ژوئن 2020

دیپلماسی خسوس سید (JesúsSeade) برای سازمان تجارت جهانی

آریبل کونتراس سوآرز، محقق و کارشناس تجارت جهانی از دانشگاه ایبروآمریکانای مکزیک در مقاله‌ای با عنوان "دیپلماسی خسوس سید برای سازمان تجارت جهانی" در روزنامه ال سول د مخیکو ضمن با اهمیت شمردن معرفی کاندیدا از سوی مکزیک، بر ضرورت اقدامات دیپلماتیک برای پیروزی وی در این انتخابات، تاکید کرده است. در این مقاله همچنین به مشکلات و چالش های این سازمان و مدیرکل آینده نیز پرداخته شده است.

سوابق

سازمان تجارت جهانی یک سازمان تخصصی است که پیشینه آن به شکل گیری توافقنامه عمومی تعرفه و تجارت (گات) [1] در هاوانا ، کوبا در سال 1947 بر می‌گردد. توافقنامه عمومی تعرفه و تجارت به سازمان ملل متحد وابسته بود و توافق نامه ای بود  که در آن زمان، نیاز به آزادی تدریجی تجارت کالاها را پاسخ می داد.  از آنجا که در سال 1948 قصد نافرجامی‌برای ایجاد سازمان تجارت بین المللی وجود داشت، بنابراین گات به عنوان یک نهاد "موقت" عمل می‌کرد. با این حال، با تکامل و تحول تجارت جهانی و سپس افزوده شدن خدمات و همچنین افزایش اعضای بیشتربه آن، لازم بود که یک سازمان چند جانبه و با سازوکارهای گسترده تری به وجود آید که بتواند پاسخگوی نیازهای دنیایی پیچیده تر در سیستم تجارت چند جانبه باشد.

دوره‌های گات

گات، هشت دوره متفاوت را پشت سر گذاشت که به عنوان پایه ساختار معماری آنچه امروز به عنوان سازمان تجارت جهانی می‌شناسیم، به کار گرفته شد. در ادامه اطلاعات اصلی هر کدام از این دوره‌ها آورده شده است.

تعداد کشورها	موضوعات محوری	محل/ عنوان	سال
23	تعرفه‌ها	ژنو	1947
13	تعرفه‌ها	آنسی- فرانسه	1949
38	تعرفه‌ها	تورکی- انگلستان	1951
26	تعرفه‌ها	ژنو	1956
26	تعرفه‌ها	ژنو (دور دیلون)	1960-1961
62	تعرفه‌ها و روشهای ضد دامپینگ	ژنو ( دور کندی)	1964-1967
102	تعرفه‌ها،روشهای غیر تعرفه ای و قرار دادهای مرتبط با چارچوب قضایی	ژنو( دو توکیو)	1973-1979
123	تعرفه‌ها،روشهای غیر تعرفه ای، قوانین، خدمات، مالکیت معنوی، راه حل های تفاوتها، منسوجات، کشاورزی، تشکیل سازمان جهانی تجارت و غیره	ژنو( دور اوروگوئه)	1986-1994

 

سرانجام در دور اروگوئه، ایجاد سازمان جهانی تجارت از اول ژانویه 1995 آغاز شد. هم اکنون دفتر مرکزی در ژنو ، سوئیس قرار دارد  و دفاتر نمایندگی نیز در کشورهای دیگر ندارد. بودجه این سازمان از طریق کمک های سالانه کشورهای عضو تامین می‌شود. مشارکت ها براساس درصدی که هر عضو در تجارت بین المللی دارد، تعیین شده و براساس داده‌های مربوط به تجارت کالاها و خدمات و حقوق مالکیت معنوی برای پنج سال گذشته محاسبه می‌شود. بنابراین ایالات متحده  تقریباً 12٪وچین 9٪ بودجه این سازمان را پرداخت می‌کنند. متاسفانه ایالات متحده با تحریم سازمان استیناف که می‌بایست از 7 قاضی تشکیل شده باشد و در حال حاضر فقط یک قاضی دارد، خصومت خود را نسبت به تجارت جهانی نشان داد. این امر به دلیل امتناع از حمایت از انتصاب جانشین قاضی که در شرف بازنشستگی است، صورت گرفته است. بنابراین با یک قاضی، آن هم در حالیکه درحال حاضر 164 عضو در این سازمان وجود دارد، امکان اجرای مکانیزم حل اختلافات تجاری غیرممکن است.

