آیا بیت‌کوین به سلطنت دلار پایان می دهد؟

گزارش پیش‌رو برگردان مقاله‌ای است که اخیرا در شمارۀ 10 دسامبر روزنامۀ فایننشال تایمز منتشر گردیده است. نویسندۀ این گزارش که از تحلیلگران ارشد موسسۀ سرمایه‌گذاری مورگان استنلی است، معتقد است: بدهی خارجی آمریکا که قبل از شیوع کرونا، به 50 درصد تولید داخلی‌اش رسیده بود، بعد از کرونا به 67 درصد رسیده است. در نتیجه، اعتماد کشورها و سرمایه‌گذاران بین‌المللی در خصوص توانایی دولت آمریکا در بازپرداخت بدهی‌هایش به شدت کاهش یافته است. برای همین، دلار وارد نقطۀ نزول خود شده است و سوال اصلی این است که چه ارزی می‌تواند جانشین آن شود؟ یورو و یوآن به دلیل مشکلات سیاسی‌شان، نتوانسته‌اند جانشین دلار شوند. ولی رمز ارزهایی مثل بیت‌کوین به تهدید اصلی علیه دلار تبدیل شده‌اند. افزایش سرمایه‌گذاری در بیت‌کوین و نیز گسترش به‌کارگیری آن در مبادلات بین‌المللی، سرعت جانشینی رمزارزها به جای دلار را افزایش داده است.

وقتی همه‌گیری کرونا شروع شد، دلار آمریکا مثل گذشته قدرتمند بود. علی‌رغم بحث‌های مختلف پیرامون تزلزل ابرقدرتی آمریکا، دلار همچنان بر تجارت بین‌الملل حکومت می‌کرد و ملت‌های دیگر مجبور بودند ارزش پول‌های ملی‌شان را بر اساس آن بسنجند و دارایی‌های بانک‌های مرکزی‌شان را عمدتاً به دلار نگهداری کنند.

قبل از ایالات متحده، پول ملی تنها پنج قدرت جهانی، افتخار عنوان «ارز رایج بین‌المللی» را تصاحب کرده بود. این قدرت‌ها از نیمۀ قرن 15 میلادی به بعد به ترتیب عبارت بودند از: پرتغال، اسپانیا، هلند، فرانسه و انگلستان. عمر این سلاطین ارزی به طور میانگین 94 سال بود.

در ابتدای 2020، دلار وارد یکصدمین سال سلطنت خود بر تجارت بین‌المللی شد. در نتیجه، این سوال مطرح شده است که عمر سلطنت دلار چقدر طول می‌کشد. اما به نظر می‌رسد، سوال مهم‌تر این است که چه ارزی، جانشین دلار خواهد شد؟

نام چند رقیب برای جانشینی دلار مطرح است. اتحادیۀ اروپا، امیدوار بود با معرفی یورو در 1999، آن را جانشین دلار کند. اما یورو نتوانست اعتماد جامعۀ جهانی را به دست بیاورد، چون کشورهای دیگر، نسبت به کارآیی سیستم چند حکومتی منطقۀ یورو، تردید دارند. اشتیاق چین برای جانشین کردن یوآن به جای دلار، به دلیلی متضاد دلیل ناتوانی یورو، با مشکل مواجه شده است: تردید جهانی نسبت به کارآیی سیستم حکومتی تک حزبی.

از این‌رو، مقامات آمریکایی مطمئن بودند که می‌توانند در سایۀ همه‌گیری کووید-19، بدون هیچ محدودیتی و بدون در نظر گرفتن واقعیت‌های اقتصادی کشورشان، دلار چاپ کنند و از این طریق، کسری‌های عظیم اقتصاد آمریکا را بدون تحمل پیامدهای سنگین، مدیریت کنند.

اما مدت‌هاست که کلاس جدیدی از رقبا برای دلار به وجود آمده است: رمزارزها. رمزارزهایی مثل بیت‌ کوین که بر اساس شبکه‌های یک-به-یک و خارج از کنترل دولت‌ها کار می‌کنند، توسط مخترعین‌شان به عنوان جانشین‌های غیرمتمرکز و دموکراتیک دلار مطرح شده‌اند.

همه‌گیری کووید-19 نشان داد که رمزارزها فقط مختص فضای دیجیتال نیستند. نگرانی‌ها از اقدامات بانک‌های مرکزی به رهبری بانک مرکزی آمریکا برای کاهش ارزش پول‌های ملی، باعث شد تا خیلی از مردم اقدام به خرید بیت‌کوین در حجم‌های بالا کنند. این امر باعث شد قیمت بیت‌کوین نسبت به ماه مارس، چهار برابر شود و در نتیجه، خرید بیت‌کوین به یکی از جذاب‌ترین سرمایه‌گذاری‌های 2020 تبدیل شود.

