فرصت های سرمایه گذاری در اوگاندا
اوگاندا فرصت‌های قابل‌توجهی برای سرمایهگذاری دارد که بر عواملی همچون ثبات اقتصادی، بازدهی اوراق قرضه دولتی، بخش های تولیدی، فرآوری مواد معدنی، صنایع پتروشیمی و ... استوار است.
در 36مین گردهمایی انجمن اوگاندایی‌هایِ مقیم آمریکای شمالی[1] که در هفتۀ اول سپتامبر در واشنگتن دیسی برگزار شد، «پاتریک آیوتا»[2] مدیر عامل صندوق تامین اجتماعی ملی اوگاندا[3] در مجمع سرمایهگذاری این انجمن درباره اقتصاد اوگاندا مباحث جامعی ارائه کرد. اوگاندایی‌های مقیم آمریکای شمالی هر سال در تعطیلات کارگری ایالات متحده گرد هم می‌آیند. در این نشست، آیوتا با تاکید بر ثبات ارز اوگاندا و میزان بازدهی سرمایهگذاری- به ویژه در اوراق بهادار دولتی- دلایل جذابیت سرمایهگذاری در این کشور را تشریح کرد.
مدیر عامل صندوق تامین اجتماعی ملی اوگاندا در ابتدای مباحث خود به ثبات ارزی در اوگاندا اشاره کرد که به عواملی چون ثبات سیاسی و مدیریت اقتصاد به ویژه کنترل تورم بستگی دارد. او مقایسه‌ای از عملکرد واحد پولی اوگاندا در مقابل دلار طی پنج سال گذشته با ارز ملی کنیا، آفریقای جنوبی، نیجریه و تانزانیا ارائه کرد. در سال ۲۰۱۹، هر دلار آمریکا به صورت میانگین برابر با ۳۶۹۰ شیلینگ اوگاندا بود و طبق نرخ بانک مرکزی اوگاندا تا پایان اوت ۲۰۲۴، این نرخ به ۳۷۱۵ شیلینگ رسیده است. در این بازه پنج‌ساله، شیلینگ اوگاندا تنها ۰.۷ درصد از ارزش خود را از دست داده است که همین موضوع، آن را برای سرمایهگذاری قابل پیش‌بینی میکند. در همین مدت، شیلینگ کنیا ۲۴.۵ درصد، رند آفریقای جنوبی ۱۶.۵ درصد، نایرای نیجریه ۳۳۸.۳ درصد و شیلینگ تانزانیا نیز ۱۸ درصد کاهش ارزش را نشان میدهند. از این رو، ثبات نسبی ارز نشان‌دهنده سیاست‌های اقتصادی مطلوب، به ویژه در حوزه پولی، رشد اقتصادی و کنترل مناسب تورم به شمار میرود.
پاتریک آیوتا اشاره کرد چنانچه فردی در سال ۲۰۱۹ مبلغ 10 هزار دلار در اوراق خزانه‌داری آمریکا با نرخ بهره ۲.۶۲ درصد سرمایهگذاری کرده بود، تا سال ۲۰۲۴، پس از پنج سال، ۱,۳۱۰ دلار سود دریافت می‌کرد و به مجموع ۱۱,۳۱۰ دلار دست می‌یافت. در اوگاندا، اگر فردی همین مبلغ 10 هزار دلار را با نرخ ۳,۶۸۹ شیلینگ برای هر دلار به شیلینگ تبدیل می‌کرد، ۳۶,۸۹۰,۰۰۰ شیلینگ دریافت می‌کرد. اگر این مبلغ در اوراق قرضه دولتیِ پنج‌ساله اوگاندا با نرخ بهره ۱۷.۱۲۷ درصدی سرمایهگذاری می‌شد، تا پایان این دوره سودی معادل ۳۱,۵۹۰,۷۵۱ شیلینگ به دست می‌آورد. بنابراین، در اوت ۲۰۲۴، سرمایه اولیۀ ۳۶,۸۹۰,۰۰۰ شیلینگ به همراه سود ۳۱,۵۹۰,۷۵۱ شیلینگ به ۶۸,۴۸۰,۷۵۱ شیلینگ می‌رسید که با نرخ ارز ۳,۷۱۵ شیلینگ به ازای هر دلار، معادل ۱۸,۴۳۳ دلار بود.