مدتی است که صحبت از اصلاح فوری ساختاری و کارکرد این سازمان مطرح است تا آن را با روشهای جدید تجارت بین المللی انطباق دهند. این موضوع بویژه پس این دوران پاندمی فراگیر کرونا و ورود به دوران پساکرونا چالش بزرگی در برابر این سازمان خواهد بود.

پیامدها

باید هوشیار باشیم.  من تصور می‌کنم صحنه آینده رویارویی بین ایالات متحده و چین، سازمان تجارت جهانی خواهد بود و از قضا فرایند انتخاب مدیرکل جدید از جمله اولین رویارویی‌ها را رقم خواهد زد. اگر نامزد این پست کسی نباشد که تامین کننده منافع کاخ سفید باشد، هیات حاکمه آمریکا می‌تواند اقدامی آزار دهنده تر از آنچه که قبلاً با هیات استیناف انجام داده بود، را به عمل آورد و کارکرد سازوکارهای تجارت چند جانبه را بی اثر کند و در نتیجه باعث شود که سازمان تجارت جهانی با یک بحران بزرگتر روبرو شود. گزینه دیگر برای آسیب زدن به این سازمان می‌تواند این باشد که آمریکا تصمیم بگیرد همان کاری را که با سازمان بهداشت جهانی انجام داد، در مورد سازمان تجارت جهانی نیز تکرارکند: یعنی توقف پرداخت سهم بودجه سالیانه خود به این سازمان. در این صورت مدیرعامل بعدی با چالش های جدی تری روبرو خواهد شد.

بدون شک، هر کس که این پست را عهده دار شود (که البته امیدوارم کاندیدای مکزیک آقای دکتر خسوس سید این جایگاه را به دست آورد) با فهرستی از مسائل و مشکلات که بخشی از آنها به شرح زیر است، مواجه خواهد شد:

1)  ضرورت اصلاحات اساسی در داخل سازمان

2) حل و فصل تقابل فن آوری و تجارت بین چین و ایالات متحده

3)  تعریف و تدوین استراتژی‌هایی در جهت حفظ روحیه تجارت آزاد، زیرا به خاطر داریم که ایالات متحده یک الگوی حمایتگرایی[2] را در پیش گرفته است و کشورهایی مانند انگلستان نیز به دنبال انتخاب توافق نامه‌های دو جانبه هستند.

4) تجارت جهانی را از طریق طرح ها و برنامه‌هایی که در کشورهای توسعه یافته متمرکز شده اند، به جلو ببرد تا این کشورها، کشورهای در حال توسعه و کمترتوسعه یافته را نیز به همراه خود به پیش ببرند و ارتقا دهند.

5) اطمینان حاصل کردن از عدم خروج ایالات متحده، زیرا که ایالات متحده بزرگترین تامین کننده بودجه این سازمان است.

6)  توجه بسیار زیاد به محدودیتهای بودجه ای و در نظر گرفتن شرایط اقتصادی جهانی. شرایط موجود ایجاب می‌کند که بودجه‌ها کاهش پیدا کند. با این حال، معاون مدیر کل فعلی، تجربه کار در قالب برنامه ریاضت اقتصادی را دارد.

چرا خسوس سید[3] می‌تواند به سازمان تجارت جهانی خدمت کند؟

به دلیل تجربه بین المللی،  سابقه حرفه ای گسترده در زمینه تجارت جهانی و به دلیل اینکه به سه زبان رسمی این سازمان مسلط است، آقای خسوس سید می‌تواند این سازمان را جانی تازه ببخشد. او فردی کاملاً آماده است که اگرچه بسیاری از منتقدان وی، عملکرد او را در آخرین مرحله مذاکرات T-MEC زیر سوال می‌برند، اما او در نهایت موفق به حل درگیری سیاسی میان دموکرات ها و جمهوریخواهان گردید و در پایان راه، او کاندیدایی خواهد بود که می‌تواند از حمایت ایالات متحده آمریکا و همزمان از حمایت چین برخوردار باشد و از این طریق  کشورها برای انتخاب مدیرکل به دو دسته مقابل هم، تقسیم نخواهند شد. تاکید می‌کنم که آنچه که جهان در وضعیت کنونی واقعا به آن نیازی ندارد، تقابل دیپلماتیک بین ایالات متحده و یک نهاد بین المللی دیگر است.

