چالش های توسعه ای صربستان

غرب بالکان با وجود پیوندهای فرهنگی قوی با اتحادیه اروپا و پتانسیل رشد پایدار و فراگیر، با چالش‌های ساختاری مداوم از جمله کاهش بهره‌وری، تسلط شرکت‌های دولتی غیرسودآور و توسعه نیافتگی بازارهای مالی روبرو است. برای غلبه بر این موانع و تحقق پتانسیل‌های موجود در زمینه‌های انرژی‌های تجدیدپذیر، زیرساخت‌های دیجیتال و تولید پایدار، این کشور اصلاحات، چارچوب نظارتی روشن و مشارکت فعال بخش خصوصی را نیاز دارد.

فرصت‌های منطقه بالکان در کجا نهفته است

بازارهای مالی همچنان توسعه نیافته باقی مانده‌اند و دسترسی به اعتبار، به ویژه برای بنگاه‌های خرد، کوچک و متوسط (MSMEs) را محدود می‌کنند. بنگاه‌های خرد، کوچک و متوسط ستون اصلی اقتصادهای منطقه هستند. آن‌ها 99 درصد از کل کسب‌وکارها را تشکیل می‌دهند و سه چهارم کل اشتغال را فراهم می‌کنند. به عنوان مثال، در صربستان، اعتبار داخلی به بخش خصوصی در سال 2024 حدود 43 درصد از تولید ناخالص داخلی بود، که به طور قابل توجهی کمتر از میانگین حدود 75 درصدی اتحادیه اروپا است.

تغییرات آب و هوایی چشم‌انداز را پیچیده‌تر می‌کند. کشورهایی مانند صربستان و بوسنی و هرزگوین در میان کشورهایی با بالاترین میزان انتشار دی‌اکسید کربن سرانه در اروپا قرار دارند. کشورهای دیگر، مانند آلبانی، تقریباً به طور کامل به نیروی برق آبی متکی هستند و آن‌ها را در برابر خشکسالی‌های فزاینده آسیب‌پذیر می‌سازد. بخش انرژی منطقه به نوسازی، تنوع‌بخشی و کربن‌زدایی فوری نیاز دارد.

البته راه حل‌ها در دسترس هستند. در IFC، تحلیل شده است که اصلاحات هدفمند، مشارکت‌های مؤثر دولتی-خصوصی (PPP) و سازوکارهای مالی نوآورانه می‌توانند سرمایه خصوصی را بسیج کرده و توسعه پایدار را پیش ببرند. در سراسر منطقه، فرصت‌هایی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر، زیرساخت‌های دیجیتال، حمل و نقل و تولید پایدار، و همچنین کشاورزی و تولید مواد غذایی وجود دارد. بخش‌هایی که می‌توانند با حمایت سرمایه خصوصی، مشاغل جدید ایجاد کنند، درآمدها را افزایش دهند و پیوستن به اتحادیه اروپا را تسریع بخشند.

سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در انرژی‌های تجدیدپذیر

به عنوان مثال، گذار به منابع انرژی پایدار نیازمند سرمایه‌گذاری قابل توجهی خواهد بود. طبق گزارش آب و هوا و توسعه برای شش کشور غرب بالکان، این میزان سالانه 89.4 میلیارد دلار یا 1.9 درصد از تولید ناخالص داخلی تا سال 2050 تخمین زده می‌شود. در شرایط مناسب، تخمین زده می‌شود که حدود 85 درصد از کل سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند از بخش خصوصی تأمین شود.

IFC  با همکاری کمیسیون اروپا، با دولت‌ها برای توسعه پارک‌های صنعتی سبز به منظور جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و ترویج تولید سبز و با ارزش افزوده بالا همکاری می‌کند. به عنوان مثال، در آلبانی، از طریق سرمایه‌گذاری‌های مشترک با بخش خصوصی در منابع انرژی پایدار، از مزایده‌های رقابتی برای بهبود دسترسی به برق حمایت شده است.

