شطرنج ژئوپلیتیکی سازمان تجارت جهانی

خانم آریبل کونتراس سوآرز، محقق و کارشناس تجارت جهانی از دانشگاه ایبروآمریکانای مکزیک در مقاله‌ای با عنوان " شطرنج ژئوپلیتیکی سازمان تجارت جهانی" به تحلیل موضوع کاندیدایی مکزیک در انتخاب مدیر کل سازمان تجارت جهانی پرداخته است و گزاره‌هایی که در تعیین مدیرکل آینده سازمان تجارت جهانی تأثیرگذار است، را مورد بررسی قرار داده است. وی با اشاره به اهمیت عوامل ژئوپلتیکی و روندهای جهانی در انتخاب مدیرکل سازمان تجارت جهانی، معتقد است که درنهایت آقای خسوس سید از مکزیک و آمینا س. محمد کاندیدای کنیایی دو کاندیدایی هستند که از شانس بالایی برای راه یافتن به رقابت نهایی برای نشستن بر صدر این سازمان، برخوردار هستند.

قبل از این ، متعاقب اعلام خبر کناره گیری زودهنگام روبرتو آزِوِدو، مدیرکلی فعلی سازمان تجارت جهانی، در یادداشتی پیرامون این موضوع مطالبی را ذکر کردم. اولین موردی که اشاره کردم در رابطه با نقاط ضعفی است که سازمان تجارت جهانی به‌عنوان یک سازمان چندجانبه با آن روبروست ( و به همین دلیل نیاز به اصلاح فوری دارد) به‌طور خلاصه این موارد عبارت بود از:

الف) ناکارآمدی سازمان در امر استیناف و حل و فصل اختلافات؛

ب) غلبه محافظه‌کاری و رفتارهای یکجانبه گرا به‌جای چندجانبه گرایی در تجارت آزاد؛

 ج) موانع جدید غیر تعرفه‌ای در تجارت که با استدلال به اقدامات بهداشتی و شرایط کرونا توجیه می‌شود؛

  د) رویارویی مستقیم و داغ میان دو بازیگر اصلی درون این سازمان یعنی ایالات‌متحده آمریکا و چین.

دومین رویکردی که بر روی میز تحلیل و بررسی قرارداده ام این است که برای تعیین مدیرکل بعدی سازمان تجارت جهانی می‌بایست سه عنصر اساسی در نظر گرفته شود:

1.  رویارویی دیپلماتیک دیگری بین ایالات‌متحده آمریکا و چین می‌تواند درست در شرایطی صورت بگیرد که هر یک از آنها بخواهد نامزد خود را در این مقام مستقر کند و از این طریق منافع خودش را به منافع سیستم تجارت چندجانبه اولویت بخشد. برای حل این معضل کاندیدایی مناسب خواهد بود که بتواند تأیید هر دو کشور را به دست آورد و در مواجهه با این مواضع مسموم  یک تعادلی را در این سازمان ایجاد کند.
2. اینکه مقام مدیرکلی سازمان تجارت جهانی تاکنون توسط هیچ کسی با ملیت یک کشور آفریقایی پر نشده است؛ به‌عبارت‌دیگر، می‌بایست به کاندیداهای آفریقا توجه کرد؛ زیرا این قاره سزاوار فرصتی است تا بتواند دیدگاهی متمرکز را در این منطقه ‌ایجاد کند و این امر نیاز به دیده شدن از طرف سازمان تجارت جهانی دارد.  امروز بیش از هر زمان دیگری صدای آفریقا نیاز به شنیده شدن و آن‌هم به‌طور واضح،  دارد.
3.  اینکه تا کنون هیچ زنی در راس این سازمان بین‌المللی، قرار نداشته است. این موضوع شامل زمان موافقت‌نامه تعرفه و تجارت ( موسوم به گات) نیز می‌گردد و از آن زمان تا کنون هیچ زنی به پست مدیرکلی این مکانیزم مهم تجارت بین المللی انتخاب نشده است.

با توجه به موارد بالا، حال که اسامی و اطلاعات هشت نامزد منتخب از کشورهای عربستان سعودی، کره جنوبی، کنیا، مصر، مکزیک، مولداوی، نیجریه و انگلستان ارائه‌شده است، می‌توانیم ارزیابی بهتری از موضوع به دست آوریم.  

البته ذکر این نکته حائز اهمیت است که این روند سه مرحله دارد:

الف) مرحله اول از 8 ژوئن تا 8 ژوئیه بود که تاکنون سپری‌شده است.

ب) ما اکنون در مرحله دوم هستیم که در تاریخ 7 سپتامبر به پایان می‌رسد و فرصتی برای شنیدن برنامه‌های هشت نامزد این جایگاه و نیز بررسی اجمالی این نکته مهم است که آنها تا کجا می‌توانند سازمان جهانی تجارت را رهبری کرده و به‌پیش ببرند. در حال حاضر کاندیداها، برای صعود به مرحله بعدی در حال تنظیم دیپلماسی تجاری خود می‌باشند.

پ)  مرحله سوم از 8 سپتامبر تا حداکثر دو ماه بعدازآن را در برمی‌گیرد تا اعضای داخلی سازمان فرد تعیین‌شده را اعلام کنند؛ بنابراین و با توجه به بررسی‌های فنی حداکثر تا اوایل ماه اکتبر می‌بایست از تصمیم نهایی مطلع شویم.

