صادارت میوه به مالزی: موانع و فرصت‌ها

کشور ایران با توجه به دارا بودن تنوع آب و هوایی و خاک حاصلخیز از کشورهای چهار فصلی محسوب می‌شود که مزیت امکان کاشت انواع محصولات طبیعی را داشته و در تمامی فصل ها میوه‌های گرمسیری و سردسیری در آن تولید می‌شود. اگرچه بازارهای هدف صادراتی ایران بیشتر متمرکز بر کشورهای همسایه می‌باشد ولی حضور و رقابت در بازارهای دورتر از جمله مالزی نیز می‌تواند در صورت برنامه ریزی مناسب، جذابیت های خاص خودش را داشته باشد.

در کشورهای منطقه شرق و جنوب شرق آسیا به جز چین که از ظرفیت بالای بازار مصرف برخوردار است؛ سایر کشورها بویژه کشورهای حوزه آ سه آن به صورت هدفمند مورد توجه تولیدکنندگان و صادرکننده‌های میوه قرار نداشته است.

فرصت‌های صادرات میوه به مالزی:

طبق آمار رسمی، مالزی بین 20 تا 30 درصد از نیاز بازار داخلی خود به میوه را از خارج تامین می نماید. به واقع این کشور فقط در تولید میوه‌های استوایی به سطح خودکفایی و حتی صادرات رسیده است و بازار متنوعی از محصولات دیگر را می‌تواند در اختیار صادرکنندگان خارجی قرار دهد. صادرکنندگان میوه از کشورهای چین، آمریکا، هند، مصر، استرالیا، نیوزیلند و آفریقای جنوبی بیش از سایرین در بازار میوه این کشور فعال هستند.

محورهای زیر به عنوان فرصت های بازار مالزی برای علاقه مندان به حوزه میوه می‌تواند مورد توجه باشد:

به لحاظ تعرفه ای هر محصول تعرفه متفاوتی از دیگری دارد که به این تفاوت باید یک عامل اساسی را نیز اضافه کرد و آن قراردادهای جداگانه کشورها با هم در بحث تعرفه‌ها است که به طور معمول از طریق مذاکرات تجاری و در چارچوب توافق های تجارت ترجیحی اجرایی می‌شود.

1. داشتن گواهی بهداشتی و گواهی مبدا به عنوان دو مدرک اصلی برای ورود میوه به مالزی کفایت می‌کند و نیازی به مجوزهای سهمیه ای نیست.
2. از جمله فرصت های بازار مالزی برای بحث میوه می‌توان به سهولت کارهای اداری در گمرک برای ورود کالا اشاره داشت. به این مزیت باید این نکته را نیز افزود که مالزی مناطق ویژه اقتصادی را در داخل هر کدام از گمرکات خود ایجاد نموده است که صادرکننده می‌تواند بدون پرداخت هزینه اضافی و صرفا با پرداخت هزینه انبارداری کالایی را وارد گمرک این کشور کرده و از اینجا به سایر کشورهای منطقه صادرات مجدد نماید.
3. مهمترین میوه‌ها و صیفی جات ایران که می‌تواند در مالزی بازار داشته باشد عبارتند از: گیلاس، زردآلو، هلو، شلیل، سیب زمینی، سیر، پیاز، خربزه و سایر ملون‌ها، توت فرنگی، قارچ تا حدودی، سیب ها به خصوص سیب زرد، خرما، خشکبار و تمامی مغزها.
4. قیمت های ارزی و نوسانات آن اگر چه به یکی از نقاط ضعف تجارت خارجی ایران تبدیل شده است ولی از این جهت که کاهش ارزش پول ملی صادرات را مقرون به صرفه کرده است، فرصت مناسبی را فراهم آورده تا صادرکننده، بازارهای جدیدی را برای محصول خود جستجو نماید. در این میان بازار بزرگ حوزه آ سه آن در پیش روی تجار ایرانی قرار دارد.
5. کیفیت محصول ایرانی این امکان را به صادرکننده می دهد که در هر بازاری از جمله جنوب شرق آسیا و کشور مالزی با محصولات مشابه از سایر کشورها رقابت داشته باشد.
6. از جمله دیگر مزیت های بازار مالزی این است که قیمت ها در طی زمان نسبتا ثبات دارد و این فرصتی را به صادرکننده می دهد تا بتواند برای ورود بلند مدت به این بازار برنامه ریزی داشته باشد.
7. در بازدید از میدان بار مرکز مالزی برای بررسی شرایط بازار میوه در این کشور قیمت برخی از اقلام موجود نیز استعلام گردید: (لازم به ذکر است به دلیل شیوع کرونا واردات میوه کم شده است و برای همین تنوع قیمت های گرفته شده کم می‌باشد) : 1- ملون چینی برای هر کیلو بین 6 تا 6 و نیم رینگیت؛ 2- انار هندی 9 عدد متوسط به ارزش 50 رینگیت؛ 3- کیوی طلایی نیوزیلندی هر کیلو در حدود 25 تا 26 رینگیت؛ 4- انگور سبز هر کیلو 13 رینگیت؛ 4- انگور قرمز بی دانه هر کیلو 13 رینگیت؛ 5- گیلاس شیشه ای آمریکایی نیم کیلو حدودا بین 35 تا 40 رینگیت؛ 6- انگور سیاه هر کیلو حدود 13 رینگیت.

