بحران آب در قبرس و راهکار های دولت برای مقابله با آن
قبرس که در شرق دریای مدیترانه واقع شده، همواره با خشکسالی روبه‌رو بوده، اما تغییرات اقلیمی، دوره‌های کم‌آبی را به چالشی دائمی تبدیل کرده، و مقامات بیش از پیش به شیرین‌سازی آب دریا برای پاسخگویی به نیازهای رو به افزایش آبی روی آورده‌اند.
درطول 90 سال گذشته میزان بارش در قبرس 15 درصد کاهش داشته و دما به میزان 1.5 درجه گرم تر شده است. این درحالی است که از سال ۱۹۹۰ بدین سو تقاضا برای آب، به دلیل رشد جمعیت و افزایش گردشگری، سه برابر شده است و قبرس را با کمبود مداوم آب مواجه کرده است. این کشور کمی‌کمتر از ۱ میلیون نفر جمعیت دارد و سالانه نزدیک به ۳ میلیون گردشگر از آن بازدید می‌کنند.
طبق یافته‌های یانا ایکونومیدو، مهندس ارشد اداره توسعه آب، کسری آب در سال ۲۰۲۳ به ۶۶ میلیون مترمکعب، معادل بیش از ۲۶,۰۰۰ استخر المپیکی، رسید. وی معتقد است؛ این آمار نشان دهنده وخامت اوضاع آب است و اینکه چرا ما باید تلاش می‌کنیم این کسری را با منابع غیرسنتی مانند نمک‌زدایی و همچنین استفاده مجدد از آب تصفیه‌شده جبران کنیم؛ کاری که کاملاً با اصول اقتصاد چرخشی همسو است.
نمک‌زدایی در قبرس نخستین بار در سال ۱۹۹۷ معرفی شد و اکنون حدود ۷۰٪ از آب آشامیدنی کشور از این طریق تأمین می‌شود. در تابستان گذشته، واحدهای نمک‌زدایی سیار ارسالی از امارات متحده عربی، در نقاط مختلف قبرس نصب شدند و مقامات قصد دارند سال آینده واحدهای بیشتری نیز اضافه کنند. در نهایت دولت می‌خواهد با تصفیه آب دریا، تمام نیازهای خانگی و تجاری را پوشش دهد.
ماریا پانایوتو، وزیر کشاورزی، محیط زیست و منابع طبیعی، هدف نهایی دولت برای مقابله با این چالش را پایان دادن به وابستگی به وضعیت جوی دانست. وی در این رابطه اظهار داشت: سیاست دولت این است که چه باران ببارد و چه نبارد، واحدهای نمک‌زدایی در هر فصلی فعال بمانند. قبرس باید نیازهای اش به تامین آب را پوشش دهد و این هدف تنها از طریق استفاده از فناوری‌های موجود، بهبود شبکه‌های توزیع و تقویت فرهنگ صرفه‌جویی، قابل دستیابی است.
اما در حالی که واحدهای نمک‌زدایی در سواحل مشغول فعالیت هستند، برخی از اتکاء بیش از حد به آب دریا انتقاد دارند. خارالامبوس تئومپتـو، رئیس کمیته محیط زیست پارلمان، در هشدار نسبت به این برنامه ( نمک زدایی ) معتقد است؛ اجرای نمک‌زدایی بسیار گران است و اگر مراقب نباشیم می‌تواند آسیب های زیادی در پی داشته باشد. ماهیگیران از کاهش ذخایر و "نبود حیات" در مناطقی که پساب شور (brine) تخلیه می‌شود، شکایت دارند، این درحالی است که وزارت کشاورزی بر بی اثر بودن اجراء چنین پروژه‌هایی طبق پایش انجام شده، تأکید دارد.
دانشمندان نیز هشدار می‌دهند که جزیره با خطرات عمیق‌تری روبه‌روست. شیوه‌های کشاورزی، از جمله کشت محصولات با مصرف بالای آب، روند بیابان‌زایی را تسریع میکند. مایکل لوئزیدس، مهندس شیمی و محیط زیست در مرکز تحقیقاتی AKTI بر این باور است که؛
به‌جز رشته‌کوه‌های تروودوس و پنتاداکتیلوس، تمام مناطق دیگر در معرض بیابان‌زایی قرار دارند. وی با همراهی گروه تحقیقاتی اش روی یک پروژه آزمایشی مورد حمایت مالی اتحادیه اروپا فعالیت میکند که به دنبال روش‌های پایداری چون کمپوست سازی برای بازگرداندن حاصل‌خیزی خاک و بهبود توان نگهداری آب بمنظور جلوگیری از تخریب زمین است. لوئزدیس بحران آب در این کشور را اینگونه توصیف میکند: قبرس در وضعیتی ویرانگر قرار دارد، این بدان معناست که ما باید خلاق و نوآور باشیم.
