اصلاح پیمان تمک ( T-MEC ) پیش از تصویب و اجرا توسط کشورهای مکزیک ، کانادا و آمریکا
روسای جمهوری آمریکا و مکزیک و نخست وزیر کانادا در 30 نوامبر 2018 پس از ماهها تنش و مذاکره ، توافقنامه تجاری تازه‌ای با نام پیمان تمک ( T-MEC ) را امضا کرده بودند که جایگزین پیمان تجارت آزاد آمریکایی شمالی (نفتا) گردد . اما باگذشت بیش از یک سال از امضاء این توافق از میان سه کشور عضو ، تنها مکزیک آن را به تصویب کنگره خود رساند.
تأخیر در تصویب پیمان " تمک " ، موجودیت آن را به خطر انداخته و ابهامات سرمایه‌گذاری در هر سه کشور ایجاد کرده بود. دولت مکزیک تلاش زیادی برای دسترسی به یک توافق در جهت تسریع در تصویب این توافق انجام داد. باید توجه داشت که اصلاحات انجام‌شده در تأخیر در تصویب پیمان " تمک " ، موجودیت آن را به خطر انداخته و ابهامات سرمایه‌گذاری در هر سه کشور ایجاد کرده بود. دولت مکزیک تلاش زیادی برای دسترسی به یک توافق در جهت تسریع در تصویب این توافق انجام داد. باید توجه داشت که اصلاحات انجام‌شده در تمک نتیجه یک همکاری دو حزب آمریکا هم‌زمان با استیضاح رسمی ترامپ میباشد. پروتکل اصلاحی " تمک " راه را برای تصویب این توافقنامه توسط سه کشور تسهیل کرد. نتیجه همکاری دو حزب آمریکا هم‌زمان با استیضاح رسمی ترامپ میباشد. پروتکل اصلاحی " تمک " راه را برای تصویب این توافقنامه توسط سه کشور تسهیل کرد.
توافق تمک که از 34 فصل و 12 ضمیمه تشکیل‌شده است، بیشتر بخش‌های نفتا را حفظ کرده و تغییرات قابل‌ملاحظه‌ای در مقررات دسترسی به بازار برای خودروها و محصولات کشاورزی و قواعد مربوط به مالکیت معنوی، سرمایه‌گذاری، خریدهای دولتی داشته است. همچنین موضوعات جدیدی همچون تجارت الکترونیکی را رد خود جای داده است.
پیمان " تمک " در مسیر تصویب در کنگره آمریکا با مخالفت مجلس نمایندگان آمریکا که دموکرات‌ها در آن اکثریت را در اختیار دارند، روبرو شد. دموکرات‌های آمریکا با برخی جنبه‌های این توافقنامه و به‌ویژه با معیارهای مربوط به اجرای قوانین و حقوق کار که در این سند ذکرشده است، مخالفت کردند. همچنین فدراسیون اتحادیه‌های کارگری و کنگره سازمان‌های صنعتی آمریکا (AFL-CIO) با این توافق مخالفت نمود. این فدراسیون عمل به تعهدات مربوط به اصلاح قانون و حقوق کارگری از سوی مکزیک که در جریان " تمک " مورد توافق قرارگرفته است را مورد سؤال قرارداد و عدم انجام تعهدات مکزیک را منجر به شکل‌گیری یک رقابت ناعادلانه در حوزه تجاری دانست. ازاین رو دموکرات‌های آمریکا خواستار آن شدند که به منظور حمایت از صنایع آمریکا و همچنین دفاع از حقوق کارگران که با رقابت تجاری نابرابر برآمده از حقوق کارگری در مکزیک به خطر می‌افتد، پاره‌ای از اصلاحات در این سند انجام شود.
مکزیک پس از تصویب " تمک " در کنگره خود در 19 ژوئن 2019 (29 خرداد 1398)، مذاکرات و تلاش زیادی برای تصویب هرچه سریع‌تر این توافق در کنگره آمریکا را به کاربست اما در نهایت با توجه به درخواست دموکرات‌ها گفتگوهایی را برای انجام اصلاحات در این توافق را آغاز کرد. با نزدیک شدن به انتخابات ریاست جمهوری آمریکا مکزیک برشدت تلاش‌های خود در جهت تصویب این توافق قبل از آغاز فرایند مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا افزود و مذاکرات فشرده‌ای طی یک و دو هفته گذشته بین مکزیک، دولت ترامپ و دموکرات‌های آمریکا در خصوص مقررات سخت‌گیرانه درباره قوانین و حقوق کارگری در مکزیک در جریان بود.
