وضعیت بیکاری در جمهوری قزاقستان
معاون وزیر کار و حمایت اجتماعی قزاقستان، نرخ بیکاری قزاقستان تا سال 2024 را 4.6 درصد اعلام کرد. سهم اصلی در رشد اشتغال توسط کارگران شاغل انجام شده است که تعداد آنها به 7.1 میلیون نفر رسیده است، در حالی که تعداد افراد خود اشتغال 2.1 میلیون نفر بوده است.
روند بیکاری در جمهوری قزاقستان
دیجیتالی شدن و اتوماسیون وجود دارد. تعداد فزاینده‌ای از حرفه‌ها اکنون به مهارت‌های دیجیتال نیاز دارند. دوم، افزایش اشتغال مبتنی بر پلتفرم و تجارت الکترونیک . سوم، جمعیت همچنان در حال رشد است، به این معنی که هجوم سالانه جوانان به بازار کار در حال افزایش است. طبق تخمین تحلیلگران، این رقم تا سال ۲۰۳۵ به ۳۶۰ هزار نفر در سال خواهد رسید و فشار بیشتری بر بازار کار ایجاد می‌کند.
چالش دیگر، اقتصاد سایه است. به گفته بیاخمتوف، تا سال ۲۰۲۴، تقریباً ۳۰ درصد از جمعیت شاغل به سیستم بازنشستگی کمک مالی نمی‌کردند. فقدان استانداردهای کار در بخش‌های خاص نیز به تداوم اشتغال غیررسمی‌کمک می‌کند.
تقسیم‌بندی بخشی اشتغال بر اساس سن – سال ۲۰۲۴ (%):
منبع:
Halyk Finance؛ اداره آمار ملی قزاقستان
«تقاضای پیش‌بینی‌شده برای کارگران در میان‌مدت نزدیک به سه میلیون نفر است. تفکیک بخشی این تقاضا نشان می‌دهد که تلاش‌ها باید در کجا متمرکز شوند. خدمات عمومی، از جمله مدیریت دولتی، آموزش، مراقبت‌های بهداشتی و حمایت اجتماعی، ۲۹ درصد از کل تقاضای نیروی کار را تشکیل می‌دهند. پس از آنها خدمات تجاری (۲۱ درصد)، حمل و نقل و لجستیک (۱۶ درصد)، صنعت (۱۳ درصد) و ساخت و ساز و کشاورزی، هر کدام با ۷ درصد، قرار دارند.»
اهداف ملی
نخست وزیر اولژاس بکتنوف در جلسه دولت در 29 جولای 2025، بر استخدام 3.3 میلیون شهروند تا سال 2030، از جمله 2.3 میلیون جوان، تاکید کرد.
بکتنوف گفت : «به عنوان بخشی از سال مشاغل حرفه‌ای که توسط رئیس دولت اعلام شد، اولویت باید ارتقای جایگاه کارگران و مشاغل حرفه‌ای باشد. آنها باید نیازهای مدرن را برآورده کنند. امروزه، کشور در حال راه‌اندازی پروژه‌های بزرگ لجستیک و انرژی است. راه‌حل‌های دیجیتال به سرعت در صنایع مختلف معرفی می‌شوند. این اقدامات در کنار هم، مشاغل جدید و باکیفیتی ایجاد خواهند کرد.»
بکتنوف همچنین بر لزوم افزایش مسئولیت‌پذیری سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی در انجام تعهدات خود برای ایجاد مشاغل جدید تأکید کرد.
برای اطمینان از نظارت مؤثر بر ایجاد شغل، قزاقستان یک «رهیاب پروژه نوآورانه» ایجاد کرده است. این یک سیستم اطلاعاتی است که تعداد مشاغل جدید، همسویی آنها با نیازهای بازار کار و اینکه آیا کارفرمایان به تعهدات استخدامی خود عمل می‌کنند یا خیر را ردیابی می‌کند.
