وضعیت بیمه سلامت در کشور ایتالیا

نظام سلامت ایتالیا، موسوم به سرویس سلامت ملی، یکی از نظام‌های بهداشتی-درمانی مبتنی بر مالیات در اروپا است که از سال 1978 با هدف تضمین دسترسی برابر همه شهروندان به خدمات بهداشتی و درمانی با کیفیت، بنیان‌گذاری شد.

 بخش اول: مروری بر ساختار سازمانی نظام سلامت در ایتالیا

1-1  چشم انداز کلی

نظام سلامت ایتالیا در سال ۱۹۷۸، بر پایه اصول قانون اساسی جمهوری ایتالیا (ماده ۳۲) راه‌اندازی شد. این ماده، سلامت را «یک حق اساسی فردی و یک منفعت جمعی» می‌داند. بر همین اساس، هدف SSN فراهم کردن خدمات بهداشتی و درمانی با کیفیت برای تمامی‌شهروندان بدون در نظر گرفتن توان مالی آن‌هاست.

1-2  مدل ساختاری: تمرکززدایی در عین راهبری مرکزی

ساختار SSN ترکیبی از سیاست‌گذاری متمرکز و اجرای غیرمتمرکز است:

1-2-1  سطح ملی – دولت مرکزی

وزارت بهداشت در هماهنگی با وزارت اقتصاد و دارایی، مسئول تعیین راهبردهای کلی، اولویت‌های ملی سلامت، تعریف «سطوح اساسی مراقبت» و تخصیص بودجه سالانه سلامت به مناطق است. دولت مرکزی همچنین در مواقع بحرانی (مانند همه‌گیری کووید-۱۹) نقش راهبری ویژه‌ای در تصمیم‌گیری‌های فوری و هماهنگ ایفا می‌کند.

1-2-2 سطح منطقه‌ای – استانها

ایتالیا دارای ۲۰ منطقه (Regioni) است که هرکدام با درجه‌ای از خودمختاری، مسئول برنامه‌ریزی، سازماندهی و ارائه خدمات سلامت در حوزه خود هستند. مناطق این وظایف را از طریق مراجع سلامت محلی (Aziende Sanitarie Locali - ASL) انجام می‌دهند که نقش کلیدی در اداره خدمات سلامت اولیه، پیشگیری، سلامت روان و مراقبت‌های تخصصی دارند.

1-3  ارائه‌دهندگان خدمات

نظام سلامت ایتالیا شامل سه گروه عمده از ارائه‌دهندگان خدمات سلامت است:

1-3-1  مراقبت اولیه

پزشکان خانواده (General Practitioners - GPs) و پزشکان اطفال نقطه آغاز تماس بیمار با نظام سلامت بوده و در صورت نیاز، بیمار را به خدمات تخصصی یا بیمارستانی ارجاع می‌دهند. GPs با SSN قرارداد دارند و به‌صورت مستقل فعالیت می‌کنند.

1-3-2  مراقبت ثانویه و بیمارستانی

توسط بیمارستان‌های عمومی، بیمارستان‌های نیمه‌مستقل (Hospital Trusts)، و ارائه‌دهندگان خصوصی دارای مجوز (Accredited Private Providers) ارائه می‌شود. همچنین، مراکز عالی مانند موسسات تحقیقات و مراقبت‌های علمی (IRCCS) که از وزارت بهداشت بودجه دریافت می‌کنند، مراقبت‌های سطح سوم و تحقیقات پیشرفته را انجام می‌دهند.

1-3-3  خدمات سلامت عمومی

شامل واکسیناسیون، مراقبت‌های پیشگیرانه، سلامت محیط، بهداشت حرفه‌ای، و آموزش سلامت است که عمدتاً توسط ASL ارائه می‌شوند.

1-4  برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری

1-4-1  ابزارهای برنامه‌ریزی ملی

- برنامه‌های سلامت سه‌ساله ملی (Piani Sanitari Nazionali) که اهداف کلی کشور را در حوزه سلامت ترسیم می‌کنند.

- پیمان‌های سلامت بین دولت و مناطق برای هماهنگی اجرای سیاست‌ها.

- برنامه‌های اختصاصی سلامت برای مقابله با بحران‌ها یا ارتقاء حوزه‌هایی چون سلامت روان، سلامت مادر و کودک، و سالمندان.

