چالش با اتحادیه اروپا پیرامون پروژه یادار

کمیسیون اروپا پروژه یادار در صربستان متعلق به شرکت ریو تینتو را به عنوان یکی از ۱۳ پروژه استراتژیک اتحادیه اروپا برای تامین مواد خام حیاتی اعلام کرده است. این تصمیم با استقبال ریو تینتو مواجه شد که آن را تاییدی بر نقش مهم صربستان در آینده انرژی و صنعت دیجیتال اروپا و مطابقت پروژه با استانداردهای زیست‌محیطی می‌داند. برخی معتقدند این اقدام نشان‌دهنده سیاست استعماری اتحادیه اروپا و نادیده گرفتن حاکمیت قانون و اراده مردم صربستان است که مخالف استخراج لیتیوم هستند.

پروژه یادار شرکت ریو تینتو، با تصمیم کمیسیون اروپا، در چارچوب قانون مواد خام حیاتی، در میان پروژه‌های استراتژیک اتحادیه اروپا قرار گرفت. این قانون، مواد خام استراتژیک را برای موفقیت گذار سبز و دیجیتال حیاتی می‌داند و پروژه‌های استراتژیکی را تعریف می‌کند که به امنیت تأمین مواد خام کمک می‌کنند.

استفان سژورنه، کمیسر اروپایی، در یک کنفرانس مطبوعاتی اعلام کرد که در مجموع 49 پروژه از کشورهای خارج از اتحادیه اروپا درخواست داده بودند که 13 پروژه از آنها، از جمله پروژه یادار، وضعیت پروژه با اهمیت استراتژیک برای اتحادیه اروپا را دریافت کرده‌اند.

اعلام «پروژه‌های استراتژیک» مطابق با قانون مواد خام حیاتی (CRMA) صورت گرفته است که سال گذشته توسط اتحادیه اروپا به منظور تنظیم تأمین، فرآوری و بازیافت مواد خام حیاتی در اروپا و تضمین زنجیره‌های تأمین تصویب شد. همانطور که در CRMA ذکر شده است، کمیسیون اروپا درخواست‌ها را بدون رضایت صریح کشور ثالث تأیید نخواهد کرد.

پروژه‌های استراتژیک انتخاب شده از حمایت هماهنگ کمیسیون اروپا، کشورهای عضو و نهادهای مالی در قالب تسهیل دسترسی به تأمین مالی و تماس با خریداران مربوطه بهره‌مند خواهند شد. این مطلب در بیانیه کمیسیون اروپا آمده است. تخمین زده می‌شود که 13 پروژه استراتژیک خارج از اتحادیه اروپا برای شروع به کار به مجموع سرمایه‌گذاری 5.5 میلیارد یورویی نیاز دارند.

کمیسیون همچنین همکاری با کشورهای ثالث را برای تضمین توسعه این پروژه‌ها، به ویژه از طریق مشارکت‌های استراتژیک که قبلاً با برخی از این کشورها در مورد زنجیره‌های ارزش مواد خام منعقد شده است، تقویت خواهد کرد. در مورد قوانین و رویه‌های مربوط به پروژه‌های استراتژیک در کشورهای غیر عضو اتحادیه اروپا، مانند صربستان، کمیسیون اروپا در تابستان 2024 به EWB تأکید کرد که چنین کشورهایی نیز باید «شرایط زیست‌محیطی و اجتماعی بالا» را برآورده کنند که به معنای سود مستقیم برای جامعه محلی نیز خواهد بود.

همانطور که کمیسیون توضیح داد، CRMA تصریح می‌کند که پروژه‌هایی که استراتژیک اعلام می‌شوند باید به طور قابل توجهی به تضمین امنیت تأمین مواد خام استراتژیک در اتحادیه اروپا کمک کنند، از نظر فنی در مدت زمان معقولی قابل اجرا باشند، و تضمین شود که تولید مورد انتظار با درجه اطمینان کافی قابل ارزیابی است.

شرکت ریو تینتو در بیانیه‌ای از تصمیم کمیسیون اروپا مبنی بر اعلام پروژه یادار به عنوان یک پروژه استراتژیک بر اساس قانون مواد خام حیاتی (CRMA) استقبال کرد.

در این بیانیه آمده است که این تصمیم تأیید می‌کند که پروژه یادار می‌تواند مطابق با استانداردهای اتحادیه اروپا توسعه یابد. تصمیم کمیسیون اروپا نشان‌دهنده اهمیت بالای پروژه یادار برای صربستان و اتحادیه اروپا و برای تأمین مطمئن مواد خام حیاتی لازم برای گذار سبز است. پروژه یادار یکی از امیدوارکننده‌ترین و بهترین پروژه‌های لیتیوم تحقیق شده در اروپاست. با تولید تخمینی 58,000 تن کربنات لیتیوم در سال، صربستان پتانسیل تبدیل شدن به بازیگر کلیدی در زنجیره تأمین وسایل نقلیه الکتریکی را دارد.

