برنامه جهش به آینده دولت صربستان

از زمانی که موضوع برنامه دولتی جهش به آینده برای اولین بار مطرح شد، در کنار پروژه‌های زیربنایی (جاده‌ها، راه‌آهن‌ها، سیستم‌های فاضلاب)، خبرهایی نیز از پردیس BIO4 و سرمایه‌گذاری‌های بزرگ انرژی منتشر شد. این پروژه‌ها اگرچه در وب‌سایت برنامه جهش به آینده فهرست شده‌اند، اما در لیست پروژه‌های سرمایه‌ای که شامل مهلت‌ها و هزینه‌های هر پروژه است، گنجانده نشده‌اند.

الکساندرا نِنادوویچ اظهار می‌کند که تنها اطلاعات موجود برای پردیس علمی این است که انتظار می‌رود تا دسامبر ۲۰۲۶ تکمیل شود. در لیست پروژه‌های سرمایه‌ای، ۱۱ مورد وجود دارد، اما   سرمایه‌گذاری در پردیس BIO4 و یا پروژه‌هایی مانند نیروگاه برق‌آبی برگشت‌پذیر در بیستریتسا در میان آنها نیست. اینکه چرا این پروژه‌ها در لیست طرح های سرمایه‌ای گنجانده نشده‌اند، سؤالی است که فقط دولت صربستان می‌تواند به آن پاسخ دهد. حتی دسترسی به این لیست برای عموم دشوار بود؛ تنها پس از دستیابی به توافق با صندوق بین‌المللی پول بود که مقامات صربستان متعهد به انتشار داده‌ها برای پروژه‌های با ارزش بیش از ۲۰ میلیون یورو شدند. پردیس BIO4 که گفته می‌شود صدها میلیون یورو ارزش دارد، در این لیست نیست. همچنین برنامه «جهش به آینده ۲۰۲۷» اعلام کرده که میانگین حقوق تا پایان سال جاری به ۱۰۵۶ یورو خواهد رسید. با این حال، با توجه به اظهارات اخیر رئیس‌جمهور صربستان، او اکنون «امیدوار است که میانگین حقوق تا پایان سال به ۱۰۰۰ یورو برسد».در مورد لیست پروژه‌های سرمایه‌ای تا سال ۲۰۲۷ که برخی داده‌ها برای آنها موجود است، شامل ساخت بزرگراه E-761، بخش: پویاته به پرلینیا، به ارزش ۲.۱ میلیارد یورو و زمان تکمیل آن ۲۰۲۶ است. مورد دیگر ساخت بزرگراه E-763، بخش: پرلینیا به پوژگا است که قرار است امسال با هزینه ۶۳۶ میلیون یورو تکمیل شود.

در این مسیر، هفته گذشته یک تونل به طور رسمی افتتاح شد، اما به گفته کارشناسان، ممکن است ایمن نباشد. رسانه‌ها گزارش دادند که تیم‌های پزشکی در امتداد بخش تازه افتتاح شده بزرگراه از پاکووراچه تا پوژگا مستقر شده‌اند. آتش‌نشانان و پلیس نیز در نزدیکی تونل مونینو بردو در حالت آماده‌باش هستند، همه اینها پس از افتتاح بخشی از جاده‌ای است که طبق گزارشات، فاقد سیستم‌های نظارت خودکار مورد نیاز مقررات است. به عبارت بهتر، این سرمایه‌گذاری ایمن نیست و ایمنی آن زیر سوال است.بازسازی و نوسازی بخش راه‌آهن بلگراد – نیش به عنوان یک پروژه سرمایه‌ای با تاریخ تکمیل ۲۰۲۹ و ارزشی معادل ۱.۹ میلیارد یورو فهرست شده است. این پروژه از نظر مالی توسط اتحادیه اروپا حمایت می‌شود.

رئیس‌جمهور صربستان، ووچیچ، در بازدید از نیش در دسامبر ۲۰۲۱، قول داد که راه‌آهن پرسرعت از آن شهر به بلگراد تا سال ۲۰۲۶ تکمیل خواهد شد.او در آن زمان گفت: «تنها مهلت برنامه‌ریزی شده برای تکمیل راه‌آهن بلگراد – نیش، سال ۲۰۲۶ است، مردم، این را فراموش نکنید، کمتر از چهار سال دیگر است. ظرف چهار سال، شما می‌توانید در دو ساعت از بلگراد به نیش برسید. به نظر غیرواقعی می‌آید، انگار در کشور دیگری هستیم.»واضح است که کارها از برنامه عقب افتاده‌اند، زیرا مهلت اکنون به تعویق افتاده است.