1-4-2  برنامه‌ریزی منطقه‌ای

- مناطق از طریق ASLها، با در نظر گرفتن شرایط جمعیتی، اجتماعی و اپیدمیولوژیک محلی، برنامه‌های اجرایی طراحی و پیاده‌سازی می‌کنند.

- توزیع منابع و خدمات بر اساس شاخص‌هایی مانند تراکم جمعیت، سن جمعیت، ارتفاع منطقه و محرومیت اجتماعی تنظیم می‌شود.

1-5  درس‌های آموخته‌شده از بحران کووید-۱۹

بحران کووید-۱۹ نقاط ضعف و قوت ساختار سازمانی SSN را آشکار کرد:

• نقش محوری دولت مرکزی در مدیریت بحران، هماهنگی واکسیناسیون و تدوین دستورالعمل‌های انعطاف‌پذیر، مؤثر بود.
• ضعف در هماهنگی بین دولت مرکزی و مناطق، ناهماهنگی در پاسخ‌گویی و شکاف‌های منطقه‌ای را برجسته کرد.
• برنامه ملی بهبود و تاب‌آوری (PNRR) با تخصیص بیش از ۱۵ میلیارد یورو، گامی‌برای تقویت ظرفیت سیاست‌گذاری، دیجیتالی‌سازی، مراقبت در سطح جامعه و آمادگی در برابر بحران‌هاست.

 

بخش دوم: منابع مالی و هزینه‌کرد در نظام بیمه سلامت ایتالیا

2-1  سازوکار تأمین مالی

نظام سلامت ایتالیا بر پایه الگوی مالیات‌محور (tax-based) تأمین مالی می‌شود. این منابع عمدتاً عمومی هستند و از طریق مالیات‌های ملی و منطقه‌ای جمع‌آوری می‌شوند. به‌طور کلی، ساختار تأمین مالی SSN ترکیبی از چهار منبع اصلی است.

2-1-1  مالیات‌های منطقه‌ای

- مالیات منطقه‌ای بر فعالیت‌های تولیدی (مشابه مالیات بر ارزش افزوده بنگاه‌ها).

- اضافه‌مالیات بر درآمد شخصی شامل درآمدی که به‌صورت افزایشی به مالیات بر درآمد اضافه می‌شود و به مناطق تعلق دارد.

2-1-2  مالیات‌های ملی

بخشی از مالیات بر ارزش افزوده (VAT) که از سوی دولت مرکزی به مناطق تخصیص داده می‌شود.

2-1-3  درآمدهای مستقیم

شامل هزینه‌های پرداختی بیماران به‌صورت هم‌پرداختی (co-payment) یا خرید خدمات خارج از پوشش بیمه عمومی.

2-1-4  کمک‌های مالی دولت مرکزی

برای پر کردن شکاف مالی مناطق (اختلاف بین درآمد و نیاز مالی)، از صندوق توازن ملی استفاده می‌شود.

2-2  تخصیص منابع بین مناطق

فرآیند تخصیص منابع بین مناطق براساس فرمول سرانه تعدیل‌شده (Capitation Formula) انجام می‌شود که معیارهایی مانند ساختار سنی جمعیت، شاخص‌های اپیدمیولوژیک، تراکم جمعیت، و شاخص‌های نیاز به مراقبت در آن لحاظ می‌شود. از سال ۲۰۱۳، این فرآیند با استفاده از روش مقایسه با سه منطقه نمونه (benchmark regions)  انجام می‌شود که کارایی بالا و تراز مالی مثبت داشته‌اند.

2-3  وضعیت کلی هزینه‌های سلامت

در سال ۲۰۱۹، مجموع هزینه‌های سلامت در ایتالیا معادل ۸.۷ درصد از تولید ناخالص داخلی (GDP) این کشور بود. این نسبت اگرچه قابل توجه است، اما در مقایسه با میانگین کشورهای عضو اتحادیه اروپا که حدود ۹.۹ درصد است، پایین‌تر به شمار می‌رود. این موضوع نشان می‌دهد که سهم سلامت از اقتصاد ملی ایتالیا نسبت به میانگین اروپایی اندکی کمتر است.