در بیانیه شرکت ریو تینتو همچنین آمده است که تصمیم اتحادیه اروپا برای اعلام یادار به عنوان یک پروژه با اهمیت استراتژیک، تأیید می‌کند که صربستان نقش مهمی در آینده انرژی و صنعت دیجیتال اروپا دارد.

چد بلویت، مدیر پروژه یادار، اظهار داشت که تصمیم اتحادیه اروپا برای اعلام یادار به عنوان یک پروژه با اهمیت استراتژیک، تأیید می‌کند که صربستان نقش مهمی در آینده انرژی و دیجیتال اروپا دارد و متعهد به توسعه پروژه مطابق با قوانین صربستان و استانداردهای اروپایی، با رویکردی شفاف و گفتگوی مستمر با تمام ذینفعان هست، این پروژه در میان پروژه‌های استراتژیک خارج از قلمرو اتحادیه اروپا قرار گرفته است که اهمیت استراتژیک، امکان‌سنجی فنی و مطابقت آن با استانداردهای زیست‌محیطی، مسئولیت اجتماعی و حکمرانی شرکتی (ESG) را تأیید می‌کند. لیتیوم صربستان پتانسیل تبدیل شدن به یک جزء مهم در زنجیره ارزش باتری اروپا را دارد، که به صربستان امکان می‌دهد در این بخش استراتژیک ادغام شود. در این بیانیه اضافه شده است که این پروژه فرصت‌هایی را برای رشد اقتصادی قوی از طریق توسعه زنجیره ارزش محلی و جذب سرمایه‌گذاری‌های جدید در بخش‌های با فناوری پیشرفته فراهم می‌کند.

ریو تینتو اعلام کرده است که قبل از شروع ساخت معدن و کارخانه فرآوری، اجرای یک سری رویه‌های قانونی ضروری است که شامل ادامه توسعه پروژه از نظر مجوزها، به‌روزرسانی مطالعات ارزیابی تأثیرات زیست‌محیطی، بازبینی عمومی و اخذ نهایی کلیه مجوزها و تأییدات لازم است. شرکت ریو تینتو متعهد به گفتگو با تمام ذینفعان و اجرای پروژه در انطباق کامل با استانداردهای حفاظت از محیط زیست و الزامات نظارتی صربستان و اتحادیه اروپا است.

جنبش حرکت کن-تغییر بده (Kreni-Promeni) تصمیم کمیسیون اروپا مبنی بر قرار دادن پروژه یادار در میان 13 پروژه استراتژیک اتحادیه اروپا در چارچوب قانون مواد خام حیاتی را محکوم کرد. این جنبش، این اقدام را حمایت از پروژه‌ای شکست‌خورده که در صربستان، علیرغم تمامی نقض‌های قانون اساسی و قوانین، محقق نخواهد شد ارزیابی کرده است.

جنبش حرکت کن-تغییر بده در بیانیه‌ای اعلام کرد که پروژه یادار با مقاومت شدید جامعه علمی صربستان، و همچنین در جریان اعتراضات بزرگ زیست‌محیطی و مسدود کردن‌ها در سال 2021 مواجه شد، که پس از آن مقامات مجبور به توقف آن شدند.

جنبش حرکت کن-تغییر بده اظهار داشت که تصمیم اتحادیه اروپا ارزش‌های بنیادی خود را، از جمله دموکراسی، حاکمیت قانون و استانداردهای زیست‌محیطی را تضعیف می‌کند و صربستان به یک مستعمره معدنی تبدیل نخواهد شد.

جنبش مردمی صربستان (NPS) نیز نارضایتی خود را از تصمیم کمیسیون اروپا مبنی بر استراتژیک بودن پروژه یادار ابراز کرد و خواستار لغو آن شد. NPS  معتقد است که این تصمیم با ارزش‌های بنیادین اتحادیه اروپا و اصول و اهداف قانون مواد معدنی حیاتی، با توجه به ترویج توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست، مطابقت ندارد.در بیانیه این جنبش آمده است که شرکت ریو تینتو، به جز اسناد داخلی، هیچ سند رسمی و قانونی معتبری برای آنچه که آن را پروژه یادار می‌نامد، در اختیار ندارد.همچنین ذکر شده است که ابعاد فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده عظیم است و اجرای آنها، بدون هیچ استانداردی، منجر به تخریب کامل اکوسیستم و آسیب به سلامت شهروندان خواهد شد.

منبع: پایگاه اینترنتی نین و بتا مورخ 04/06/2025