پروژه دیگر، ساخت بخش بزرگراهی از بلگراد به زرنیانین است که برای تکمیل در سال ۲۰۲۹ برنامه‌ریزی شده و ارزشی معادل ۱.۶ میلیارد یورو دارد. این پروژه از سال ۲۰۲۲ در بودجه صربستان گنجانده شده و ساخت‌وساز آن در اکتبر سال گذشته آغاز شد. این شامل ساخت یک بزرگراه کامل و تمام زیرساخت‌ها و تقاطع‌های پشتیبانی، به طول ۶۷.۶۷ کیلومتر از اووچا تا زرنیانین است. بخش برنامه‌ریزی شده دیگر، زرنیانین به نووی ساد، به طول ۳۵.۷۵ کیلومتر است. ساخت‌وساز در حال انجام است.پروژه جاده رومای به شاباس و لوزنیتسا به موقع تکمیل شد و در دسامبر سال گذشته افتتاح شد و هزینه پروژه ۱۰.۹ میلیون یورو بود.در صربستان، رسانه‌ها و برخی مؤسسات سال‌هاست که مسائل مربوط به تأخیر در مهلت‌ها و هزینه‌های ساخت‌وساز مکرراً افزایش یافته را برجسته کرده‌اند.

محاسبات اولیه شورای مالی، بر اساس نمونه‌ای از هشت پروژه زیرساخت جاده‌ای، نشان می‌دهد که هزینه نهایی سرمایه‌گذاری به طور متوسط حداقل ۶۵ درصد از بودجه اولیه برنامه‌ریزی شده فراتر می‌رود. اینها بزرگراه‌ها و آزادراه‌هایی هستند که بین سال‌های ۲۰۱۸ تا کنون آغاز شده‌اند، که برخی از آنها تکمیل شده‌اند، اما بیشتر آنها هنوز در حال ساخت هستند و انتظار می‌رود در سال‌های آینده به پایان برسند. پروژه راه‌آهن صربستان  - مجارستان در این لیست قرار دارد، با هزینه‌ای معادل ۱.۴ میلیارد یورو و تاریخ تکمیل پیش‌بینی‌شده در سال ۲۰۲۵ پیش بینی شده است. پس از ریزش سقف ایستگاه قطار در نووی ساد، بخشی از این پروژه تحت بررسی قرار گرفت و فشار عمومی‌به دلیل مرگ ۱۶ نفر بسیار زیاد بود. با وجود این فاجعه، رئیس‌جمهور صربستان ابتدا اعلام کرد که اولین بخش راه‌آهن به سوبوتیتسا در اوایل جولای سال جاری افتتاح خواهد شد. این تاریخ بعداً به پایان اوت به تعویق افتاد، در حالی که، همانطور که او اظهار داشت، «خط راه‌آهن باری باید کمی زودتر، تا پایان جولای افتتاح شود.»

پیش از این، بازگشایی راه‌آهن پرسرعت بازسازی‌شده بلگرادبه سوبوتیتسا برای ۲۴ نوامبر ۲۰۲۴ برنامه‌ریزی شده بود. با این حال، پس از ریزش سقف در ایستگاه، رئیس‌جمهور صربستان تاریخ افتتاح را به ۸ دسامبر موکول کرد، شواهد رسانه‌ای زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد این راه‌آهن نیز ممکن است برای استفاده ایمن نباشد.

ساخت متروی بلگراد (خط ۱) پروژه دیگری است که ۶۲۲.۲ میلیون یورو قیمت دارد و تاریخ تکمیل آن برای سال ۲۰۳۱ تعیین شده است. ووچیچ تفاهم‌نامه ساخت مترو را در نوامبر ۲۰۱۴ با مانوئل والس، نخست‌وزیر وقت فرانسه امضا کرد و قول داد که کارها در سال ۲۰۱۶ آغاز شود. از آن زمان، مهلت‌ها آنقدر به تعویق افتاده‌اند که اکنون تخمین مهلت آن غیرممکن است.

در آوریل سال گذشته، گوران ویسیچ، وزیر وقت ساخت‌وساز صربستان، اظهار داشت که در سال ۲۰۲۵ ساخت ایستگاه‌های مترو در ژلزینک، ماکیش، بله‌ووده، موستار، ترگوواچکا و میدان ساوسکی یک تقاطع مهم که دو خط مترو در آن تلاقی خواهند کرد و آغاز خواهد شد. در سال ۲۰۲۶، انتظار می‌رود کارها در ایستگاه‌های ژارکوو، پوژگا، بانوو بردو، آدا سیگانلیا، سایام، میدان جمهوری، اسکادارلیا و دوناو ادامه یابد.تاکنون، هیچ یک از وعده‌های مربوط به این پروژه محقق نشده است، اگرچه هنوز شش سال تا مهلت نهایی باقی مانده است.

EXPO Belgrade 2027، شامل منطقه B نمایشگاه بلگراد (تالار، فضاهای نمایشگاهی، پارکینگ، محوطه‌سازی) و استادیوم ملی، برای سال ۲۰۲۷ برنامه‌ریزی شده است. نمایشگاه ۱.۲ میلیارد یورو و استادیوم ۵۷۶ میلیون یورو برآورد شده است. مقامات ادعا می‌کنند که این پروژه سودآور و برای تصویر بین‌المللی صربستان مفید خواهد بود. با این حال، تحلیلگران اقتصادی بسیار کمتر به موفقیت آن متقاعد شده‌اند، و مهلت‌های ساخت‌وساز فشرده اعتماد عمومی را متزلزل کرده است، به ویژه پس از حوادث در ایستگاه نووی ساد اتفاق افتاد.پروژه ساخت زیرساخت‌های شهرداری (فاضلاب) و زیرساخت‌های مدیریت پسماند جامد در صربستان انتظار می‌رود ۳.۱ میلیارد یورو هزینه داشته باشد و باید تا سال ۲۰۲۷ تکمیل شود. که از سال ۲۰۰۴، صربستان «مالیات زیست‌محیطی» را از تمام شرکت‌ها، بر اساس سطح آلودگی آنها، جمع‌آوری کرده است. این وجوه به صندوق صربستان می‌رفت که در نهایت به دلیل اتهامات اختلاس بسته شد. هیچ کس مسئول شناخته نشد، صندوق لغو شد، اما جمع‌آوری مالیات ادامه دارد.