با این حال، بکتنوف گفت که در حال حاضر، این فقط پروژه‌های سرمایه‌گذاری در مقیاس بزرگ در صنایع را منعکس می‌کند. ، تا 29 ژوئیه، این سیستم 1415 پروژه سرمایه‌گذاری را با برنامه‌هایی برای ایجاد 222400 شغل تا سال 2030 رصد می‌کند. از این تعداد، 1141 پروژه در حال انجام، 274 پروژه تکمیل شده و 33000 شغل ایجاد شده است.
بکتنوف به دولت دستور داد تا یک سیستم اطلاعاتی یکپارچه راه‌اندازی کند که امکان نظارت بر پروژه‌ها در سراسر کشور، از جمله صلاحیت‌های نیروی کار، شرایط کاری و دستمزدها و سایر شاخص‌ها را به صورت بلادرنگ فراهم کند.
حمایت دولتی
اقدامات حمایتی دولت شامل آموزش‌های حرفه‌ای کوتاه‌مدت، دوره‌های آموزشی کسب‌وکار و کمک‌های مالی برای راه‌اندازی کسب‌وکار است. از نظر تعداد، در نیمه اول سال ۲۰۲۵، نزدیک به ۱۹۷۰۰۰ شهروند در برنامه‌های اشتغال فعال شرکت کردند. از این تعداد، ۴۸۱۰۰ نفر در دوره‌های آموزش حرفه‌ای کوتاه‌مدت ثبت‌نام کردند، ۳۰۸۰۰ نفر تحت پروژه کسب‌وکار باستائو آموزش کارآفرینی دریافت کردند، ۱۱۳۷۰۰ نفر در مشاغل یارانه‌ای مشغول به کار شدند و بیش از ۴۲۰۰ نفر کمک‌های مالی برای راه‌اندازی ایده‌های جدید کسب‌وکار دریافت کردند.
با این حال، برخی از کارشناسان طرفدار تجدیدنظر در اقدامات حمایتی دولت هستند.
ارسلان آرونوف از مرکز تحلیلی‌هالیک فایننس، یک بانک سرمایه‌گذاری مستقر در آلماتی، می‌نویسد: «اقدامات موجود، از جمله یارانه‌ها و ترجیحات، اگرچه نتایج مثبتی به همراه دارند، اما در برخی موارد می‌توانند انگیزه شرکت‌ها را برای بهبود رقابت‌پذیری خود، به‌ویژه در مورد افزایش بهره‌وری نیروی کار، تضعیف کنند. علاوه بر این، بدون تمرکز بیشتر بر نتایج، این خطر وجود دارد که کسب‌وکارها انتظارات ریشه‌داری از کمک‌های مداوم دولت داشته باشند. این امر به نوبه خود می‌تواند مانع ابتکار، نوآوری و رشد مستقل در بخش کارآفرینی شود .
او پیشنهاد می‌کند اولویت‌های سیاست‌گذاری به سمت تقویت زیرساخت‌های بازار، سرمایه‌گذاری در سرمایه انسانی و حمایت از تحقیقات علمی، پروژه‌های نوآورانه و برنامه‌های تحقیق و توسعه تغییر یابد.
چالش‌های ساختاری
بازار کار قزاقستان در سال 2024 از نظر ساختاری آسیب‌پذیر باقی ماند. ارسلان آرونوف نوشت: «در حالی که دستمزدهای واقعی به تدریج در حال افزایش هستند، رشد آنها از سرعت شاخص‌های رشد اقتصادی کشور و برخی از همتایان با سطح درآمد مشابه عقب مانده است. تورم، به ویژه در بخش مصرف‌کننده، همچنان بر درآمد خانوارها تأثیر می‌گذارد.»
رشد دستمزد واقعی نسبت به سال گذشته در سطح ۱.۷ تا ۲.۷ درصد باقی ماند که به طور قابل توجهی پایین‌تر از سطح قبل از همه‌گیری است، زمانی که در سال ۲۰۱۹، رشد ۹.۱ درصد بود.