موانع صادرات میوه به مالزی:

1- عدم آشنایی و شناخت کافی واردکنندگان مالزیایی از میوه ایران و میزان تولید و صادرات آن یکی از اولین موانعی است که باید برای آن برنامه ریزی داشت.

2- به گفته یکی از تجار ایرانی که تجربه واردات میوه به مالزی را نیز دارد: یکی از مشکلات صادرات میوه از ایران به سایر کشورها بحث مراحل اجرایی مختلف در گمرک جمهوری اسلامی ایران است. از جمله این موانع اجرایی می‌توان به این مورد اشاره کرد که صادرکننده باید ابتدا میوه خود را به سردخانه گمرک ارسال کند که این خود یک هزینه اضافه را بر تاجر تحمیل می نماید. سپس همان میوه به صورت کامل باید از سردخانه خارج شود تا ارزیاب آن را ارزیابی نماید و دوباره وارد سردخانه شود که این تغییر دما به میوه اصطلاحا شوک وارد می‌کند که اثرش بر کیفیت محصول دیده خواهد شد.

3- یکی دیگر از مشکلات گمرک که به ویژه در شرایط فعلی خودش را نشان می دهد بحث تعطیلی آن در روزهای تعطیل و نیز عدم فعال بودن گمرک جمهوری اسلامی ایران طی 24 ساعت شبانه روز است. قابل توجه اینکه در مالزی به صورت شبانه روزی خدمات بخش های مربوط به ترخیص کالا صورت می‌گیرد و بار در گمرک معطلی ندارد. به واقع حمل یکسره کالا به داخل هواپیما و یا اتخاذ ترتیباتی برای صادرات با کشتی از طریق کانتینرهای یخچالدار مطمئن و با کمترین زمان معطلی در گمرک می‌تواند یکی از ترتیباتی باشد که مورد ملاحظه قرار گیرد.

4- از دیگر شکایت هایی که به عنوان مشکل صادرات به طور عام و میوه به طور خاص مطرح می‌شود، مشکلات ناشی از ثبت سفارش است که باید به این دخالت عامل انسانی و اعمال نظرهای شخصی را هم اضافه کرد.

5- تجارت دریایی به دلیل مناسب بودن مورد توجه بیشتر تجار قرار دارد ولی برای موضوع میوه بحث کمبود کانتینرهای یخچال دار از جمله ضعف های صادرات از طریق خطوط کشتیرانی است. همچنین افزایش قیمت های حمل بار و انحصاری که تحریم ها برای بحث کشتیرانی پیش آورده از موانعی است که می‌توان در برنامه ریزی‌ها مورد لحاظ قرار گیرد.

6- با توجه به فراهم بودن خط مستقیم کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به مالزی، نیازمند این هستیم که از سازمان مربوطه درخواست نماییم سیستمی را تعریف کنند که صادرکننده بتواند سرویس منظم تری را دریافت داشته و برخی ارسال ها که با تاخیر صورت می‌گیرد (گفته شده گاهی تا چند هفته هم طول می‌کشد) باعث از دست رفتن بازارها بویژه در حوزه میوه نشود.