از نظر هزینه سلامت به ازای هر نفر و بر پایه معیار «برابری قدرت خرید (Purchasing Power Parity - PPP)» ، میزان هزینه در ایتالیا برابر با ۳۹۹۸ دلار در سال برای هر نفر بوده است. این در حالی است که میانگین این شاخص در اتحادیه اروپا ۴۷۱۰ دلار بوده و در نتیجه، ایتالیا در این زمینه نیز کمی‌پایین‌تر از میانگین اروپایی قرار می‌گیرد. بخش عمده‌ای از هزینه‌های سلامت در ایتالیا از منابع عمومی تأمین می‌شود. به‌طور دقیق، ۷۴ درصد از کل هزینه‌های سلامت توسط دولت (اعم از دولت مرکزی و مناطق) پرداخت می‌شود. این رقم نیز کمتر از میانگین اتحادیه اروپا است که در حدود ۷۸ درصد برآورد شده است. در مقابل، سهم پرداخت مستقیم از جیب مردم (Out-of-Pocket Payments) در ایتالیا نسبتاً بالا است. در سال ۲۰۱۹، این سهم ۲۳.۳ درصد از کل هزینه‌های سلامت کشور را تشکیل می‌داد، در حالی که میانگین این شاخص در اتحادیه اروپا حدود ۱۵.۴ درصد بود. این موضوع نشان‌دهنده آن است که بسیاری از مردم ایتالیا ناگزیرند بخشی از هزینه‌های درمان، دارو، خدمات دندان‌پزشکی یا تشخیصی را خودشان پرداخت کنند، که می‌تواند به ایجاد نابرابری در دسترسی منجر شود.

در نهایت، سهم بیمه سلامت خصوصی (Voluntary Health Insurance - VHI) در ایتالیا نسبتاً محدود است و در حدود ۲ درصد از کل هزینه‌های سلامت کشور را شامل می‌شود. این در حالی است که در کشورهای اروپای غربی، این رقم به‌طور میانگین حدود ۴ درصد است. نقش محدود بیمه‌های تکمیلی در ایتالیا بیانگر آن است که بخش اعظم نظام سلامت بر پایه تأمین مالی عمومی و خدمات پایه ملی استوار است و پوشش خصوصی فقط در برخی حوزه‌های خاص مانند دندان‌پزشکی یا خدمات غیرپوشش‌دار ایفای نقش می‌کند.

2-4  پرداخت از جیب مردم (Out-of-Pocket)

پرداخت‌های OOP در ایتالیا بخش بزرگی از هزینه‌های سلامت را تشکیل می‌دهد، که غالباً ناشی از موارد زیر است:

• داروهای خارج از فهرست بیمه
• خدمات دندان‌پزشکی و چشم‌پزشکی (عمدتاً تحت پوشش نیستند)
• ویزیت‌های تخصصی و تشخیصی بدون ارجاع پزشک خانواده
• مراجعات غیرضروری به اورژانس

نکته مهم اینکه ۹۲٪ از پرداخت‌های OOP در ایتالیا مربوط به خدماتی است که اصلاً تحت پوشش بیمه SSN قرار ندارند

2-5  بیمه سلامت خصوصی

بیمه سلامت خصوصی (VHI) در ایتالیا نقش مکمل و محدود دارد و عمدتاً توسط کارفرمایان یا به‌صورت فردی برای پوشش هزینه‌های خارج از بسته بیمه عمومی خریداری می‌شود. پوشش بیمه تکمیلی غالباً شامل خدمات دندان‌پزشکی، روان‌درمانی، برخی آزمایش‌های سریع و هتلینگ بیمارستانی است.

بر اساس آمار OECD، تنها حدود ۱۵٪ از جمعیت از نوعی بیمه خصوصی استفاده می‌کنند.  

2-6  تفاوت‌های منطقه‌ای در هزینه و خدمات

مناطق شمالی ایتالیا با توجه به جمعیت پیرتر، سطح درآمد بالاتر و نظام مدیریتی بهتر، هم بودجه بیشتری دریافت می‌کنند و هم خدمات گسترده‌تر و با کیفیت‌تری ارائه می‌دهند. در مقابل، مناطق جنوبی با چالش‌هایی چون کمبود منابع، ضعف در برنامه‌ریزی و کمبود نیروی انسانی مواجه‌اند که منجر به نابرابری‌های چشمگیر در هزینه‌کرد سلامت به ازای هر نفر و مهاجرت درمانی درون‌کشوری شده است.