بر اساس اعلام شورای مالی، از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲، ۳۳۷ میلیارد دینار از طریق هزینه‌ها و عوارض زیست‌محیطی جمع‌آوری شده است، از جمله ۳۵ میلیارد دینار تنها در سال ۲۰۲۲. با توجه به این ارقام، مشخص نیست که چرا صربستان برای پروژه شبکه فاضلاب از چین وام می‌گیرد. بزرگراه نووی ساد به روما (کریدور فروشکاً گورا) برای تکمیل در سال آینده برنامه‌ریزی شده است، با هزینه پیش‌بینی‌شده ۶۳۵.۵ میلیون یورو شده است.

در مورد برنامه اقتصادی جدید، آنچه در حال حاضر می‌دانیم این است که رئیس‌جمهورصربستان گفته است که «همه چیز از باچکی برگ تا ورباس، تا اتصال به بزرگراه اصلی نووی ساد به سوبوتیتسا» توسعه خواهد یافت، به گفته او «داشتن جاده‌ای از بلگراد تا سوبوتیتسا کافی نیست، ما باید نیش را نیز وصل کنیم و به استانبول متصل شویم تا بار دیگر بخشی از اورینت اکسپرس و شبکه گردشگری باشیم.»

با توجه به اینکه انتخابات عادی بعدی برای پایان سال ۲۰۲۷ برنامه‌ریزی شده است، اگر انتخابات زودتر نباشد، رأی‌دهندگان فرصت خواهند داشت تا نظرات خود را در مورد برنامه‌های اقتصادی کشور ابراز کنند. از سرمایه‌گذاری‌های سرمایه‌ای فهرست شده، بیشتر آنها با تأخیر مواجه هستند، هزینه‌های پروژه تا سه برابر افزایش یافته است، و هم ایمنی و هم کارایی هزینه زیر سوال است.

- هزینه پروژه پردیس BIO4 تا سال 2025 به حدود 450 میلیون یورو رسیده است و انتظار می‌رود تا پایان سال 2026 به بهره‌برداری برسد. این پروژه شامل چهار ایجاد مؤسسه تحقیقاتی و امکانات پیشرفته برای بیش از 300 محقق است. این پروژه به‌عنوان بخشی از برنامه «جهش به آینده» برای تقویت نوآوری و جلوگیری از مهاجرت مغزها طراحی شده است.

- پروژه زیرساخت فاضلاب و مدیریت پسماند جامد با هزینه 3.1 میلیارد یورو می‌باشد که با انتقادات گسترده‌ای به دلیل تأثیرات زیست‌محیطی مواجه شده است. گزارش‌های جدید نشان می‌دهند که بخشی از این پروژه، به‌ویژه در مناطق روستایی، به دلیل عدم رعایت استانداردهای زیست‌محیطی اتحادیه اروپا، با جریمه‌های احتمالی تا 50 میلیون یورو مواجه است. علاوه بر این، وام چین برای این پروژه با نرخ بهره 2.5 درصد و بازپرداخت 15 ساله است که بار مالی اضافی بر بودجه صربستان تحمیل می‌کند.

- پروژه متروی بلگراد با هزینه 622.2 میلیون یورو و تاریخ تکمیل 2031 ذکر شده، طبق گزارش‌های جدید با افزایش هزینه‌ای بالغ بر 150 میلیون یورو مواجه شده است که به دلیل مشکلات در تأمین تجهیزات و تأخیر در قرارداد با پیمانکاران فرانسوی و چینی می‌باشد. همچنین، تنها 15 درصد از خط 1 تا اواسط سال 2025 تکمیل شده است، که نشان‌دهنده پیشرفت کندتر از پیش‌بینی‌هاست.

- پروژه اکسپو 2027، با هزینه 1.2 میلیارد یورو برای نمایشگاه و 576 میلیون یورو برای استادیوم اعلام شده که مطابق تحلیل‌های جدید ممکن است بازگشت سرمایه‌ای کمتر از 30 درصد پیش‌بینی‌شده داشته باشد. تحلیلگران اقتصادی تخمین زده‌اند که این پروژه ممکن است به جای سودآوری، بدهی عمومی صربستان را تا 10 درصد تولید ناخالص داخلی افزایش دهد.

https://vreme.com/ekonomija/nova-ekonomija-dokle-se-doskocilo-pri-vucicevom/