استارتاپ‌ها درصربستان

استارتاپ های صربستان در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته اند که این رشد به واسطه سرمایه‌گذاری‌های دولتی در زیرساخت‌ها، حمایت از برنامه‌های نوآورانه و افزایش تعداد آن‌ها بوده است. صربستان می‌تواند به یکی از قطب‌های نوآوری در منطقه تبدیل شود که این موضوع همچنان با چالش‌هایی روبروست.

رشد پیوسته اقتصادی نسبتا خوب در صربستان که عمدتا بر پایه سرمایه‌گذاری‌های کلان دولتی در زیرساخت‌ها و ورود سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی است که عمدتا در بخش‌هایی با ارزش افزوده پایین می‌باشد و به آرامی  در حال نزدیک شدن به مرزهای خود می‌باشد. برای اجتناب از "تله توسعه متوسط"، اقتصاد صربستان باید رشد آینده خود را بر اساس سرمایه‌گذاری‌های خصوصی و نوآوری استوار کند، به همین دلیل توسعه و تقویت بیشتر اکوسیستم استارتاپ‌ها از اهمیت بالایی برخوردار است.

اکوسیستم استارتاپی داخلی صربستان در چند سال گذشته رشد قابل توجهی داشته است، هم از نظر تعداد شرکت‌های استارتاپی ثبت شده و هم از نظر ارزش آنها که افزایش داشته است. طبق برخی برآوردها، اکوسیستم داخلی صربستان حدود 800 شرکت را شامل می‌شود و تنها در دو سال گذشته حدود 300 شرکت جدید تاسیس شده است. یکی از ویژگی‌های کلیدی آن این است که یک اکوسیستم نسبتا جوان است. در واقع، حدود 45 درصد از شرکت‌های استارتاپی در مرحله‌ای هستند که هنوز محصول یا خدمات خود را در بازار آزمایش نکرده‌اند، حدود 36 درصد در مرحله "seed" قرار دارند - استارتاپ دارای اولین نسخه از محصول و اولین مشتریان است، در حالی که بقیه (کمتر از 20 درصد) در مرحله رشد قرار دارند. استارتاپ‌های داخلی صربستان عمدتا در زمینه توسعه نرم‌افزار، برنامه‌های کاربردی و پلتفرم‌های دیجیتال متمرکز هستند. همزمان، تعداد استارتاپ‌هایی که بر روی راه‌حل‌هایی در حوزه هوش مصنوعی و یادگیری ماشین با کاربرد خاص در حوزه‌های مراقبت‌های بهداشتی، کشاورزی و آموزش تمرکز می‌کنند، در حال افزایش است. سودآورترین استارتاپ‌ها در بخش‌های بلاک چین و بازی‌های ویدیویی فعالیت می‌کنند. با این حال، قابل توجه است که تعداد بسیار کمی از استارتاپ‌های فناوری صربستان راه‌حل‌هایی در زمینه اینترنت اشیا، بهره‌وری انرژی و نانوفناوری را توسعه می‌دهند، که این پروژه‌ها سرمایه بر و مشکل‌تر هستند.

برای اولین بار در سال 2024، در گزارش شاخص جهانی نوآوری، اکوسیستم صربستان به عنوان اکوسیستمی از دسته "کشورهای با توسعه بالاتر از متوسط" ذکر شده است که پتانسیل قرار گرفتن در لیست 100 اکوسیستم برتر جهانی را دارد. برخی برآوردها نشان می‌دهد که در سال 2024 ارزش اکوسیستم صربستان از 1.1 میلیارد دلار فراتر رفته است، که این رشد قابل توجهی نسبت به چند سال پیش است، اما نسبت به سال 2023 نیز رکود محسوب می‌شود. اگر صربستان را با برخی از کشورهای اروپای مرکزی و شرقی مقایسه شود، دیده می‌شود که ارزش اکوسیستم در مجارستان، کرواسی و بلغارستان بیش از دو برابر صربستان است، در حالی که رومانی با ارزشی نزدیک به 40 میلیارد دلار به عنوان پیشرو برجسته است.

داده امیدوارکننده‌ای که وجود دارد این است که شرکت‌های استارتاپی در طول سال 2024 بیش از 6000 کارمند، عمدتاً با شایستگی بالا، استخدام کرده‌اند. دسترسی به استعدادهای محلی یکی از مزایای اصلی اکوسیستم داخلی صربستان است، به طوری که طبق  تحلیلStartup Genome، اکوسیستم داخلی صربستان از نظر این معیار در بین 20 رتبه برتر اروپا قرار دارد. این امر عمدتاً به کیفیت بالای دانشکده‌های فنی صربستان کمک می‌کند، در حالی که در سایر زمینه‌های آموزشی، عدم تطابق مشخصی مشاهده می‌شود. در واقع، تمام تحقیقات نشان می‌دهد که استارتاپ‌های داخلی صربستان فاقد نیروی کار با شایستگی در زمینه فروش و امور مالی هستند، به همین دلیل لازم است که دانشکده‌های اقتصاد برنامه‌های خود را با این بخش سریع‌الرشد بازار کار سازگار کنند.