 

بخش سوم: پوشش خدمات و جمعیت تحت حمایت

3-1  پوشش جمعیتی: همگانی، خودکار و اجباری

نظام سلامت ایتالیا یکی از نظام‌های بیمه سلامت همگانی در جهان است که پوشش آن به صورت خودکار و اجباری برای تمام شهروندان و افرادی است که به‌طور قانونی در کشور اقامت دارند. افراد دارای اقامت دائم و قانونی، به‌صورت خودکار تحت پوشش سرویس سلامت ملی (SSN) قرار می‌گیرند و نیاز به ثبت‌نام جداگانه یا پرداخت حق بیمه مستقیم ندارند.

اتباع خارجی دارای مجوز اقامت نیز در صورت اشتغال، عضویت در خانواده بیمه‌شدگان، یا ثبت‌نام در مراکز خدمات سلامت منطقه‌ای، تحت پوشش قرار می‌گیرند. در مورد مهاجران فاقد مدارک قانونی، تنها دسترسی به خدمات اضطراری، اورژانسی و مراقبت‌های ضروری تضمین شده است، مانند زایمان، مراقبت‌های پس از زایمان، و درمان بیماری‌های عفونی واگیردار.

3-2  بسته خدمات تحت پوشش: سطوح اساسی مراقبت (LEA)

دولت مرکزی، از طریق وزارت بهداشت، «سطوح اساسی مراقبت (Livelli Essenziali di Assistenza - LEA) » را تعریف می‌کند که مجموعه‌ای از خدمات ضروری و استاندارد است که باید در سراسر کشور، بدون تبعیض، ارائه شود. این بسته شامل سه حوزه اصلی می‌شود:

• مراقبت‌های پیشگیرانه و سلامت عمومی: مانند واکسیناسیون، غربالگری، آموزش سلامت و کنترل بیماری‌های واگیردار.
• مراقبت‌های تشخیصی، درمانی و بیمارستانی: شامل خدمات پزشک خانواده، متخصص، داروهای تجویزی، بستری، جراحی، خدمات اورژانس و مراقبت‌های توانبخشی.
• مراقبت‌های جامعه‌محور و مراقبت‌های مداوم: از جمله مراقبت از سالمندان، بیماران روانی، معلولان، و خدمات مراقبت در منزل برای بیماران مزمن یا وابسته.

3-3  تفاوت‌های منطقه‌ای در خدمات

اگرچه تمام مناطق موظف‌اند LEA را به شهروندان ارائه دهند، اما در عمل، تفاوت‌هایی در دسترسی، کیفیت و دامنه خدمات بین مناطق شمالی، مرکزی و جنوبی ایتالیا مشاهده می‌شود. برخی مناطق با منابع مالی بیشتر یا مدیریت کارآمدتر، خدمات اضافی فراتر از LEA ارائه می‌دهند (مانند غربالگری‌های گسترده‌تر یا درمان‌های خاص). در مقابل، مناطق محروم یا با مشکلات مالی، گاهی حتی در ارائه خدمات پایه با محدودیت‌هایی مواجه‌اند که منجر به طولانی بودن فهرست انتظار، کمبود تجهیزات یا نبود برخی تخصص‌ها می‌شود. این مسئله باعث شده است که بسیاری از بیماران برای دریافت خدمات تخصصی، به مناطق دیگر کشور مراجعه کنند که به آن مهاجرت درمانی درون‌کشوری گفته می‌شود.

3-4 خدمات غیرپوشش‌دار و خلأهای موجود

با وجود گستردگی بسته LEA، برخی خدمات مهم به‌طور کامل تحت پوشش نیستند یا فقط برای گروه‌های خاص ارائه می‌شوند:

• خدمات دندان‌پزشکی (به‌جز برای کودکان زیر ۱۴ سال، افراد دارای بیماری‌های خاص یا در شرایط اورژانسی)
• ارتودنسی و پروتزهای دندانی
• خدمات روان‌درمانی غیرحاد (مانند جلسات مشاوره روان‌شناختی برای اضطراب یا افسردگی خفیف)
• درمان‌های ترک سیگار
• داروهای بدون نسخه یا مکمل‌ها

از این رو، بسیاری از مردم مجبورند برای این خدمات، هزینه‌های سنگینی را از جیب خود پرداخت کنند یا به بیمه‌های تکمیلی خصوصی متوسل شوند.