در سال ۲۰۲۴، میانگین دستمزد اسمی در قزاقستان به ۴۰۵۴۱۶ تنگه (۷۴۶ دلار آمریکا) رسید. بخش‌هایی که قوی‌ترین رشد واقعی را نشان دادند، امور مالی (۱۴٪+ نسبت به سال قبل)، مخابرات (۱۳.۷٪+) و تامین آب و مدیریت پسماند (۱۴٪+) بودند.
شکاف جنسیتی در دستمزد
شکاف جنسیتی در پرداخت دستمزد نیز همچنان نسبتاً بالا است. طبق آخرین آمار دفتر آمار ملی، در سال ۲۰۲۴، مردان در قزاقستان ۲۶.۵ درصد بیشتر از زنان درآمد داشتند. دستمزد ماهانه آنها به طور متوسط ۴۶۸،۹۱۴ تنگه (۸۶۲ دلار آمریکا) بود، در حالی که دستمزد زنان به ۳۴۴،۴۹۶ تنگه (۶۳۴ دلار آمریکا) رسید.
آرونوف در توضیح این شکاف اظهار می‌کند که مردان بیشتر در بخش‌های پردرآمدتر مانند تولید، حمل و نقل و مخابرات کار می‌کنند. در عین حال، زنان در زمینه‌های کم‌درآمدتر مانند آموزش و مراقبت‌های بهداشتی متمرکز هستند. مردان همچنین اغلب در سمت‌های رهبری قرار دارند که این امر نابرابری دستمزدها را بیشتر می‌کند.
در این تصویر، شکاف دستمزد جنسیتی در قزاقستان طی سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۴ نشان داده شده است. اعداد بیانگر درصد اختلاف میانگین درآمد بین مردان و زنان هستند.
شکاف دستمزد جنسیتی در قزاقستان (به درصد):
منبع:
اداره آمار ملی قزاقستان
او توضیح می‌دهد: «زنان در قزاقستان، مانند میانگین جهانی، معمولاً سطح تحصیلات بالاتری دارند، اما سازمان بین‌المللی کار خاطرنشان می‌کند که این عامل مهمی نیست. یکی از عوامل مهم، به اصطلاح «کار حریصانه» است که به معنای آمادگی برای اضافه کاری، سفر و واکنش سریع به شرایط اضطراری است.»
همچنین زنان بیشتر احتمال دارد که برای بچه‌دار شدن و بزرگ کردن فرزندان، در حرفه خود وقفه ایجاد کنند که این امر بر فرصت‌های آنها برای پیشرفت در نردبان شغلی تأثیر می‌گذارد.
گلدین [کلودیا گلدین، برنده جایزه نوبل اقتصاد] نوشت که اگر زوجی قبل از ازدواج درآمد مساوی داشته باشند، تا زمانی که فرزندشان ۱۵ ساله شود، شکاف درآمدی به طور متوسط ۳۲ درصد خواهد بود. این تفاوت نه تنها به دلیل ساعات کاری کمتر زنان، بلکه به دلیل کاهش دستمزد ساعتی آنها نیز ایجاد می‌شود.»
برابری دستمزد نه تنها یک موضوع عدالت است، بلکه یک مسئله اساسی حقوق بشر با پیامدهای بلندمدت برای جامعه و اقتصاد نیز می‌باشد. کاهش شکاف جنسیتی در دستمزد می‌تواند در درازمدت اقتصاد را تا ۷ درصد گسترش دهد.
قزاقستان در آخرین گزارش شکاف جنسیتی جهانی که توسط مجمع جهانی اقتصاد منتشر شده است، از بین ۱۴۶ کشور، رتبه ۹۲ را کسب کرد. این رتبه نسبت به عملکرد سال گذشته ۱۶ رتبه کاهش یافته است.
