جریان شناسی اندیشکده‌های اقتصادی اتریش

اندیشکده‌های اقتصادی در اتریش از جایگاه ویژه ای در روند تصمیم سازی دولت و سیاست گذاری در بخش اقتصادی و تجاری برخوردار می‌باشند. از این رو در گزارش پیش رو به طور مختصر به جریان شناسی این اندیشکده‌ها پرداخته می‌شود.

همزمان با ائتلاف اول احزاب مردم[1] و آزادی[2] در سال ۲۰۰۰، شاهد شکل گیری مجموعه ای از موسسه‌ها و اندیشکده‌های سیاسی و اقتصادی در اتریش با رویکرد نئولیبرال[3] بودیم که قائل بر وجود یک دیکوتومی[4] میان دولت و سیاست با بازار و بخش خصوصی می‌باشند. در آغاز داشتن چنین نگاهی ناکارآمد به نظر می رسید و انتقادات بسیاری بر پایه ریزی چنین دوگانگی وجود داشت. با این حال در سال های ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵، این موسسات جایگاه ویژه ای در حوزه سیاست داخلی و خارجی اتریش و به خصوص در حوزه اقتصاد پیدا کردند. روند رشد تعداد چنین اندیشکده‌های حتی پس از سال ۲۰۰۵ نیز ادامه پیدا کرد و این اندیشکده‌ها به عنوان سکان دار و طراح جریان‌های فکری در سطح جامعه و به عنوان مشاوران جدی دولت ها جایگاه خود را تقویت نمودند.  

امروزه موسساتی همچون‌هایک[5] و آگندا آستریا[6] از یک سو به عنوان تحلیلگر مسائل اقتصادی و سیاسی با ادعای حفظ اصل بیطرفی، به نقد عملکرد دولت ها و احزاب می‌پردازند و از سوی دیگر به صورت ساختاری در زیرساخت های احزاب ریشه دوانده و گاه به عنوان مشاوران اصلی اعضای کابینه و صدراعظم ایفای نقش می نمایند.  

 اندیشکده‌های اقتصادی در اتریش از جایگاه ویژه ای در روند تصمیم سازی دولت و سیاست گذاری در بخش اقتصادی و تجاری برخوردار می‌باشند. این اندیشکده‌ها بسیار فراتر از یک اتاق فکر که صرفا به تحقیق و پژوهش می‌پردازند، عمل می‌کنند و به خصوص از طریق ارتباطات ویژه ای که با رسانه‌ها دارند، قادر به ایفای نقش مهمی در جهت دهی به افکار عمومی در راستای منافع احزاب می‌باشند. هرچند این مراکز، معمولا خود را مبرا از هرگونه جانبداری سیاسی می دانند، با این وجود به دلیل تامین مالی فعالیت های آنان، گهگاه ناچار به همراهی با سیاست های کلان احزاب می‌شوند.

در طول تاریخ پس از تاسیس جمهوری دوم اتریش تا سال ۲۰۰۰، افکار عمومی و قدرت غالب سیاسی بر جهان بینی و ایدئولوژی سوسیال دموکرات ها متمایل بوده است. نخستین قدم در مسیر تغییر این رویکرد و همراه کردن افکار عمومی‌به سمت سیاست های نئولیبرال در زمان صدارت ولفگانگ شوسل[7]، صدراعظم وقت اتریش از حزب مردم اتفاق افتاد. در این میان، اندیشکده‌های‌هایک[8] و آگندا آستریا[9] به عنوان مهمترین نهادهای تاثیرگذار در جهت دهی به افکار عمومی در فرایند فاصله گیری از گرایشات سوسیال محسوب می‌گردند.

۱- موسسه‌ هایک:

این موسسه به ابتکار انجمن صنفی صنعتگران اتریش و به مناسبت یادبودی برای اقتصاددان مشهور اتریشی فریدریش فون‌هایک که به عنوان پدرنئولیبرالیسم شناخته می‌شود، در سال 1993 تاسیس گردیده است. این موسسه با سابقه ترین اندیشکده نئولیبرال در اتریش محسوب می‌گردد.