3-5 نظام هم‌پرداخت (Co-payment)

در ایتالیا، برای بسیاری از خدمات تخصصی، آزمایش‌ها، و داروهای تجویزی، پرداخت مشارکتی (Ticket Sanitario) از سوی بیمار دریافت می‌شود. این هزینه معمولاً بین ۵ تا ۳۶ یورو به‌ازای هر نسخه یا خدمت است. البته برخی گروه‌ها از پرداخت این هزینه‌ها معاف هستند، از جمله:

• کودکان زیر ۶ سال
• سالمندان بالای ۶۵ سال با درآمد پایین
• زنان باردار
• بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن خاص یا نادر

این معافیت‌ها، بخشی از سیاست‌های عدالت‌محور دولت ایتالیا در جهت حمایت از اقشار آسیب‌پذیر محسوب می‌شود.

3-6 پوشش ناکافی برخی گروه‌ها

با وجود اصول همگانی و عدالت‌محور بودن نظام سلامت، برخی گروه‌ها همچنان با دسترسی محدود به خدمات روبرو هستند. از جمله:

• ساکنان مناطق دورافتاده و روستایی که با کمبود زیرساخت، پزشک و تجهیزات مواجه‌اند.
• افراد دارای وابستگی شدید یا ناتوانی حرکتی که نیازمند مراقبت در منزل هستند، اما خدمات رسمی‌کافی دریافت نمی‌کنند.
• افراد کم‌درآمد که با وجود معافیت نسبی، همچنان توان پرداخت هزینه‌های خارج از بسته بیمه را ندارند.

بخش چهارم: خدمات مراقبت بلندمدت و مراقبت در منزل برای سالمندان و افراد وابسته

4-1  ضرورت مراقبت بلندمدت در ایتالیا

ایتالیا از جمله کشورهایی است که با سرعت بالایی با پدیده سالخوردگی جمعیت مواجه است. بیش از ۲۳ درصد جمعیت این کشور بالای ۶۵ سال دارند، و نرخ وابستگی (نسبت جمعیت سالمند به جمعیت فعال) در حال افزایش است. از سوی دیگر، شمار زیادی از افراد سالمند یا دارای ناتوانی، در انجام فعالیت‌های روزمره مانند غذا خوردن، استحمام، جابه‌جایی، استفاده از سرویس بهداشتی، یا مدیریت داروها با محدودیت مواجه‌اند. این شرایط نیاز به خدمات مراقبت بلندمدت را به‌شدت افزایش داده است.

4-2 ساختار خدمات مراقبت بلندمدت

نظام مراقبت بلندمدت در ایتالیا ترکیبی از خدمات رسمی (نهادینه‌شده) و خدمات غیررسمی (مراقبت خانوادگی یا استخدام مراقب خصوصی) است. این خدمات در سه سطح ارائه می‌شوند:

خدمات نهادی (Institutional Care)

مراقبت به‌صورت بستری در خانه سالمندان، مراکز شبانه‌روزی، یا مراکز توانبخشی. این نوع خدمات بیشتر برای سالمندان بدون پشتیبانی خانوادگی یا با نیازهای پیچیده ارائه می‌شود. ظرفیت این مراکز محدود بوده و با کمبود منابع به‌ویژه در مناطق جنوبی مواجه‌اند.

خدمات رسمی در منزل (Home-based Formal Care)

شامل دو نوع اصلی خدمات است:

• مراقبت بهداشتی ادغام‌شده در منزل که توسط پرستاران، فیزیوتراپیست‌ها، یا متخصصان دیگر ارائه می‌شود. این خدمات بیشتر جنبه درمانی یا توان‌بخشی دارند و برای سالمندان دارای نیازهای بهداشتی متوسط تا شدید طراحی شده‌اند.
• خدمات اجتماعی در منزل که عمدتاً توسط شهرداری‌ها یا سازمان‌های غیرانتفاعی ارائه می‌شود. هدف این خدمات کمک به انجام کارهای روزمره مانند نظافت، خرید، آشپزی و مراقبت شخصی است.

خدمات غیررسمی و مراقبت شخصی

بخش قابل‌توجهی از مراقبت‌ها توسط اعضای خانواده یا مراقبین خصوصی (با یا بدون قرارداد رسمی) انجام می‌شود. برآوردها نشان می‌دهد بیش از ۱.۱ میلیون مراقب شخصی (از جمله مهاجران غیررسمی) در خانه‌های مردم فعالیت دارند که بخش زیادی از بار مراقبت از سالمندان را بر دوش می‌کشند.