بحران آب در قبرس بسیار جدی و پیچیده است. کاهش ۱۵٪ بارش طی ۹۰ سال اخیر، افزایش جمعیت و گردشگری رو به رشد، همچنین خشکسالیهای متوالی، فشار بر منابع سنتی آب را تشدید کرده‌اند. این رویداد ها و تحولات بیانگر آن است که حتی اگر همه سدها پر باشند، باز هم خشکسالیهای متوالی و تقاضای فزاینده باعث کسری می‌شوند. به همین دلیل، تحولی ساختاری در سیاست‌های آبی این کشور اتفاق افتاده است. نمک‌زدایی به‌طور فزاینده‌ای جایگزین سیستم وابسته به بارندگی شده، اما این گزینه همچنان چالشی است؛ گران، انرژی‌بر و با ریسک‌های زیست‌محیطی مانند تخلیه شورابه؛ به همین روی مرتفع نمودن این نگرانی همچنان یکی از اولویت های دولت قبرس به شمار می رود.
طی سال های اخیر، نمک زدایی اصلی ترین سیاست دولت های قبرس برای تامین آب مورد نیاز شهروندان این کشور بوده است. به همین علت در حال حاضر نمک زدایی سهم حدود 70 درصدی در تامین آب آشامیدنی در قبرس دارد. طبق برنامه‌های اعلامی، هدف نهایی، تامین صد در صدی نیازهای خانگی و تجاری از طریق نمک‌زدایی است، موضوعی که با چالش های قابل توجهی چون هزینه‌های بالا و آثار منفی زیست محیطی مواجه است. شورابه ناشی از تصفیه آب دریا باعث افزایش شوری در نقاط تخلیه و نابودی حیات دریایی، کاهش ذخایر و نبود زیست‌بوم دریایی می‌شود.
به اعتقاد منتقدین، اتکاء بیش از حد به نمک زدایی، خطراتی چون بیابان زایی را برای کل جزیره به همراه خواهد داشت و لذا معتقدند دولت باید برای رفع این مشکل، سیاست تنوع سازی منابع تامین آب ( نمک زدایی، سد ها، چشمه‌ها و چاه‌ها ) را در پیش گرفته و از سوی دیگر بر برنامه‌ها و اقداماتی چون فرهنگ سازی برای مصرف بهینه آب، ممانعت از کاشت محصولات نیازمند آب فراوان ( تغییر الگوی کشت به سمت محصولات نیازمند آب کمتر، استفاده گسترده از آبیاری قطره‌ای، کمپوست‌سازی و دیگر روش های امروزی)، و احیاء آب ( تصفیه فاضلاب)، متمرکز شود. کارشناسان حوزه آب با اشاره به این مطلب که؛ در حال حاضر بیش از پنجاه درصد آب تصفیه شده، هدر میرود، سرمایه گذاری در برنامه احیاء آب را بسیار ضروری و یکی از راهکار های موثر برای مقابله با این چالش میدانند.
نوآوری در کشاورزی، به معنای گذار به کشاورزی هوشمند با استفاده از حسگرها و هوش مصنوعی و بازچرخانی آب در روش هایی مانند کشت گلخانه ای، از دیگر راه‌های توصیه شده برای مدیریت مصرف آب میباشد که نیازمند برنامه ریزی دقیق و سرمایه گذاری‌های لازم است.
قبرس در مجموع دارای ۱۰۸ سد و مخزن، با ظرفیتی در حدود ۳۳۰ میلیون تا ۳۳۳ میلیون متر مکعب است. چاه‌ها سهمی 20 درصدی و چشمه‌ها 5 درصدی در تامین آب دارند.
قبرس پنج نیروگاه نمک‌زدایی با ظرفیت کلی روزانه تقریباً ۲۳۵,۰۰۰ متر مکعب در اختیار داشت که یکی از آنها در اثر آتش سوزی در پافوس آسیب دید. دولت به منظور تامین صد در صدی آب مورد نیاز داخلی از طریق نمک زدایی، قصد دارد این ظرفیت را تا ۵۱۰,۰۰۰ متر مکعب در روز افزایش دهد. علاوه بر این، چهار واحد نمک‌زدایی سیار نیز در حال نصب هستند تا در مواقع مورد نیاز، مانند فصل اوج گردشگری، فعال شوند. دولت همچنین قصد دارد در طول دهه آینده، دو نیروگاه ثابت جدید، با ظرفیت‌های بزرگ‌تر (هرکدام حدود ۱۴۰,۰۰۰ متر مکعب در روز) بسازد.
دولت به منظور حمایت از بخش گردشگری، 3 میلیون یورو بودجه برای ساخت نیروگاه‌های نمک‌زدایی در هتل‌ها، اختصاص داده است. اختصاص 8 میلیون یورو با هدف به‌روزرسانی شبکه توزیع و کاهش هد رفت آب (تا حدود ۴۰٪)، از دیگر اقدامات قابل ذکر دولت در این راستا میباشد.