در نهایت این مذاکرات در روز سه‌شنبه مورخ 10 دسامبر 2019 (19 آذرماه 1398) به نتیجه رسید و نمایندگان سه کشور با حضور در مکزیکوسیتی پروتکل اصلاحی مربوط به " تمک " را به امضاء رساندند. شواهد و قراین نشان می‌دهد که توافق نهایی بر سر سند توافق تجاری مکزیک، آمریکا و کانادا به دست‌آمده است و راه را برای تصویب این توافقنامه توسط سه کشور تسهیل کرده است.
آندرس مانوئل لوپز اوبرادور رئیس‌جمهور مکزیک نیز با ابراز خرسندی از توافق انجام‌شده در خصوص اصلاحیه " تمک " عنوان داشت بدون شک، "تمک " و اصلاحیه آن منجر به افزایش سرمایه‌گذاری، رشد اقتصادی و به دنبال آن رفاه برای سه کشور مکزیک، آمریکا و کانادا به همراه خواهد داشت. وی افزود این توافقنامه فراتر از یک توافق اقتصادی و تجاری است، زیرا از مؤلفه سیاسی برخوردار است و حفظ حق حاکمیت کمک کرده است. وی همچنین در یک تماس تلفنی با دونالد ترامپ رئیس‌جمهور ایالات‌متحده و جاستین ترودو نخست‌وزیر کانادا از آن‌ها به خاطر مشارکت و حمایت در جهت تصویب تمک تشکر کرد.
اگرچه دغدغه ابتدایی و اصلی دموکرات‌های آمریکا را می‌توان به موضوع پایبندی مکزیک به تعهد خود در اجرای اصلاحات مربوط به قوانین و حقوق کارگری دانست اما در نهایت این مذاکرات به اصلاحاتی در بخش‌های مقررات کار، مقررات زیست محیطی، ساز و کارهای حل اختلاف و دوره حفاظت از حق اختراع داروهای بیولوژیکی و قوانین مبدأ خودرو (در خصوص فولاد و آلومینیوم بکار گرفته‌شده در ساخت خودرو) منجر گردید. در خصوص جزئیات کامل اصلاحات ایجادشده تاکنون اطلاعات دقیقی ارائه نشده است اما بر اساس اطلاعات منتشرشده مهم‌ترین اصلاحات انجام‌شده در تمک به شرح زیر میباشد:
مقررات کار و سازوکار حل و فصل اختلافات:
در حوزه نظارت بر اجرای اصلاحات مدنظر در حوزه حقوق و قوانین کارگری مکزیک در چارچوب " تمک " آمریکا به دنبال دو اصلاح بود. ابتدا تعیین بازرس در حوزه کارگری در مکزیک و دوم صدور گواهینامه برای کلیه محصولات مکزیکی در مرز دو کشور برای اطمینان از رعایت مقررات جدید کار در مکزیک که این پیشنهاد‌ها از سوی مذاکره کنندگان مکزیکی با مخالفت روبرو گردید و آن را نوعی دخالت در حاکمیت ملی مکزیک عنوان داشتند. درنهایت در این حوزه به ایجاد هیئت حل و اختلاف و مکانیسم پاسخ سریع در حوزه کارگری به توافق رسیدند.
- ایجاد مکانیسم پاسخ سریع در حوزه کارگری: در چارچوب مکانیسم پاسخ سریع در حوزه کارگری پس از مشخص شدن تخلف آشکار از " تمک " طرفین 85 روز برای دستیابی به تفاهم متقابل فرصت دارند. چنانچه دستیابی به توافق در این مدت برآورده نشد هیئتی (پنل) متشکل از سه نماینده که با توافق متقابل یکی از سوی مکزیک، دیگری از سوی آمریکا و سومی از سوی یک کشور ثالث معرفی و تشکیل خواهد شد و در این خصوص تصمیم‌گیری می‌نماید. این هیئت ظرف 30 روز پس از دریافت درخواست و مطابق با رویه‌های مشخص‌شده، تصمیم‌گیری خواهد کرد. این هیئت‌ها به‌طور انحصاری و در چارچوب نقض مربوط به تعهدات مربوط به توافق تجاری، سندیکاها و قانون کارگری تشکیل می‌شود.