با توجه به فرایندهای داخلی سازمان تجارت جهانی، تصمیم نهایی در مورد انتخاب مدیرکل در ماه دسامبر سال جاری اتخاذ می‌گردد. بنابراین زمان کافی برای انجام لابی و رایزنی برای انتخاب کاندیدای مکزیک در سمت مدیرکل سازمان وجود دارد. از هر فرصتی برای این لابی گری و رایزنی بایستی استفاده کرد:

1) با سفیران کشورهای مختلف در مکزیک.

2) از طریق سفیران مکزیک در کشورهای دیگر.

3) مهمترین مسئله ای که اهمیت دارد و مایلم آن را تحت عنوان "دیپلماسی سید" بنامم این است  که باید در ژنو کاندیدای مکزیک را به خوبی معرفی کرد. زیرا که معرفی شایسته وی، امری بسیار کلیدی برای دستیابی به اجماع و انتخاب وی است.

باید به خاطر داشته باشیم که این مساله نقطه شکست روبرتو آزوودو برای ماندن در مسند خود بود. در عین حال توجه داشته باشیم که آزوودو سفیر برزیل در WTO بود و سالهای زیادی را صرف ایجاد شبکه ارتباطی بسیار مستحکم در ژنو کرده بود. اما امروز "سید"دور از ژنو است.  بنابراین بسیار مهم است که با این مجموعه در زنو و کسانیکه در تصمیم گیری موثر هستند، احساس نزدیکی کند. برای این هدف نیاز است تا دیگران برنامه کاری وی و "چگونگی" اجرای آن را بدانند.

این کار آسان نخواهد بود. چرا که طبق ترتیب جغرافیایی اکنون  نوبت آفریقاست که این سمت را در دست گیرد و اتیوپی و نیجریه هم نامزدهای خود را معرفی کرده اند. هنوز چند هفته وقت هست تا ببینیم چه اشخاص دیگری در این لیست قرار خواهند گرفت. اما  کاندیدای قدرتمند کسی خواهد بود که در این شرایط ژِئواقتصادی در سایه ژئوپولیتیک، قطعه‌های اصلی چیدمان این پازل را به خوبی ارائه دهد.

توضیحات :

 آقای خسوس سید (JesúsSeade) از سیاستمداران بانفوذ مکزیکی است که در حوزه روابط تجاری از سابقه خوبی برخوردار است. وی در حال حاضر  معاون وزیر خارجه مکزیک در امور آمریکای شمالی است که عنوان مذاکره‌کننده ارشد در مذاکرات بازبینی توافقنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی (نفتا) را در کارنامه خود دارد.

خسوس سید در سال 1954 در مکزیک متولد شد وی دارای مهندسی شیمی از دانشگاه ملی مستقل مکزیک (اونم) و دارای مدرک کارشناسی ارشد و دکترای اقتصاد از دانشگاه آکسفورد است. آقای خسوس سید  پیش‌ از این به‌عنوان مذاکره‌کننده اصلی در دور اروگوئه و نماینده مکزیک نزد این سازمان بوده است، در ابتدای شکل‌گیری سازمان تجارت جهانی در دهه 1990 به‌عنوان معاون دبیر کل این سازمان فعالیت کرده است.

با توجه به اعلام کناره گیری زودتر از موعد آقای روبرتو آزودوو رئیس کنونی سازمان تجارت جهانی و تبعه برزیل در روز ۳۱ ماه آگوست 2020 (۱۰ شهریور 1399) مکزیک در نظر دارد تا این موقعیت مهم بین المللی را به دست آورد. با توجه به اختلافات قدرت های بزرگ عضو سازمان تجارت جهانی مانند چین و آمریکا و سیاست های حمایتگرایانه تجاری دونالد ترامپ و همچنین مشکلات پدیدآمده در اثر بیماری ویروسی کرونا که موجب افت فعالیت‌های تجاری و نا اطمینانی‌ در مورد آینده اقتصاد جهانی گردیده است، قابل پیش بینی است که رئیس آینده این سازمان با چالش‌های زیادی روبرو خواهد بود.

نسخه اصلی مقاله به پیوست آمده است.

[1]GATT: General Agreement on Tariffs and Trade

[2]Modelo Proteccionista

[3]JesúsSeade