4-3  چالش‌های اصلی مراقبت در منزل

با وجود شناسایی اهمیت مراقبت خانگی در سیاست‌های سلامت، همچنان چالش‌های فراوانی در این حوزه وجود دارد:

• پوشش محدود و پراکندگی منطقه‌ای شدید: در برخی مناطق، فقط درصد بسیار اندکی از سالمندان به خدمات ADI یا SAD دسترسی دارند. در مواردی، سالمند در یک منطقه ۳۰ ساعت مراقبت در سال دریافت می‌کند، در حالی که در منطقه‌ای دیگر تنها ۱۰ ساعت.
• شدت پایین مراقبت: داده‌های رسمی نشان می‌دهد که به‌طور میانگین هر سالمند وابسته، سالانه تنها حدود ۱۶ ساعت خدمات ADI دریافت می‌کند؛ رقمی‌که به‌هیچ‌وجه پاسخگوی نیازهای واقعی نیست.
• هماهنگی ناکافی بین خدمات بهداشتی و اجتماعی: مراقبت‌ها اغلب در دو «سکوی مجزا» ارائه می‌شوند که هماهنگی کافی با یکدیگر ندارند. این امر منجر به گسست در روند مراقبت و سردرگمی‌برای خانواده‌ها می‌شود.
• وابستگی شدید به مراقبین غیررسمی: مراقبین خانوادگی و کارگران خانگی نقش حیاتی دارند، اما از پشتیبانی ساختاری، آموزش و امنیت شغلی برخوردار نیستند. این امر خطر فرسودگی، سوء‌استفاده و بی‌کیفیتی مراقبت را افزایش می‌دهد.
• کمبود نیروهای تخصصی: به‌ویژه در حوزه پرستاری، توان‌بخشی و مددکاری اجتماعی. بسیاری از مناطق با کمبود شدید نیروی انسانی در خدمات مراقبت خانگی مواجه‌اند.

4-4  اقدامات اصلاحی اخیر

دولت ایتالیا به‌منظور پاسخ به بحران مراقبت بلندمدت و رفع شکاف‌ها، مجموعه‌ای از اصلاحات قانونی و برنامه‌ریزی را آغاز کرده است:

• قانون۲۰۲۳/۳۳: تمرکز بر سیاست‌های حمایت از سالمندان، ترویج مراقبت در منزل و ادغام خدمات اجتماعی و بهداشتی.
• برنامه ملی وابستگی (PNNA 2022–2024): تعریف معیارهای ملی برای مراقبت از سالمندان و معلولان، تدوین «سطوح اساسی مزایای اجتماعی» (LEPS) و گسترش مراقبت در منزل به‌عنوان راهبرد اصلی.
• برنامه ملی بهبود و تاب‌آوری (PNRR): اختصاص میلیاردها یورو برای نوسازی مراقبت‌های جامعه‌محور، توسعه مراقبت‌های دیجیتال، آموزش نیروهای مراقبت، و افزایش دسترسی به خدمات در مناطق محروم.

همچنین پروژه‌ای با حمایت اتحادیه اروپا تحت عنوان «به‌سوی مراقبت یکپارچه و انسان‌محور در ایتالیا» از سوی OECD آغاز شده است تا هماهنگی بین بخش‌های سلامت و خدمات اجتماعی را در سطح محلی تقویت کند.

 

بخش پنجم: ارزیابی عملکرد نظام سلامت و چالش‌های پیش‌رو در ایتالیا

5-1  عملکرد کلی نظام سلامت

نظام سلامت ایتالیا در بسیاری از شاخص‌های کلیدی عملکرد، نتایج مثبت و قابل توجهی داشته است:

• امید به زندگی بالا: میانگین امید به زندگی در بدو تولد برای زنان حدود ۸۵ سال و برای مردان حدود ۸۰ سال است که بالاتر از متوسط اتحادیه اروپا محسوب می‌شود.
• دسترسی گسترده به خدمات پایه: تقریباً همه جمعیت تحت پوشش خدمات اساسی سلامت هستند و امکان دریافت مراقبت‌های اولیه، تخصصی و بیمارستانی را دارند.
• کارایی و کیفیت مراقبت‌های پیشگیرانه: واکسیناسیون‌های ملی، غربالگری‌های سرطان و خدمات پیشگیری از بیماری‌های مزمن با کیفیت و گستردگی مناسبی اجرا می‌شود.

