حرکت شتابان جمهوری قزاقستان در روند دیجیتالی سازی

جمهوری قزاقستان Aitu (آیتو) یک سوپر اپلیکیشن ملیِ را که توسط شرکت BTS Digital TOO توسعه داده شده و با تأکید بر نیازهای داخلی و امنیت اطلاعات، به‌ویژه برای استفاده در دولت و بخش‌های عمومی طراحی شده روز 28 مرداد به صورت رسمی معرفی نمود.تا پایان سال جاری تمامی نهادهای دولتی قزاقستان مکلف به استفاده از این اپلیکیشن خواهند بود.

این نخستین ابتکار جمهوری قزاقستان در عرصه فناوری ارتباطات و دیجیتال‌سازی نبوده و این کشور در طی 3 سال گذشته گام‌های مهمی از راه‌اندازی استارت‌آپ‌های موفق در این عرصه تا تعریف پروژ‌هایی مانند کابل فیبر نوری در بستر خزر با جمهوری آذربایجان برداشته است.  قزاقستان در رتبه‌بندی جهانی مهارت‌ها رتبه ۳۷ و در شاخص بلوغ هوش مصنوعی رتبه ۵۱ را کسب کرد. این کشور رشد پویایی در حوزه‌های مرتبط با فناوری اطلاعات مانند هوش مصنوعی مولد (+۳۸۳٪)؛ امنیت سایبری (+۸۰٪)؛ تفکر انتقادی (+۴۳٪)؛ انجام داده است. در عین حال ۹۹٪ روستاهای قزاقستان تا سال ۲۰۲۷ به اینترنت متصل خواهند شد. وزارت توسعه دیجیتال جمهوری قزاقستان و شرکت قزاق تلکام توافق‌نامه‌ای برای اتصال بیش از ۳۰۰۰ شهرک روستایی به اینترنت پرسرعت امضا کردند. ارتباطات از طریق کانال‌های نوری و ماهواره‌ای ارائه خواهد شد و ۹۹٪ روستاها تحت پوشش قرار خواهند گرفت. قزاقستان در مسیر توسعه شتابان دیجیتال‌سازی به عنوان یکی از اولویت‌ راهبردی تحت ریاست رئیس جمهور این کشور است و به عنوان یک مرکز توسعه فناوری اطلاعات در منطقه آسیای مرکزی گام برداشته است.

1-اولویت‌های دولت قزاقستان در عرصه فناوری اطلاعات

یکی از اولویت های استراتژیک قزاقستان تربیت متخصصان هوش مصنوعی است.  در 5 سال آینده برنامه ریزی شده است که 1 میلیون نفر از جمله تمام کارمندان دولتی آموزش ببینند.  در سال گذشته مدرسه هوش مصنوعی فردا در قزاقستان به همراه معلم مشهور فرانسوی نیکلاس سادیراک افتتاح شد.  فرآیند آموزشی مبتنی بر روش های نوآورانه از جمله گیمیفیکیشن و سیستم همتا به همتا است که نیاز به معلمان را بی نیاز می‌کند.  قزاقستان آمادگی خود را برای تبادل تجربه در اجرای رویکردهای غیر استاندارد برای آموزش پرسنل واجد شرایط ابراز کرده است.

2-صادرات خدمات فناوری اطلاعات قزاقستان بیش از 470 میلیون دلار در سال 2024

قزاقستان در سال 2024 خدمات فناوری اطلاعات به ارزش 471 میلیون دلار صادر کرده است. به گزارش وزرات توسعه دیجیتال، این رقم 26 درصد بیشتر از مدت مشابه در سال 2023 است. بر اساس پیش بینی‌های آژانس، میزان صادرات خدمات فناوری اطلاعات می‌تواند به حدود 700 میلیون دلار برسد.