- امکان مسدود نمودن صادرات: در صورت مشخص شدن تخلف امکان تعیین موانع تعرفه‌ای فراهم می‌گردد و در صورت انجام و اثبات تخلف برای بار سوم امکان در نظر گرفتن موانع غیر تعرفه‌ای همچون محدودیت‌های صادراتی کالا و خدمات وجود دارد.
- تعیین وابسته کار: تعیین وابسته کار در مکزیک در جهت رصد قوانین، مقررات و رویه‌های کارگری از دیگر توافقات انجام‌شده در این حوزه میباشد. (بر اساس خبرگزاری‌های آمریکایی)
محیط‌زیست:
در حوزه محیط‌زیستی بر ایجاد مکانیسم‌های جدید برای انجام هماهنگی لازم و تخصیص منابع اضافی برای نظارت بر اجرای استانداردهای زیست‌محیطی تأکید شده است و همه طرفین توافق باید نسبت به رعایت، اجرا و حفظ توافقنامه‌های چند جانبه زیست‌محیطی از پیش مشخص‌شده پایبند باشند.
تعیین وابسته زیست‌محیطی در جهت رصد قوانین، مقررات و رویه‌های زیست‌محیطی از دیگر توافقات انجام‌شده در حوزه محیط‌زیستی است. (بر اساس خبرگزاری‌های آمریکایی)
- دوره حفاظت از ثبت اختراع داروهای بیولوژیکی:
در خصوص داروهای بیولوژیکی در چارچوب قوانین " تمک " دوره حفاظت 10 ساله در نظر گرفته شده بود. در همین خصوص دوره حفاظت این داروها در قوانین آمریکا 12 سال در قوانین مکزیک 5 سال و در قوانین کانادا 8 سال بوده است. در اصلاحیه مربوط به " تمک " و در جهت جلوگیری از افزایش قیمت این داروها و دسترسی بیشتر عموم به این نوع داروها شرط مربوط به دوره حفاظت و انحصار استفاده از داروهای بیولوژیکی در چارچوب " تمک " حذف گردید.
فولاد و آلومینیوم:
آمریکا در جریان این مذاکرات به دنبال اصلاح قانون مبدأ خودرو در خصوص فولاد و آلومینیوم بکار گرفته‌شده در ساخت خودرو بود. درحالی‌که در " تمک " تعیین‌شده بود که 70 درصد قطعات به کار گرفته شده در خودرو باید در منطقه آمریکای شمالی تولید شده باشد اما روش تولید را مشخص نکرده بود و راه را برای استفاده از فلزات نیمه‌تمام از چین و سایر نقاط فراهم می‌کرد. در این خصوص آمریکا تأکید داشت که در خصوص قانون مبدأ خودرو 70 درصد فولاد و آلومینیوم بکار گرفته شده در ساخت خودرو باید ریخته‌گری و ذوب آن در منطقه آمریکای شمالی صورت گرفته باشد. مکزیک با تعیین دوره انتقال این محدودیت را پذیرفت و یک دوره انتقال هفت ساله برای اجرای مربوط به فولاد و یک دوره ده ساله در خصوص آلومینیوم از زمان اجرای " تمک " تعیین گردید.
در خصوص حوزه فولاد و آلومینیوم دولت مکزیک با چالش بزرگی روبروست و باید در دوره انتقال تعیین‌شده نسبت به توسعه این دو صنعت در مکزیک سرمایه‌گذاری نماید. مکزیک در حوزه آلومینیوم نسبت به فولاد با مشکل بزرگ‌تری روبرو است چراکه علاوه بر اینکه این صنعت نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتری نسبت به صنعت فولاد دارد از ذخایر بوکسیت که ماده اولیه آلومینیوم میباشد برخوردار نیست.
اختلاف‌نظر در مورد تعیین وابسته کار
اگرچه در هفته‌های گذشته و در روزهای ابتدایی پس از توافق پروتکل اصلاحی برخی از خبرگزاری‌های آمریکا از توافق مکزیک و آمریکا برای تعیین وابسته کار سخن گفته بودند؛ اما پس‌ازآنکه جزئیات مربوط به لایحه تصویب " تمک " در مجلس نمایندگان آمریکا منتشر گردید و مشخص شد که ایالات‌متحده آمریکا قصد تعیین 5 وابسته کار را برای نظارت بر قوانین و اصلاحات کارگری در مکزیک را دارد؛ این موضوع منجر به واکنش شدید مقامات مکزیک و رد پذیرش هرگونه وابسته کار باهدف بازرسی شدند.