از زمان معرفی به بازار در 2009 تا کنون، سازندگان بیت‌کوین امیدوارند بتوانند آن را به عنوان «طلای دیجیتال» مطرح کنند: ذخیرۀ مطمئنی که پناهگاه امنی برای سرمایۀ مردم در زمان‌های بحرانی است. اما خیلی‌‌ها معتقدند که سرمایه‌گذاری در یک دارایی متزلزل، چندان هم امن نیست و از ترکیدن حباب بیت کوین در سه سال پیش و نوسانات شدید روزانۀ قیمت آن به عنوان شاهدی بر ادعای‌شان استفاده می‌کنند.

این تردیدها بیشتر در بین سرمایه‌گذارانی رایج است که در عصر دیجیتال بزرگ نشده‌اند. این سرمایه‌گذاران همچنان ترجیح می‌دهند در طلا سرمایه‌گذاری کنند زیرا از صدها سال پیش، این فلز زرد به عنوان سرمایه‌ای امن برای زمان‌هایی که ارزش پول‌های ملی سقوط می‌کند، مطرح است. در یک نظرسنجی که اخیراً انجام شده، تنها 3 درصد از نسل انفجار جمعیت در آمریکا، اعلام کردند که در رمزارزها سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این نرخ در میان نسل جدید، 27 درصد است. نکتۀ مهم این که نرخ کسانی که در رمزارزها سرمایه‌گذاری می‌کنند، روز به روز بیشتر می‌شود که نشان می‌دهد، خیز اخیر بیت کوین، ریشه‌های عمیق‌تری دارد.

دلار به نقطۀ نزول خود نزدیک شده است. سال گذشته و پس از دهه‌ها افزایش مستمر، میزان بدهی آمریکا به بقیۀ کشورهای جهان، از 50 درصد تولید اقتصاد ملی‌اش فراتر رفت که نشانۀ بروز بحران‌های آتی است. از آن زمان به بعد، و به دلیل استقراض‌های گستردۀ دولت آمریکا در محدودیت‌های کرونایی، میزان بدهی‌های آمریکا به 67 درصد تولید اقتصاد ملی‌اش رسیده و عملاً وارد منطقۀ هشدار شده است. این رقم به این معناست که با کاهش اعتماد جهانی نسبت به توانایی دولت آمریکا برای بازپرداخت بدهی‌هایش، پایان سطلنت دلار آغاز می‌شود. این دلیل، دقیقاً همان دلیلی است که به سلطنت ارزهای اصلی در روزگاران گذشته پایان داد.

علاوه بر این، ایالات متحده و سایر کشورهای قدرتمند، علاقۀ کمی‌به مهار کسری‌های اقتصادی‌شان نشان می‌دهند. به همین دلیل، احتمالاً چاپ پول توسط آنها، حتی پس از پایان همه‌گیری کرونا، ادامه می‌یابد. در این شرایط، چه به بیت‌کوین اعتماد داشته باشیم چه نداشته باشیم، این رمزارز از کاهش اعتماد به ارزهای سنتی رقیب خود، سود می‌برد.

از سوی دیگر، بیت کوین رویای خود برای جایگزین شدن دلار به عنوان ابزار مبادلاتی را هم آغاز کرده است. امروزه، اکثر مردم بیت‌ کوین را برای سرمایه‌گذاری می‌خرند نه برای پرداخت هزینه‌های‌شان. اما، این شرایط در حال تغییر است. شرکت‌های کوچک به تازگی برای مبادلات بین‌المللی‌شان، به خصوص در کشورهایی که استفاده از دلار در آنها سخت است (مثل نیجریه) یا پول ملی‌شان بی‌ثبات است (مثل آرژانتین)، از بیت‌کوین استفاده می‌کنند. در هفته‌های اخیر، پِی پَل و وِنمو اعلام کرده‌اند که از سال آینده، بیت کوین را به عنوان پول می‌پذیرند و کاربران‌شان می‌توانند خریدشان را با بیت‌کوین انجام دهند.

شاید خیلی‌ها اعتقاد دارند که رشد اخیر بیت‌کوین، مثل سه سال قبل، یک حباب زودگذر است، اما حتی اگر این مساله واقعیت داشته باشد، افزایش اقبال به رمزارزها در سال‌جاری، هشداری است به پرینترهای دولتی چاپ پول در کشورهای مختلف، به خصوص در ایالات متحده. اساس این هشدار این است که دیگر نمی‌توانید تصور کنید که ارزهای تحت حمایت دولت، تنها ارزهای قابل سرمایه‌گذاری یا مورد استفاده در مبادلات تجاری هستند که مردم به آنها اعتماد دارند. عاشقان تکنولوژی تلاش‌شان برای یافتن جانشین مطمئن ارزهای سنتی را متوقف نمی‌کنند، تا زمانی که یا یک جانشین را پیدا کنند یا اختراع کنند. تلاش‌های برخی دولت‌ها برای قانون‌مند کردن رمزارزها، که در برخی کشورها شروع شده است، تنها یک نتیجه دارد: افزایش شهرت و محبوبیت جنبش رمزارزهای مردمسالار.