آستانه‌هاب نقش اصلی را در ارتقای صادرات فناوری اطلاعات قزاقستان ایفا می‌کند. تعداد شرکت تابعه آن 1.5 هزار از جمله 400 شرکت بین المللی است. مجموع درآمد آنها در سال 2024 به 620 میلیارد تنگه رسید. در عین حال، درآمد صادراتی 227 میلیارد تنگه یا 479 میلیون دلار بود. جغرافیای صادراتی ساکنان‌هاب آستانه بیش از 90 کشور را در بر می‌گیرد. علاوه بر ساکنان آستانه، محصولات GovTech شرکت ملی فناوری اطلاعات JSC برای اولین بار صادر شد. از جمله این راه حل ها می‌توان به Smart Data Ukimet، پلتفرم Smart Bridge و سازنده وب سایت EPIR اشاره کرد.

3-کابل‌کشی در امتداد بستر دریای خزر

امروزه دیگر همه می‌دانند که قزاقستان عمدتاً از طریق زیرساخت‌های شرکت‌های روسی به اینترنت جهانی دسترسی پیدا می‌کند. به عبارت ساده، حدود ۹۵ درصد از ترافیک اینترنتی مصرف‌شده در این کشور از طریق خاک روسیه می‌آید. این شرایط خطر وابستگی به اطلاعات را افزایش می‌دهد و توانایی قزاقستان را برای ایجاد یک سیاست مستقل در حوزه فضای اطلاعاتی به میزان قابل توجهی محدود می‌کند.

در حال حاضر، فناوری‌های انتقال اینترنت ماهواره‌ای به طور فعال در کشور در حال اجرا هستند. به همین دلیل، در ۱۳ آگوست، سیستم استارلینک رسماً شروع به کار کرد و دسترسی به اینترنت را از طریق ارتباطات ماهواره‌ای فراهم کرد. علاوه بر این، اقداماتی برای ایجاد مسیرها و زیرساخت‌های جایگزین که پایداری و استقلال را در این منطقه افزایش می‌دهد، در حال انجام است. یک نمونه بارز، پروژه نصب کابل فیبر نوری به طول تقریباً ۳۸۰ کیلومتر در امتداد کف دریای خزر است.

این کابل که قادر به انتقال داده‌ها با سرعت حداکثر ۴۰۰ ترابیت در ثانیه است، قرار است قزاقستان را در آینده به یک مرکز ترانزیت کلیدی برای ترافیک اینترنت بین‌المللی تبدیل کند و بدین ترتیب این کشور را به عنوان یک پل دیجیتال مهم بین شرق و غرب تثبیت کند.

قزاقستان و آذربایجان در حال حاضر تحقیقات فعالی در بستر دریا انجام می‌دهند. این پروژه قرار است در سال ۲۰۲۶ تکمیل شود.

بغداد موسین، رئیس هیئت مدیره شرکت سهامی قزاقستان تلکام، گفت:در ماه مارس امسال، ما به همراه شرکت آذرتلکام و پیمانکاران، مطالعات اولیه و کارهای مهندسی زمینی را در مناطق ساحلی انجام دادیم. این مطالعات به تعیین مکان‌های بهینه برای قرار دادن چاه‌های ساحلی و ایستگاه‌های اتصال کابل در مناطق آکتائو (قزاقستان) و سومقاییت (آذربایجان) کمک کرد. اکنون مرحله بعدی  اکتشاف بستر دریا با استفاده از کشتی‌های مجهز را آغاز کرده‌ایم. پس از اتمام آن، کابل آماده، حمل و در کف دریای خزر قرار داده خواهد شد.

مزایای کابل‌کشی فیبر نوری برای قزاقستان چندوجهی و در مقیاس بزرگ است.