خسوس سئاد مذاکره کننده مکزیک در واکنش به تعیین وابسته کار در مکزیک عنوان داشت که موضوع تعیین وابسته کار به نوعی پاسخ به مسائل داخلی آمریکا میباشد و با مکزیک در این خصوص مشورت نشده است و در توافق انجام شده مطرح نگردیده است. وی تصریح کرد: هیچ وابسته کاری در مکزیک که بر رعایت قانون کار مکزیک نظارت داشته باشد وجود نخواهد داشت، واشنگتن تعیین پنج وابسته کار در نمایندگی دیپلماتیک خود در مکزیک را در نظر دارد، اما وظایف این وابسته مشخص نیست و چنانچه قصد آن‌ها بازرسی پنهان باشد مکزیک هرگز با آن موافق نخواهد بود.
آندرس مانوئل لوپز اوبرادور رئیس‌جمهور مکزیک پیشنهاد ایالات‌متحده تصریح کرد تعیین وابسته کار موضوعی نیست که در جریان مذاکرات پروتکل اصلاحی " تمک " توافق شده باشد و اطمینان داد که مکزیک از طریق گفتگو و همکاری برای حل این اختلاف تلاش خواهد کرد.
مارسلو ابرارد وزیر امور خارجه مکزیک، در واکنش اظهار داشته که اختلاف‌نظر مربوط به تعیین وابسته کار با آمریکا اصل توافق " تمک " را به خطر نمی‌اندازد ما توافق انجام شده در هفته گذشته هیچ گونه ضمیمه یا توافق پنهانی ندارد و موضوع تعیین وابسته کار توافق نشده است. وی افزود پذیرش یا عدم حضور مقامات آمریکایی در قلمرو ملی به مکزیک بستگی دارد. در این خصوص تأکید کرد، در صورت عدم مجوز کشور میزبان، کشور فرستنده نمی‌تواند وابسته کار تعیین نمایند و در این چارچوب هیچ شخص، یا مقام از یک کشور دیگر را که وظایفی فراتر ازآنچه در قانون و معاهدات بین‌المللی وجود دارد برایش تعریف‌شده باشد را قبول نخواهیم کرد.
رابرت لایتایزر، نماینده تجارت آمریکا در مذاکرات مربوط به پروتکل اصلاحی در نامه‌ای خطاب خسوس سئاد اعلام کرد وابسته‌های کار تعیین‌شده در مکزیک برای سفارتخانه آمریکا، بازرس کار نبوده و تمام مقررات مربوط به مکزیک را رعایت خواهند کرد. وی افزود بررسی مربوط به پایبندی به اصلاحات و قوانین کارگری از سوی مکزیک از جانب هیئت (پنل) مورد بررسی قرار خواهد گرفت. وی در این نامه می‌افزاید در سفارتخانه‌های آمریکا در پایتخت‌های خارجی وابسته‌های مختلف از نهادهای مختلف آمریکا ازجمله کشاورزی، تجارت، دفاع، مالیه و دادگستری وجود دارد که به پشتیبانی فنی از نمایندگی دیپلماتیک می‌پردازند. دولت آمریکا در جهت کمک به دولت‌های خارجی برای بهبود شرایط کار در سفارتخانه‌های مختلف ازجمله مکزیک وابسته کار تعیین نموده است. وی افزود بر اساس این لایحه آمریکا مجاز به حداکثر پنج وابسته کار از وزارت کار این کشور برای همکاری با همتایان، کارگران و گروه‌های جامعه مدنی مکزیک برای اجرای اصلاح کار در مکزیک می‌باشند و این کارمندان بازرس کار نخواهند بود و کلیه قوانین مکزیک را رعایت خواهند کرد.
تصویب " تمک " در کنگره کانادا :
اگرچه تاکنون تاریخی در خصوص تصویب " تمک " در کنگره کانادا مطرح نشده است اما بر اساس اطلاعات منتشرشده پیش‌بینی می‌شود این توافق در مجلس نمایندگان حداکثر تا 20 دسامبر به تصویب برسد و در مجلس سنا آن کشور در اوایل سال 2020 تصویب شود. مکزیک پیش ازا ین توافق " تمک " را تصویب کرده است. پروتکل اصلاحی " تمک " ا در همان روز 10 دسامبر (19 آذرماه 1398) پس از امضاء به مجلس سنا ارسال کرد. مجلس سنای مکزیک در روز 12 دسامبر این پروتکل اصلاحی را تنها با یک رأی مخالف تصویب نمود .