این آمار نشان میدهد که سرمایهگذاری 10 هزار دلاری در اوراق خزانه‌داری اوگاندا در دوره پنج‌ساله (۲۰۱۹-۲۰۲۴)، ۸,۴۳۳ دلار سود می‌آورد در حالی که در اوراق خزانه‌داری آمریکا تنها ۱,۳۱۰ دلار سود داشت. صندوق تامین اجتماعی ملی اوگاندا بیشتر سرمایه‌گذاری‌های خود را در همین اوراق انجام داده است. این امر نشان‌دهنده بازدهی بهتر سرمایهگذاری در اوگاندا نسبت به بسیاری از دیگر اقتصادهاست.
آیوتا همچنین بر اهمیت سرمایهگذاری در بخش تولید تاکید کرد- جایی که بازدهی سرمایهگذاری حدود ۱۷ درصد برآورد میشود- که به مراتب بیشتر از سپرده‌های ثابت بانکی با نرخ سود ۱۰ درصد سالانه است. او تشویق کرد که صندوق تامین اجتماعی در آیندهای نزدیک در تولید، فرآوری مواد معدنی و همچنین بخش تولیدات پتروشیمی‌با توسعۀ پالایشگاه‌ها سرمایهگذاری کند. در حوزه داروسازی، اوگاندا سالانه ۵۳۶ میلیون دلار برای واردات داروها، واکسن‌ها و مواد آزمایشگاهی هزینه میکند، که فرصت خوبی برای جایگزینی واردات و توسعه بازار داخلی فراهم می‌آورد.
در بخش صادرات طلا، صادرات طلای پالایششدۀ اوگاندا از یک میلیارد دلار در سال ۲۰۲۱ به حدود ۱.۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است. برخی از این طلا از کشورهای غنا، موزامبیک، بورکینافاسو و زیمبابوه وارد شده و پس از پالایش به‌عنوان طلای اوگاندا صادر میشود. آمارها نشان میدهد در سال ۲۰۲۳، طلای نیمه‌فرآوری‌شدۀ وارداتی به اوگاندا با هدف پالایش، ارزشی معادل ۸۳۱ میلیون دلار داشته است. اوگاندا اکنون در جذب سرمایه‌گذاران در بخش تولید و افزایش صادرات کالاهای تولیدی نسبتاً موفق بوده است. برای مثال، صادرات کالاهای تولیدی از ۱.۸۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۲ به ۲.۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته و تا ژوئن ۲۰۲۴، این صادرات یک میلیارد دلار درآمد کسب کرده است. مدیر عامل صندوق تامین اجتماعی ملی اوگاندا با اشاره به این آمارها اظهار داشت، این امر نشان‌دهنده روندی مطلوب است، به‌ویژه اگر بتوانیم با تامین برق ارزانقیمت برای تولیدکنندگان، هزینه‌های تولید را کاهش دهیم.
لازم به ذکر است یووری موسوینی رئیس جمهور این کشور طی سالهای گذشته وعده داده است که هزینه برق برای تولیدکنندگان به ۵ سنت به ازای هر کیلووات واحد کاهش یابد. سازمان تنظیم مقررات برق نیز اعلام کرده است که در صورت تحقق وعدۀ خریداری شرکت «UMEME» (بزرگترین شرکت توزیع نیروی برق) در سال مالی جاری و سرمایهگذاری در زیرساخت‌ها پس از آن، این هدف قابل دستیابی خواهد بود.
پاتریک آیوتا در ادامه افزود، این کشور در حال حرکت به سمت کاهش هزینه برق برای بخش تولید است و یکی دیگر از حوزه‌هایی که نیاز به رسیدگی دارد، سرمایهگذاری در راه‌آهن استاندارد[4] است. به طور متوسط، حمل یک کانتینر ۲۰ فوتی از چین به مومباسا ۲,۵۰۰ دلار هزینه دارد، در حالی که حمل همان کانتینر از بندر مومباسا به کامپالا از طریق جاده حدود ۳,۵۰۰ دلار است. شرکت راه‌آهن اوگاندا با استفاده از راه‌آهن متری، برای حمل همین کانتینر ۱,۳۰۵ دلار دریافت میکند. با این حال، شرکت راه‌آهن اوگاندا در حال حاضر واگن کافی برای حمل کلیۀ بارهای ورودی از مبدا مومباسا و بارهای ارسالی به مقصد مومباسا را ندارد. بنابراین، سرمایهگذاری در راه‌آهن استاندارد، هزینه حمل و نقل را حل خواهد کرد. این امر باعث ارزان‌تر شدن صادرات و واردات، به ویژه مواد خام مورد نیاز در بخش تولید میشود.