موسسه یادشده در شروع فعالیت، هدف اصلی خود را تقویت مکتب اقتصاد کلاسیک اتریش و تمرکز بر تبادل نظر و گفتگو در حوزه اقتصاد و سیاست گذاری‌های اقتصادی داخلی معرفی کرده بود، اما با آغاز به کار ائتلاف احزاب مردم و آزادی در سال ۲۰۰۰ و انتخاب خانم باربارا کولم[10] به عنوان ریاست آن، تغییر  ماهیت داد و تلاش کرد از مکتب اقتصاد کلاسیک اتریش که در اصل رونوشت مکتب اقتصاد کلاسیک آلمانی قرن ۱۹ بود، فاصله گرفته و با الهام گرفتن از سیستم فکری مکتب اقتصادی آمریکا به دنبال ایجاد یک جریان اتریشی- آمریکایی با هدف تعمیق روابط اقتصادی با آمریکا داشت و افرادی همچون لودویگ فون میزز[11] و فردریش آگوست هایک[12]، بهترین شرایط را برای نزدیکی اتریش به مکتب نئولیبرالیسم فراهم ساختند. از سوی دیگر موسسه‌ هایک به دنبال ایجاد جریان فکری نئولیبرال مجزا از انجمن مونت پلرین[13] بود و شاید شکل گیری این اندیشکده را به عنوان رقیب برای انجمن مونت پلرین بتوان شناخت.  با وجود اینکه موسسه‌ هایک، در آموزه‌های خود تاکید بر کاهش حضور دولت در فعالیت های اقتصادی داشت، با این وجود این موسسه در زمان ریاست خانم کولم، تلاش بر تعمیق روابط با حوزه سیاست و احزاب سیاسی داشت. تا جایی که در زمان دولت ائتلافی سیاه – آبی این موسسه توانست با وزیر دارایی وقت آقای کارل هاینز گراسر[14] ( حزب آزادی‌)  ارتباط بسیار خوبی برقرار کند تا جایی که بسیاری معتقد هستند که در آن زمان، موسسه‌ هایک به اتاق فکر وزارت دارایی اتریش تبدیل شده بود. در این زمان دولت به دستور وزیر دارایی به طور سالیانه  بیش از ۲۰۰ هزار یورو به این موسسه برای پژوهش و همکاری در بخش اقتصادی کمک مالی می‌کرد و موسسه‌ هایک به طور رسمی‌ برگزار کننده دوره‌های آموزشی و سمینارهای تحلیل و بررسی شرایط اقتصادی در وزارت دارایی اتریش شد. گراسر توانست نظر وزیر آموزش را نیز جلب کند و آن دو توانستند چند هزار جلد کتاب موسسه ‌هایک با عنوان: اقتصاد در واقع چگونه عمل می‌کند را در وزارت دارایی و مدارس پخش و به عنوان یکی از کتب اجباری مطالعه برای مدارس معرفی نمودند.

۲- موسسه‌ آگندا آستریا:

این اندیشکده در سال ۲۰۱۳ با کمک اتحادیه اصناف و صنعتگران اتریش [15] و فرانتز شلهورن[16] رئیس بخش اقتصادی روزنامه پرسه تاسیس شد. این اندیشکده با هدف ایجاد ارتباط میان دولت، احزاب، اتاق های اقتصادی و اصناف برای بهبود شرایط و تصمیم گیری‌های اقتصادی سیاسی در اتریش و با شعار عدم وابستگی سیاسی به جریان و حزب سیاسی خاصی شکل گرفت و در آغاز تنها از طریق بخش خصوصی تامین مالی می‌شد.

این اندیشکده در نخستین تحلیل های خود به دیدگاه‌های پژوهشگران اقتصادی که سیاست های نظام سرمایه داری را مورد انتقاد داده بودند، به طور جدی حمله می‌کند و از این رو از همان روزهای نخست تاریخچه فعالیت این پژوهشکده، نوع نگاه و جهت گیری سیاسی این موسسه آشکار می‌شود.