در بوسنی و هرزگوین، نوسازی شرکت‌های دولتی و بهبود چارچوب مشارکت عمومی-خصوصی، با ارتقای مدیریت مالی و حاکمیت در شرکت‌های دولتی و همچنین تقویت محیط قانونی و نظارتی برای سرمایه‌گذاری خصوصی، زمینه را برای تجدید زیرساخت‌ها فراهم می‌شود. در صربستان از طریق برنامه مشترک بازار سرمایه (J-CAP) که یک ابتکار گروه بانک جهانی با هدف تقویت بازارهای سرمایه محلی و تسهیل دسترسی کسب‌وکارها به منابع مالی بلندمدت است، به حمایت از توسعه بازار سرمایه ادامه می‌دهد. در مونته‌نگرو نهایی‌سازی یک مشارکت عمومی-خصوصی مبتنی بر امتیاز برای فرودگاه‌ها که IFC خدمات مشاوره معاملاتی آن را ارائه می‌دهد گامی مهم در جهت توسعه زیرساخت‌های اساسی مورد نیاز برای رشد اقتصادی پایدار به شمار می‌رود.

بالکان غربی در یک دوراهی

اما سرمایه‌گذاری تنها در جایی جریان خواهد یافت که اطمینان وجود داشته باشد. به همین دلیل است که بهبود فضای سرمایه‌گذاری از طریق مقررات شفاف، رقابت عادلانه و نهادهای مؤثر ضروری است. سیاست‌های انرژی پایدار و قابل پیش‌بینی، تحول دیجیتال و یک محیط کسب‌وکار کارآمدتر، پیش‌نیازهای اساسی برای جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی هستند. اصلاحات باید بر کاهش ریسک برای بخش خصوصی و تضمین شرایط برابر برای همه فعالان بازار متمرکز شوند.

IFC  به همراه بانک جهانی، اکنون بخشی از چارچوب سرمایه‌گذاری غرب بالکان (WBIF)  است. یک پلتفرم منطقه‌ای کلیدی برای بسیج سرمایه‌گذاری در بخش‌های حیاتی اقتصادی می‌باشد. این مشارکت، کمک‌های بلاعوض اتحادیه اروپا، مشارکت‌های ملی و وام‌های مؤسسات مالی بین‌المللی را برای تقویت مشارکت بخش خصوصی در زمینه‌های اولویت‌دار مانند گذار انرژی، تاب‌آوری در برابر تغییرات آب و هوایی و افزایش رقابت‌پذیری را ترکیب می‌کند. WBIF با استفاده از ابزارهای مالی ترکیبی، از برنامه‌های تحول‌آفرین زیرساختی و اصلاحی حمایت می‌کند که ادغام اقتصادی منطقه‌ای را تقویت کرده و پیشرفت به سوی پیوستن به اتحادیه اروپا را تسریع می‌بخشد.

غرب بالکان در یک دوراهی قرار دارد. این منطقه با ادامه اصلاحات و مشارکت قوی‌تر بخش خصوصی، این فرصت را دارد که یک اقتصاد رقابتی‌تر، پایدارتر و فراگیرتر بسازد، اقتصادی که به نفع همه شهروندان باشد، ضمن اینکه در مسیر پیوستن به انحادیه اروپا پیشرفت ‌کند.

-  IFC، یکی از اعضای گروه بانک جهانی، بزرگترین موسسه توسعه جهانی است که بر بخش خصوصی در کشورهای در حال توسعه متمرکز است.

-  صربستان 5.1 میلیارد یورو سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال 2024،جذب کرده است. این کشور در سال‌های اخیر به عنوان جذاب‌ترین مقصد سرمایه‌گذاری در غرب بالکان شناخته شده و بخش قابل توجهی از کل FDI ورودی به منطقه را به خود اختصاص داده است. این امر به عواملی مانند مشوق‌های اقتصادی، نیروی کار ماهر و سیاست مالیاتی نسبتاً مطلوب نسبت داده می‌شود.

- عمده ترین کشورهای سرمایه‌گذار در صربستان در سال 2022شامل  آلمان 13.5%  از کل سرمایه‌گذاری، ایتالیا 11.7%، ایالات متحده آمریکا 10.9%، روسیه 10.9% و چین 10.5% بوده ‌است.

- اتحادیه اروپا از طریق "برنامه رشد برای غرب بالکان" به مبلغ 6 میلیارد یورو (2 میلیارد یورو کمک بلاعوض و 4 میلیارد یورو وام با شرایط مطلوب برای دوره (2027-2024) از کشورهای منطقه از جمله صربستان حمایت می‌کند.

- صربستان در شاخص ادراک فساد سال 2023 سازمان شفافیت بین‌الملل، امتیاز 35  از 100 را کسب کرد و در رتبه 105  از 180 کشور قرار گرفت. این بدترین رتبه صربستان از سال 2012 به بعد است.

https://forbes.n1info.rs/novac/otkljucavanje-potencijala-zapadnog-balkana-kako