اکنون سؤال این است که کشورها برای ارائه حمایت خود به چه عواملی متکی خواهند بود؟ پاسخی که من می‌خواهم به این سؤال ارائه کنم این است که این فرایند به دو عامل بستگی دارد:

الف) عوامل ژئوپلیتیکی:

برای این‌که بدانیم یک کشور از چه کاندیدایی حمایت خواهد کرد، درک و شناخت درگیری‌های دیپلماتیک اعم از رقابت‌های تاریخی و مبارزه‌جویی‌های کنونی بسیار مهم است. به‌عنوان‌مثال با نگاهی به رقابت‌های تاریخی به‌طورقطع می‌توان گفت که ژاپن از یک  کاندیدای کره‌ای حمایت نخواهد کرد. قطر نیز به دلیل اختلافات جاری با مصر از یک کاندیدای مصری، حمایت نمی‌کند. در همین راستا من تردید دارم که اتحادیه اروپا از انگلیس پشتیبانی کند (زیرا که هنوز توافق‌نامه پس از برگزیت مهیا نیست) مولداوی به نظر می‌رسد که مخالفی نداشته باشد اما به همین نسبت می‌توان گفت که هیچ تأییدیه و حمایتی هم از کاندیدای این کشور اعلام‌نشده است.

ب) روندهای جهانی:

از طرف دیگر پاندمی اجتماعی (که من در زمان‌های مختلف و فضاهای اطلاع‌رسانی  همواره از آن صحبت کرده‌ام) به دلیل فشاری که سیستم نژادپرستی موجود با آن روبرو می‌باشد، منفجرشده است؛ بنابراین به‌وضوح مشاهده می‌شود که روند جهانی - در این دوران-   پدیده نه به  تبعیض و نژادپرستی است؛ بنابراین، احتمال اینکه فردی از آفریقا و همچنین اگر یک زن باشد،  برای در اختیار گرفتن این جایگاه، افزایش می‌یابد.

در حال حاضر دو زن آفریقایی به‌غیر از داوطلب مصری، به‌عنوان نامزد حضور دارند؛ بنابراین در اینجا خواهیم دید که در این قاره باید توافقی حاصل شود که از میان دو نامزد یکی از آنها از کارزار کناره گیری کند و اجازه دهند تا آرای آفریقا در مورد یک داوطلب واحد متحد شود؛ زیرا که اگر آفریقا با همین سه گزینه بخواهند به رقابت ادامه دهد، آرای قاره تقسیم می‌شود و این بدان معنی است که شانس نامزدها کاهش می‌یابد. کاندیدای کنیا به دلیل شغل و موقعیت حرفه‌ای خود در جامعه دیپلماتیک سازمان تجارت جهانی، کسی است که این خصوصیات را تأمین  می‌کند. درعین‌حال باید در نظر داشت که کنیا با سومالی ازنقطه‌نظر مسائل دوجانبه روبرو است و در رابطه با مسائل منطقه‌ای از روند صلح در سودان، سودان جنوبی، جمهوری آفریقای مرکزی و منطقه دریاچه‌های بزرگ حمایت می‌کند. در سطح قاره  این کشور، اولین کشوری (به همراه غنا) بود که علاوه برداشتن یکی از چهار دفتر مرکزی سازمان ملل متحد، توافق‌نامه ایجاد منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا را تصویب کرد.

از طرف دیگر کاندیدای مکزیکی کسی است که ویژگی‌های فوق‌العاده‌ای دارد. وی به  سه زبان رسمی صحبت می‌کند و سابقه حرفه‌ای او اجازه می‌دهد که نه‌تنها پایه‌های محکمی‌برای رهبری سازمان داشته باشد، بلکه می‌تواند تنها کسی باشد که از حمایت هم‌زمان چین و ایالات‌متحده برخوردار شود. علاوه بر این‌که تبعه کشوری است که در جایگاه رهبری آمریکای لاتین قرار دارد و موقعیت خوبی به‌عنوان عضو غیر دائم شورای امنیت و عضو شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد دارد که می‌تواند به ارتقاء چندجانبه گرایی کمک کند.

با توجه به  همه موارد ذکرشده، درنهایت به این نتیجه می‌رسیم که دو کاندیدای بسیار توانمند و دارای سوابق برجسته، یعنی خسوس سید از مکزیک و کاندیدای کنیایی آمینا س. محمد، می‌توانند خود را برای رقابت نهایی آماده کنند. این دو نفر علاوه بر قابلیت‌های شخصی خود، از کشورهایی می‌آیند که سیاست خارجی آنها مبتنی بر همکاری، تفاهم، حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات و احترام به توافق‌های تجاری است و این نیز می‌تواند به موفقیت آنها در این رقابت و نیز جایگاهی که یکی از آنها اشغال خواهد کرد، کمک کند.

بااین‌همه شطرنج ژئوپلیتیک در اتخاذ تصمیم نهایی در مورد اینکه چه کسی رهبری سازمان تجارت جهانی را بر عهده خواهد گرفت، مؤثر است.

 لینک مقاله شطرنج ژئوپلیتیکی سازمان تجارت جهانی