حضور فرانتز شلهورن و سابقه درخشان وی در مطبوعات، به موفقیت این پژوهشکده کمک بسزایی کرده و موجب شده تا بتواند از دیگر رقبای خود به سرعت پیشی گیرد. این موسسه حتی در مدت زمان کوتاهی توانست از موسسات رسمی اتریش همچون موسسه پژوهش های اقتصادی اتریش و موسسه مطالعات پیشرفته وین نیز پیشی گیرد و قدم به قدم خود را به زیربنای سیاسی دفتر صدراعظمی و وزارت خانه‌های اتریش نزدیک تر سازد و همزمان با تاکید بر حضور جدی در مطبوعات، جایگاه خود را به عنوان کاتالیزور در گفتمان نئولیبرال و تغییرات اساسی بر پایه آموزه‌های این مکتب تثبیت کند.

از سال ۲۰۱۷، توجه دولت های اتریش بر فعالیت های این اندیشکده افزایش یافته و به خصوص از زمان ائتلاف دوم احزاب مردم و آزادی این موسسه تلاش دارد شکاف ایدئولوژیک با سوسیال دموکرات ها را پررنگ تر سازد. مجموعه گزارشات این موسسه از سال ۲۰۱۷ به صورت جدی بر ضعف و ناکارآمدی سیستم  سوسیال تاکید داشته و اصول بازار آزاد را تشویق و ترویج می نماید.

این پژوهشکده بر موضوعات توسعه زیرساخت های دیجیتال، کاهش دیوان سالاری، کاهش مالیات، جهت دهی به بده بستان‌های سیاسی و اقتصادی میان احزاب و دولت، افزایش مالیات برای ثروتمندان و مالیات بر میراث متمرکز بوده است.

سایر اندیشکده‌های فعال اتریش در حوزه اقتصادی:

۱-مرکز اقتصادی اتریش[17]

- تاسیس  در سال  ۲۰۰۷ ، بر اساس نظام فکری مکتب اقتصاد کلاسیک اتریش.

- تاکید بر کاهش نفوذ دولت در حوزه اقتصادی و تجاری و امور خصوصی فردی.

- این اندیشکده توانایی رقابت اتریش را در بازارهای جهانی به سبب قدرت و نفوذ بیش از حد بخش دولتی در امور تجاری و اقتصادی ضعیف و در خطر می داند.

۲- پونتو: اندیشکده دانشجویان دانشگاه اقتصاد وین[18]:

- تاسیس در سال ۲۰۱۸

- تاکید بر نوآوری، دیجیتال سازی، نگاه باز به جهان و همراهی با جهانی سازی.

- ارائه طرح راهبردی برای برنامه ریزی تقویت جایگاه اقتصادی اتریش تا سال  ۲۰۷۰  .

- تاکید بر عدم وابستگی به احزاب

- تاکید بر شفافیت دولت و اعضای کابینه در حوزه اقتصادی و دارایی‌های شخصی، کاهش فاصله طبقاتی و توجه ویژه به محیط زیست و گرمایش زمین.

- در بخش سیاست خارجی، به جایگاه اتریش در اروپا بسیار توجه داشته و اتریش را جریان ساز در آینده اروپا می داند.

- تاکید بر رعایت حقوق انسانی و کرامت انسانی پناهجویان

۳- اندیشه اتریش[19] :

- تاسیس در سال ۲۰۱۷

- تاکید بر کاهش فاصله طبقاتی

- تاکید بر استفاده از انرژی‌های پایدار و سلامت.

- مورد توجه بسیار از سوی سباستیان کورتز صدراعظم اتریش . به عنوان اتاق فکر دفتر صدراعظمی ایفای نقش می‌کند.