7- مسئله دیگر‌ این است که وقتی شما می‌خواهید کالایی مثل میوه‌های تابستانه را صادر کنید، هزینه دور ریز این محصول بسیار بالا است. مخصوصا اینکه این محصول بسیار حساس است و بسیار زود فاسد می‌شود و خرابی و لکه و آسیب‌پذیری آن هم بر این هزینه‌ها اضافه می‌شود. از طرف دیگر به خاطر قیمت تمام شده پایین، سوددهی این محصول می‌تواند نسبت به محصولات دیگر و کالاهایی که این شرایط را ندارند بالاتر باشد. هر چه در این مسیر، هزینه‌ها و دور ریز میوه را کم نماییم، قدرت استفاده از فاکتور قیمت برای رقابت پذیری را بالا برده ایم.

8- یک مشکل میوه این است که مشتری‌های شما آن را با بسته‌بندی و مرتب کردن (سورتینگ) مناسب می‌خواهند. درحالیکه در ایران به خاطر جمع‌آوری و سورتینگ نامناسب نمی‌توان این محصول را با آن کیفیتی که شایسته است در اختیار مشتری‌های خارجی قرار داد. باید بسته‌بندی بهبود پیدا کند تا محصول در طی این مسیر از بین نرود و با بالاترین کیفیت به دست مشتری برسد.

راهکارهای پیشنهادی:

* نظر به اینکه امر صادرات، بخصوص صادرات میوه موضوعی کاملا تخصصی است، مدیران دولتی و یا تولیدکنندگان این محصولات نمی‌توانند پاسخگوی سوالات و مطالبات طرف خارجی باشند و مناسب است استان‌ها، شرکت های صادراتی تخصصی توانمند و خوشنام فعال در حوزه خود را معرفی نمایند.

* نگاه بلند مدت به صادرات بخصوص صادرات میوه در ورود به بازار خارجی و حفظ آن بسیار اهمیت دارد و لازمه آن ثبات در کیفیت محصول صادراتی، ثبات نسبی قیمت، استمرار بدون وقفه در تأمین محصول صادراتی و مهمتر از همه رعایت قوانین کشور پذیرنده در امور گمرکی، مالیاتی و استانداردهای بهداشتی می‌باشد.

* لازم است اطلاعات دقیق تری در مورد میوه‌های مورد نظر برای صادرات در قالب کاتالوگ و بروشور به زبان انگلیسی تهیه و همراه با نام گروه‌ها یا شرکت های صادراتی توانمند تهیه تا بتوان به مراجع ذیربط از جمله به اتاق های بازرگانی، سازمان‌های دولتی و شرکتهای خصوصی فعال در این زمینه قرار داد .

* برای شناساندن محصولات ایران بویژه در حوزه میوه و خشکبار باید زمینه برگزاری سمینارها و نمایشگاه‌های منظم در مالزی را فراهم کرد. به این منظور نیازمند حضور فعال چند تولیدکننده و صادرکننده از کشورمان است  تا هم بسته‌های معرفی محصول مورد نیاز برای عرضه در این جلسات را فراهم آورند و در واقع حمایت لجستکی داشته باشند و هم آماده حضور و معرفی محصول را داشته باشند. 

* با توجه به اینکه ارتباط هوایی بین دو کشور برقرار می‌باشد و همچنین اعلام آمادگی فرودگاه پیام برای راه اندازی خطوط بار هوایی به مالزی، می‌توان از این فرصت به شرط ارائه مشوق های مناسب، برای استفاده در زمینه حمل آسان تر و سریع تر میوه بهره برد.

* حمایت از تجار ایرانی داخل مالزی که با بازارها و روندهای مختلف این کشور آشنایی دارند برای جا انداختن میوه ایرانی در بازار مالزی.

* کمک به رفع موانع گمرکی و تسهیل کردن امر صادرات میوه به مالزی.

لیستی از محصولات وارداتی به مالزی:

لیست زیر به صورت مطالعه کتابخانه ای جمع آوری شده است و بر مبنای اطلاعاتی است که سازمان توسعه تجارت مالزی و نیز آمار مربوط به گمرک و اداره آمار این کشور جمع آوری شده است. اگر چه برخی نواقص را دارد ولی می‌تواند تصویری کلی از وضعیت محصولات قابل رقابت با نمونه خارجی را برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان ایرانی علاقه مند به حضور در بازار مالزی فراهم آورد.