اول ، بهبود کیفیت و سرعت اینترنت. همانطور که قبلاً اشاره شد، پهنای باند کابل جدید تا ۴۰۰ ترابیت در ثانیه خواهد بود. به عنوان مثال، این امر امکان دانلود یک فیلم 4K یا Ultra HD با حجم حدود ۱۰۰ گیگابایت را تنها در ۲ میلی ثانیه فراهم می‌کند. از لحاظ تئوری، می‌توان تمام محتوای ویدیویی یوتیوب را در عرض چند ساعت دانلود کرد.

ثانیاً ، کشور ما به یک قطب دیجیتال منطقه‌ای تبدیل خواهد شد. به لطف اجرای این پروژه، قزاقستان دیگر صرفاً یک مصرف‌کننده خدمات اینترنتی نخواهد بود و به یک سرزمین ترانزیتی تبدیل می‌شود که از طریق آن جریان عظیمی از داده‌ها بین آسیا و اروپا عبور خواهد کرد. 

سوم ، مزایای اقتصادی به همراه خواهد داشت. ترانزیت داده درآمد ایجاد می‌کند، سرمایه‌گذاری خارجی را جذب می‌کند، به انگیزه‌ای برای توسعه پروژه‌های جدید فناوری اطلاعات تبدیل می‌شود و مشاغل بیشتری ایجاد می‌کند. 

چهارم ، به تقویت امنیت ملی و حاکمیت دیجیتال کمک خواهد کرد. با راه‌اندازی زیرساخت جدید، قزاقستان مسیر مستقل و مختص به خود را برای اتصال به فضای جهانی اینترنت دریافت خواهد کرد.

 

4 - دیجیتالی شدن شبکه راه آهن قزاقستان

امروزه، سیستم‌های هوشمند مدرن با هدف افزایش سرعت حرکت و تضمین ایمنی، به طور فعال در حوزه حمل و نقل ریلی معرفی می‌شوند. از جمله آنها می‌توان به پلتفرم‌های دیجیتالی اشاره کرد که امکان نظارت بر وضعیت خطوط راه‌آهن و مدیریت مؤثر زیرساخت‌های حمل و نقل را فراهم می‌کنند.

این یک سیستم مدیریت خودکار حمل و نقل ریلی است. این سیستم کاملاً تمام فرآیندها را ثبت می‌کند: پذیرش لوکوموتیو، ثبت واگن، جدا شدن آنها، زمان سفر، مدت زمان توقف‌ها - همه چیز ثبت شده و به طور خودکار به مرکز کنترل منتقل می‌شود.»

برای دیجیتالی کردن شبکه راه آهن، نیازی به تعویض کامل لوکوموتیوها و واگن‌های قدیمی نیست. کافی است آنها را به حسگرهای ویژه مجهز کنید. دستگاه‌های نصب شده داده‌های مربوط به حرکت، دما، فرسودگی تجهیزات را جمع‌آوری کرده و آنها را به یک مرکز پردازش اطلاعات واحد منتقل می‌کنند.

حمل و نقل ریلی با ریل و تراورس شروع می‌شود، بنابراین دیجیتالی شدن باید از همان پایه شروع شود. دیجیتالی شدن آنچه بالای ریل است کار چندان دشواری نیست. لوکوموتیوهای مدرن از قبل به سیستم‌های دیجیتال داخلی مجهز شده‌اند. با این حال، توسعه کامل بدون دیجیتالی شدن کل زیرساخت غیرممکن است. ما این را به وضوح در مثال سیستم خود می‌بینیم: مهم نیست چه مسیر توسعه‌ای را انتخاب کنیم، همچنان بر دیجیتالی شدن شبکه اصلی راه‌آهن استوار است. بنابراین، از اینجا باید شروع کنیم، — مورات بکماگانبتوف، متخصص راه‌آهن، خاطرنشان کرد.

5-خدمت سربازی اجباری با کمک هوش مصنوعی انجام می‌شود

انجمن دیجیتال آلماتی، که خود را به عنوان بزرگترین پلتفرم برای نمایش راهکارهای دیجیتال در قزاقستان تثبیت کرده است، پروژه‌هایی را که از فناوری‌های هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، به نمایش گذاشت. یکی از آنها ابتکار فناوری دفاعی بود.