مدیر عامل صندوق تامین اجتماعی ملی اوگاندا در بخش دیگر صحبتهای خود اظهار داشت، یکی دیگر از مسائلی که باید به آن توجه شود، موضوعی است که رئیس‌جمهور در سخنرانی خود در مجلس ملی بر آن تأکید کرد؛ وی بر اهمیت اجرای سیاست تبادل آزاد کالاها و خدمات میان کشورهای عضو جامعه شرق آفریقا تاکید نمود. اوگاندا هرگز مانع ورود کالاها از هیچ‌یک از کشورهای عضو جامعه شرق آفریقا نشده است، اما برخی از همسایگان این کشور، ورود کالاهای اوگاندا مانند شکر، شیر و ذرت به بازارهای خود را محدود کرده‌اند. با این حال، اوگاندا طی سالهای گذشته، بیشتر از آنچه از کشورهای عضو جامعه شرق آفریقا وارد کرده، به آن کشورها صادر کرده است. تنها در سال ۲۰۲۳، اوگاندا کالاهایی به ارزش ۱.۵۵ میلیارد دلار به کنیا صادر کرده و این در حالی است که واردات از کنیا ۸۷۹ میلیون دلار بوده است. بنابراین، باوجود برخی موانعی که توسط کنیا اعمال شده است، تجارت میان اوگاندا و کنیا به نفع اوگاندا سنگینی میکند. پاتریک آیوتا در همین خصوص اظهار داشت، صادرات اوگاندا به کشورهای عضو جامعه شرق آفریقا زمانی افزایش مییابد که هزینه انرژی و سایر سرمایه‌گذاری‌ها مانند راه آهن استاندارد کاهش یابد.
سرمایه‌گذاران نیاز به اعتبار مالی ارزان دارند. اوگاندا طی سالهای گذشته، بانک توسعه اوگاندا را با ۱.۴ تریلیون شیلینگ (حدوداً معادل 370 میلیون دلار) تامین سرمایه کرده است. این بودجه برای تولیدکنندگان، سرمایه‌گذاران در گردشگری و در دوران کووید-۱۹ برای نهادهای آموزشی در نظر گرفته شده بود. طبق گفته مدیر عامل این بانک، در این دوره ۱.۵ تریلیون شیلینگ وام اعطا شده است. علاوه بر تامین سرمایه بانک توسعه اوگاندا، این بانک از منابع مالی دیگر خود برای تامین سرمایه‌گذاری‌ها استفاده کرده است.
در سالهای گذشته، دولت برای خانوادههای کمبضاعت شهری و روستایی، مدل توسعه محلی[5] و همچنین طرح ابتکاری رئیس جمهور برای ایجاد ثروت و شغل موسوم به «امیوگا»[6] را پایهریزی کرد. برخی از مناطق در جذب بودجۀ مدل توسعه محلی عملکرد ضعیفی داشته‌اند. پاتریک آیوتا در همین زمینه اظهار داشت، باید منابع مالی برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در بخش‌های فرآوری و تولید کشاورزی را برای کسانی که فراتر از سطح مدل توسعه محلی هستند فراهم کرد. در برخی کشورها مانند برزیل و هند که مانند ما شکر تولید می‌کنند و برزیل در زمینه قهوه نیز فعال است، کود شیمیایی به کشاورزان به صورت یارانهای تخصیص مییابد. این امر باعث افزایش محصول در هر هکتار و کاهش هزینه تولید برای کشاورز و همچنین کارخانه فرآوری، مانند شکر در هند و برزیل، میشود.
[1] Ugandan North American Association (UNAA)
[2] Patrick Ayota
[3] National Social Security Fund (NSSF)
[4] Standard Gauge Railway
[5] Parish Development Model (PDM)
[6] Emyooga