پیشرفت اکوسیستم داخلی صربستان تا حد زیادی مدیون زیرساخت‌های بسیار توسعه‌یافته‌ای است که برای نوآوری در نظر گرفته شده است و بر اساس شاخص جهانی نوآوری، از نظر کیفیت در بین 30 کشور اول از 133 کشور رتبه‌بندی شده قرار دارد. چهار پارک علم و فناوری و پارک پنجم نیز در دست ساخت، شبکه‌ای از مراکز رشد نوآوری و مراکز استارتاپی در دانشگاه‌ها، تعداد زیادی برنامه‌های حمایتی مالی و غیرمالی که بر روی تیم‌های نوآور و استارتاپ‌ها در مراحل اولیه متمرکز هستند، به رشد تعداد استارتاپ‌ها کمک کرده‌اند. با این حال، آنچه به عنوان کمبود مشاهده می‌شود، اغلب تکیه بیش از حد استارتاپ‌ها بر برنامه‌های حمایتی مختلف و کمبود برنامه‌های حمایتی باکیفیت به شکل شتاب‌دهنده‌ها (برای استارتاپ‌هایی که در مرحله رشد قرار دارند) است. سپس، کمبود مدیران نوآور واجد شرایط، کمبود زیرساخت برای آزمایش ایده‌های استارتاپ‌هایی که در زمینه توسعه سخت‌افزار کار می‌کنند و دسترسی دشوار به ابررایانه‌ها برای استارتاپ‌هایی که در زمینه توسعه راه‌حل‌های نوآورانه در حوزه هوش مصنوعی کار می‌کنند، مشهود است.

استارتاپ‌های داخلی صربستان عمدتاً از منابع خود مؤسسان و کمک‌های مالی تأمین می‌شوند که اغلب مانع از انتقال آن‌ها از مراحل اولیه توسعه به مرحله رشد می‌شود. اگرچه اوضاع اخیراً به طور قابل توجهی بهبود یافته است، اما منابع مالی خارجی به شکل صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر (Venture Capital Funds) به اندازه کافی وجود ندارد. تصویب قانون صندوق‌های سرمایه‌گذاری جایگزین گام بزرگی رو به جلو در جهت توسعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری خطرپذیر بود. در حال حاضر، چندین صندوق داخلی صربستان و تقریباً 20 صندوق خارجی در استارتاپ‌های صربستان سرمایه‌گذاری می‌کنند. چالش‌های اصلی برای مؤسسان استارتاپ‌ها در دسترسی به بودجه، فقدان چشم‌انداز کارآفرینی و فقدان تفکر جهانی است. بسیاری از مؤسسان مهارت‌های فروش کافی ندارند و در فروش محصولات خود با مشکل مواجه هستند و اغلب درک روشنی از بازار هدف خود ندارند که این امر سرمایه‌گذاران را بیشتر دلسرد می‌کند. ترس از اعتبارسنجی زودهنگام و تمرکز بر بازار محلی منجر به توسعه محصولاتی می‌شود که بدون مشورت با مشتریان و یا تجزیه و تحلیل دقیق رقبا انجام می‌شود و این امر علاقه سرمایه‌گذاران را کاهش می‌دهد. علاوه بر موارد ذکر شده، محدودیت‌های قانونی (قانون ارز و سایر مقرراتی که در مورد ورود سرمایه خارجی بسیار سختگیرانه هستند)، توسعه ناکافی بازارهای مالی، خطر فساد، ناسازگاری مقررات مالیاتی و غیره نیز وجود دارد.

شرکت‌های بزرگ فعال در صربستان به طور فزاینده‌ای برنامه‌هایی را معرفی می‌کنند که برای تقویت توسعه استارتاپ‌ها و ترویج راه‌حل‌های قابل اجرا در صنایع خود طراحی شده‌اند. با این حال، مشکل اینجاست که دانش و نوآوری‌های ایجاد شده در اکوسیستم استارتاپی اغلب در درون جامعه باقی می‌مانند و به اندازه کافی در صنایع سنتی ادغام نمی‌شوند. این امر امکان کاربرد گسترده‌تر و بهبود فرآیندها و فناوری‌های موجود را محدود می‌کند.

برای اینکه اکوسیستم استارتاپی صربستان به مرحله رشد "بالغ‌تر" جدیدی وارد شود، لازم است سطح ارتباطات بین‌المللی افزایش یابد تا انتقال دانش تسریع شود. علاوه بر کنفرانس سنتی "Splet" که امسال در بلگراد حدود 3000 نماینده از اکوسیستم داخلی صربستان و خارجی را گرد هم آورد0 قابل ذکر است که صربستان برای اولین بار در وب‌سامیت، به‌عنوان رویدادی با اهمیت جهانی برای جامعه استارتاپی، غرفه اختصاصی داشت و حدود 50 استارتاپ صربستانی در آن حضور داشتند. برای بهبود ارتباطات، لازم است با سازمان‌های پیشرو جهانی که در حمایت از استارتاپ‌ها فعالیت می‌کنند، مشارکت ایجاد شود و رویدادهای بیشتری راه‌اندازی شود که در آن شرکت‌های داخلی صربستان بتوانند با رویه‌های جهانی آشنا شوند. تشویق نوآوران صرب مقیم خارج از کشور برای بازگشت به صربستان، استارتاپ‌های خارجی برای افتتاح دفاتر در صربستان، بنیانگذاران موفق استارتاپ‌هایی که کسب‌وکار خود را فروخته‌اند برای سرمایه‌گذاری مجدد دانش و پول خود در اکوسیستم داخلی صربستان و ادغام استارتاپی روسیه و اوکراین در صربستان در اکوسیستم محلی صربستان در میان‌مدت، جهت‌هایی هستند که می‌توانند کیفیت اکوسیستم صربستان را بهبود بخشند. همچنین، گسترش تمرکز بازار جهانی از اروپا و ایالات‌متحده آمریکا به بازار آسیا، به دلیل اشباع کمتر این بازار در برخی بخش‌ها، یکی از مسیرهای احتمالی توسعه آینده استارتاپ‌های صربستانی است.

منبع: پایگاه اینترنتی نین مورخ 08/01/2025

https://www.nin.rs/ekonomija/vesti/65717/cekajuci-jednoroga-pravci-razvoja-srpskih-