قزاقستان در حال ایجاد سیستم اطلاعاتی مخصوص به خود و ادغام آن با پایگاه‌های داده سایر سازمان‌های دولتی هست. این به ما امکان می‌دهد تا به طور خودکار تعیین کنیم چه کسی حق معافیت از خدمت سربازی را دارد. اول از همه این افراد، دانشجویان هستند — حدود ۷۰۰ هزار نفر هر ساله معافیت از خدمت دریافت می‌کنند. علاوه بر  این افراد، شهروندان دارای محدودیت‌های سلامتی و همچنین مردان متاهل دارای فرزند هستند. همه این دسته‌ها به طور جداگانه در سیستم در نظر گرفته می‌شوند. دارخان احمدیف، معاون وزیر دفاع جمهوری قزاقستان، گفت: ما قبلاً برای دانشجویان پیامک ارسال کرده‌ایم.

به گفته وی، خدمت سربازی دولتی به تدریج به یک قالب پیشگیرانه تبدیل می‌شود. این بدان معناست که دیگر نیازی به ارائه درخواست برای دریافت تعویق نیست.

برای مثال، هنگام تغییر محل اقامت، یک شهروند به طور خودکار در اداره ثبت نام و نام نویسی نظامی مربوطه ثبت نام می‌شود. هنگام درخواست شغل، نیازی به تماس شخصی با کمیساریا نیست: خدمات پرسنلی قادر خواهند بود اطلاعات لازم را مستقیماً از پایگاه داده ایالتی دریافت کنند. انتقال حتی همین یک فرآیند به یک قالب پیشگیرانه به دولت اجازه داد تا بیش از ۱ میلیارد تنگه پس انداز کند،

علاوه بر این، در آینده نزدیک، انتخاب سربازان وظیفه برای خدمت سربازی در قزاقستان با استفاده از هوش مصنوعی انجام خواهد شد. این سیستم داده‌های مربوط به شهروند را وارد می‌کند: تحصیلات، قد، وزن، وضعیت تأهل و سایر پارامترها - این به ما امکان می‌دهد تا تعیین کنیم که یک فرد برای کدام نوع سربازی مناسب‌تر است.

هوش مصنوعی داده‌های دریافتی از تمام سیستم‌های اطلاعاتی دولتی  را تجزیه و تحلیل می‌کند و تعیین می‌کند که یک سرباز وظیفه در کدام منطقه و در کدام نوع از نیروها می‌تواند به طور مؤثر خدمت کند. سلامت، قد، بینایی، شنوایی، آمادگی جسمانی، تمایلات و توانایی‌ها در نظر گرفته می‌شوند. بر اساس این داده‌ها، سیستم توصیه‌هایی را برای هیئت اعزام به خدمت ارائه می‌دهد. تصمیم نهایی، مانند قبل، بر عهده هیئت است.

بکژان میرزاگالیف، رئیس بخش فناوری اطلاعات وزارت دفاع جمهوری قزاقستان، گفت: برای مثال، برای ثبت نام در نیروهای تهاجمی هوابرد، باید قد بلند و از سلامت کامل برخوردار باشید. برعکس، برای کار در واحدهای ارتباطی، معیار تعیین کننده، شنوایی خوب است. این سیستم در حال حاضر در حال آزمایش است و ما امیدواریم که در آینده نزدیک آن را راه اندازی کنیم.

منابع:

https://primeminister.kz/en/news/export-of-it-services-in-kazakhstan-exceeded-470-mln-29593 

https://www.inform.kz/ru/kak-kazahstan-stanovitsya-tsifrovim-habom-58ca5d

https://kz.kursiv.media/en/2025-04-15/engk-yeri-kazakhstans-it-service-exports-significantly-outpace-imports/