5-2  نقاط قوت

- سیستم دروازه‌بانی قوی: پزشکان خانواده نقش دروازه‌بان را به خوبی ایفا می‌کنند و این باعث می‌شود که مراقبت‌های تخصصی و بیمارستانی به شکل هدفمند و بهینه‌تر مصرف شوند.

- خدمات بهداشتی رایگان یا با هزینه کم: برای بخش عمده‌ای از خدمات، هزینه مستقیم برای بیماران بسیار پایین است و افراد کم‌درآمد معافیت‌هایی دریافت می‌کنند.

- تمرکز بر مراقبت‌های پیشگیرانه و بهداشت عمومی: موجب کاهش بار بیماری‌ها و بهبود کیفیت زندگی می‌شود.

5-3  چالش‌های عمده

با وجود این نقاط قوت، نظام سلامت ایتالیا با چالش‌های مهمی مواجه است که تهدیدی برای پایداری و عدالت این نظام به شمار می‌آید:

5-3-1  نابرابری‌های منطقه‌ای

کیفیت و دسترسی به خدمات سلامت در شمال و جنوب کشور تفاوت‌های قابل توجهی دارد. مناطق جنوبی با مشکلات مالی، کمبود منابع انسانی و تجهیزات و کیفیت پایین‌تر خدمات روبرو هستند. این نابرابری باعث افزایش «مهاجرت درمانی درون‌کشوری» شده است؛ یعنی بیماران مناطق محروم برای درمان به شمال یا دیگر مناطق مراجعه می‌کنند که خود مشکلاتی نظیر افزایش هزینه‌ها و بار اضافی بر مناطق مقصد ایجاد می‌کند.

5-3-2  فشار بر منابع مالی

- پیری سریع جمعیت باعث افزایش تقاضا برای خدمات مراقبت‌های طولانی‌مدت و پرهزینه شده است.

- سهم پرداخت‌های مستقیم مردم به نسبت سایر کشورهای اروپایی بالاست که می‌تواند دسترسی گروه‌های کم‌درآمد را محدود کند و منجر به نابرابری بیشتر شود.

- بودجه نظام سلامت با محدودیت‌هایی روبروست و حفظ تعادل مالی مناطق نیازمند سیاست‌گذاری هوشمندانه و اصلاحات کارآمد است.

5-3-3  کمبود نیروی انسانی

کمبود پرستار و برخی تخصص‌های پزشکی به‌خصوص در مناطق محروم، یکی از چالش‌های مهم است. سیاست‌های استخدام سخت‌گیرانه و محدودیت‌های مالی باعث شده جذب نیروی جدید به کندی انجام شود. این موضوع بر کیفیت خدمات و زمان انتظار بیماران تأثیر منفی می‌گذارد.

5-3-4  مدیریت و هماهنگی خدمات

ضعف هماهنگی بین سطوح مختلف ارائه خدمات (پزشک خانواده، مراکز تخصصی، بیمارستان‌ها، خدمات مراقبت در منزل و اجتماعی) گاهی باعث دوباره‌کاری، اتلاف منابع و تجربه نامطلوب بیماران می‌شود. نیاز به سیستم‌های اطلاعاتی یکپارچه و دیجیتال‌سازی بیشتر برای تسهیل جریان اطلاعات و بهبود مراقبت‌ها احساس می‌شود.

5-4  سیاست‌ها و برنامه‌های اصلاحی

ایتالیا در سال‌های اخیر با برنامه‌ها و سیاست‌هایی در جهت رفع چالش‌ها اقدام کرده است:

• برنامه ملی بهبود و تاب‌آوری (PNRR): با تخصیص بودجه کلان به توسعه مراقبت‌های جامعه‌محور، دیجیتالی‌سازی، آموزش نیروی انسانی و تقویت زیرساخت‌ها.
• اصلاحات قانونی در حوزه تعریف خدمات و سطوح پوشش برای بهبود عدالت در دسترسی.
• پروژه‌های آزمایشی و نوآورانه در برخی مناطق برای ادغام بهتر خدمات سلامت و اجتماعی.
• افزایش مشارکت مردم و تقویت مراقبت غیررسمی از طریق حمایت‌های مالی و آموزشی.

 پیوست دارد.