تن در سال اکسیدهای خاکی کمیاب تولید می‌کند و دارای ذخایر غنی از ارزشمندترین فلزات خاکی کمیاب سنگین - دیسپروزیم و تربیوم است. معدن Steenkampskraal آفریقای جنوبی دارای یکی از بالاترین درجه‌های عناصر خاکی کمیاب در جهان است. حاوی 15 عنصر و 86900 تن کل اکسیدهای خاکی کمیاب با ذخایر بزرگ نئودیمیم و پرازئودیمیم است. در سال 2020، زیرمجموعه آنگولای Pensana Rare Earths، یک شرکت انگلیسی، حقوق انحصاری استخراج معدن Longonjo، یک عملیات خاکی کمیاب را برای یک دوره زمانی 35 ساله دریافت کرد. با توجه به سهم اندک آفریقا از اکتشافات جهانی، این ذخایر کم نیستند.

کشورهای آفریقایی باید از منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا برای به حداکثر رساندن ارزش افزوده استفاده کنند. فرآیند استخراج و ارزش افزوده در یک کشور به دلیل هزینه بالای تاسیسات جداسازی خاکی کمیاب دشوار است. ایالات متحده 156 میلیون دلار برای یک تأسیسات منفرد برای استخراج و جداسازی خاک‌های کمیاب اختصاص داد - مبلغی دور از دسترس برای اکثر کشورهای آفریقایی. با این حال، بدون تأسیسات جداسازی و فرآوری، کشورهای آفریقایی سنگ معدن را صادر خواهند کرد و از مزایای فرآوری و ساخت محلی غافل خواهند شد. اگر AfCFTA به طور موثر اجرا شود، کشورها را قادر می سازد تا قبل از صادرات، ارزش افزوده را در داخل بلوک افزایش دهند. قبلاً قدرت همکاری مشاهده شده است - زامبیا و جمهوری دموکراتیک کنگو توافقنامه‌ای را برای ایجاد یک زنجیره ارزش منطقه‌ای با تولید باتری‌های الکتریکی با استفاده از مواد معدنی موجود در هر دو کشور امضا کردند.

آفریقا باید از منابع استراتژیک برای ایجاد مشارکت های تجاری قوی و تقویت حضور خود در زنجیره‌های ارزش جهانی استفاده کند. جانت یلن، وزیر خزانه داری ایالات متحده، خواستار "تحمل دوستان" یا ایجاد شبکه‌های زنجیره تامین با متحدان و کشورهای دوست برای کاهش مواجهه با اختلالات سیاسی شده است. کانادا اخیراً 162 میلیون دلار برای کمک به قرار دادن کبک به عنوان مرکز برتر برای فرآوری مواد معدنی حیاتی با هدف خاص ایجاد زنجیره‌های تامین جهانی قوی و تقویت روابط تجاری با متحدان سرمایه‌گذاری کرده است. کشورهای آفریقایی می‌توانند به عنوان یک بلوک، شراکت های تجاری بلندمدت با این کشورهایی که به دنبال ایجاد زنجیره‌های ارزش مواد کمیاب انعطاف پذیرتر هستند، ایجاد کنند. با این حال، کشورها باید با توسعه و اجرای سیاست‌هایی که تضمین می‌کند شرکت‌ها تمام هزینه‌های اجتماعی و زیست‌محیطی خود را از اکتشاف معدن تا بسته شدن معدن، پوشش می‌دهند، چالش‌های مرتبط با معدن را مدیریت کنند. استخراج معادن می‌تواند اثرات جانبی منفی قابل توجهی از جمله آلودگی، پیامدهای سلامتی و آسیب به زمین و زیرساخت ایجاد کند. پوشش این هزینه‌ها باید در توافقات بین شرکت ها و دولت ها گنجانده شود.

اگر کشورهای آفریقایی به این توصیه‌ها توجه کنند، در موقعیت مناسبی قرار خواهند گرفت تا از منابع غنی خود برای پیوستن به زنجیره‌های ارزش استراتژیک جهانی استفاده کنند و از جریان‌های درآمدی برای حمایت از رشد اقتصادی عادلانه استفاده کنند.

https://www.brookings.edu/blog/africa-in-focus/2022/12/29/could-africa-replace-china-as-the-worlds-source-of-rare-earth-elements/