فهرست برخی دیگر از اندیشکده‌ها و مراکز ارائه دهنده مشاوره به دولت اتریش در حوزه سیاست گذاری‌های اقتصادی، پولی و بانکی به شرح زیر است:

1- موسسه پژوهشی و اندیشکده آکادمیا سوپریور در لینز ، اتریش علیا  (Academia Superior)

2-انجمن گفتگوهای علمی و نوسازی (Agenda Austria)

3-موسسه پژوهش های اقتصادی اکو آستریا (EcoAustria)

4-فوروم اروپایی واخاو (Europa-Forum Wachau)

5-فوروم اروپایی آلپباخ  (Europäisches Forum Alpbach)

6-موسسه پژوهش های اقتصادی و پژوهش در سیاست گذاری اقتصادی فریدریش فون‌هایک (Friedrich A. v. Hayek Institut)

7-موسسه مطالعات پیشرفته وین (Institut für Höhere Studien)

8-بنیاد یولیوس راب( پژوهش و مطالعات سیاست گذاری و اقتصاد)  ( Julius Raab Stiftung)

9-موسسه پژوهش های اقتصادی اتریش  (Österreichisches Institut für Wirtschaftsforschung)

10-موسسه مومنتوم- اندیشکده نئولیبرال  (Momentum Institut)

11-موسسه پژوهش اروپای پایدار( Sustainable Europe Research Institute) (SERI)

12-موسسه بین المللی مطالعات اقتصادی وین (Wiener Institut für Internationale Wirtschaftsvergleiche)

 

شبکه ی موسسات و اندیشکده‌های حوزه اقتصاد در اتریش 

منابع :

Dt:Neolibrale Think Tanks als (neue) Akteure in österreichischen gesellschaftspolitischen Diskursen/En: Neoliberal Think Tanks as (new) actors in Austrian sociopolitical discourses; Pühringer, Stephan, 2016, new ver. 2019, ICAE (Institute for Comprehensive Analysis of Economy), Johannes Kepler University Linz, Austria

Lea Hartung:„Half-an-idea machine“ – Die Mont Pèlerin Society zwischen Gelehrten-Gesellschaft und Think Tank. In: Thomas Brandstetter, Claus Pias, Sebastian Vehlken (Hrsg.): Think Tanks: Die Beratung der Gesellschaft. Diaphanes, Zürich 2010,  92 f. (87–111 S., ICAE [PDF; 670 kB]).

James G. McGann:The Leading Public Policy Research Organizations In The World. (PDF; 801 kB) University of Pennsylvania, Januar 2010,  9, archiviert vom Original am 8. Juni 2011; abgerufen am 9. Februar 2017 (englisch).

Hayek Institut (2014a) Ein Gala-Abend mit Prof. Deirdre McCloskey. Presseaussendung. URL: www.ots.at/presseaussendung/OTS_20141029_OTS0204/ein-gala-abend-mit-prof-deirdre- mccloskey-anhang (dl.: 11.12.2015)

Hayek Institut (2014b) Jahresbericht 2013. URL: http://www.hayek-institut.at/impressum (dl.: 11.12.2015)

Hayek, Friedrich A. von (1949) Intellectuals and Socialism. University of Chicago Law Review 16(3), 417-433.

Hayek-Institut (2015) Von Armut zu Wohlstand. Lösungen basierend auf freier Marktwirtschaft. Hodoschek, Andrea (2013) Denkfabrik der Millionäre. Kurier vom 27.1.2013. URL:

-kurier.at/meinung/kolumnen/wirtschaft-von-innen/agenda-austria-denkfabrik-der- millionaere/2.880.795 (dl: 11.12.20

[1] People’s Party of Austria

[2] Freedom Party of Austria

[3] Neolibralism

[4] Dichotomy

[5] Hayek Institut

[6] Agenda Austria

[7] Wolfgang Schüssel

[8] Hayek Institut

[9] Agenda Austria

[10] Barbara Kolm

[11] Ludwig von Miserer

[12] Friedrich August von Hayek

[13] Monte Pelerin Society

[14] Heinz Grasser

[15] Industrielle Vereinigung

[16] Franz Schellhorn

[17] Austrian Economic Center

[18] Ponto

[19] Think Austria