سقوط قزاقستان در رتبه‌بندی‌ها به نمرات ضعیف‌تر در زیرشاخص‌های مشارکت و فرصت اقتصادی (رتبه ۶۱، با ۳۳ رتبه کاهش) و دستاوردهای آموزشی (رتبه ۸۲، با ۴۶ رتبه کاهش) نسبت داده می‌شود. در عین حال، این کشور در زیرشاخص سلامت و بقا ۱۳ رتبه بهبود یافته و به رتبه ۳۳ رسیده است. شاخص‌های توانمندسازی سیاسی ثابت مانده و قزاقستان در سال ۲۰۲۵ در رتبه ۱۱۷ قرار دارد.
آرونوف می‌نویسد: «رسیدگی به نابرابری جنسیتی در بازار کار به شیوه‌ای سیستماتیک بسیار مهم است. برنامه‌های موجود با هدف توسعه کارآفرینی زنان، تضمین دسترسی برابر به مشاغل پردرآمد و ارتقای پیشرفت شغلی باید بیشتر تقویت شوند. افزایش انعطاف‌پذیری شغلی، گسترش زیرساخت‌ها برای کمک به ایجاد تعادل بین کار و مسئولیت‌های خانوادگی مانند مراقبت از کودکان و مهدکودک‌ها، و تشدید اقدامات علیه تبعیض، همگی عناصر ضروری این فرآیند هستند.»
هنوز هیچ اقتصادی به برابری جنسیتی کامل دست نیافته است. ایسلند برای ۱۶ سال متوالی در صدر این رتبه‌بندی قرار دارد و تنها اقتصادی است که بیش از ۹۰ درصد شکاف جنسیتی خود را از بین برده است.
روندهای سنی
آرونوف در گزارش خود خاطرنشان کرد که ساختار اشتغال در اقتصاد، ویژگی‌های سنی مشخصی را نشان می‌دهد که هم ترجیحات شخصی کارگران و هم ماهیت الزامات صنایع مختلف را منعکس می‌کند.
برای مثال، در سال ۲۰۲۴، جوانان ۱۶ تا ۲۴ ساله عمدتاً در تجارت (۲۰.۱٪) و عمدتاً در خرده‌فروشی مشغول به کار بودند. این رقم ناشی از این واقعیت است که تجارت به سطح نسبتاً پایینی از صلاحیت و تجربه نیاز دارد، اشکال انعطاف‌پذیری از اشتغال را ارائه می‌دهد و در شهرهای بزرگ و متوسط به راحتی قابل دسترسی است.
او نوشت: «برای جوانان، چنین شغلی اغلب اولین فرصت برای ورود به بازار کار، کسب مهارت‌های اولیه کار و شروع به شکل‌دهی مسیر حرفه‌ای‌شان است. در این مورد، بخش تجارت به عنوان نوعی سکوی پرتاب برای فعالیت‌های کارگری عمل می‌کند.»
افراد ۵۵ تا ۶۴ ساله بیشتر در صنعت (۱۳.۴٪)، کشاورزی (۱۷.۲٪)، حمل و نقل (۸٪) و آموزش (۱۲.۶٪) مشغول به کار هستند.
این گزارش می‌افزاید: «این امر هم نشان‌دهنده‌ی صلاحیت‌های حرفه‌ای بالاتر و هم ترجیح برای شغلی است که مسیر شغلی روشن‌تر و حمایت‌های اجتماعی ارائه می‌دهد.»
منابع:
https://astanatimes.com/2025/07/kazakhstans-e-commerce-market-soars-42-hits-record-6-billion-in-2024/
https://astanatimes.com/2025/08/kazakhstans-unemployment-rate-hits-4-6-while-structural-pressures-remain/
https://astanatimes.com/2025/01/year-of-vocational-professions-kazakhstan-to-host-12-major-local-intl-events/
https://astanatimes.com/2025/03/world-bank-economist-explains-how-europe-central-asia-can-escape-middle-income-trap/