نفت تورکانا

نفت برای اولین بار در کنیا در منطقه لوکیچار واقع در تورکانا توسط شرکت تولو اویل انگلیس و با مشارکت توتال فرانسه و شرکت کانادایی افریکا اویل در سال 2012 کشف شد. شرکت ملی نفت کنیا ذخایر برآورد شده­ نفت در این منطقه را معادل 4 میلیارد بشکه نفت اعلام کرده است. در سال 2019، کنیا 200 هزار بشکه نفت خام را از این منطقه استخراج و جهت آزمایش به بازار جهانی عرضه کرد.

موج اول اکتشاف نفت و گاز در شرق آفریقا و در کنیا تقریبا از دهه 1930 و توسط شرکت های بریتانیایی شل و بریتیش پترولیوم آغاز و در دهه ی 1990 به کشف اولین چاه‌های نفت منجر شد. موج دوم اکتشاف نفت در کنیا از سال 1985 و همزمان با تدوین قانون نفت کنیا آغاز شد. در این موج نشانه‌هایی از اکتشاف نفت و گاز دیده شد، اما هیچ یک ارزش تجاری نداشت. موج سوم و در واقع موج کنونی اکتشاف از سال 2000 آغاز شد. در این سال ها کشف ذخایر نفت در اوگاندا و ذخایر گاز در موازمبیک و تانزانیا و نیز قیمت های بالای جهانی نفت و گاز طیف گسترده ای از شرکت های نفتی را به منطقه ی شرق آفریقا و از جمله کنیا سوق داد. نتیجه ی این تلاشها اکتشاف نفت در سال 2012 در منطقه ی تورکانا واقع درشمال غرب کنیا بود.

کنیا دارای چهار حوضه­ی اکتشافی است که عبارتند از حوضه­ی لامو، حوضه­ی آنزا، حوزه­ی ماندرا و حوضه­ی ریفت. این چهار حوضه­­ی نفتی شامل 63 بلوک هستند که مجوز اکتشاف 23 بلوک به شرکت­های مختلف اعطاء شده است. نفت در کنیا برای اولین بار در سال 2012 و در منطقه ی لوکیچار واقع در تورکانا توسط شرکت تولو اویل انگلیس و با مشارکت توتال فرانسه و شرکت کانادایی افریکا اویل کشف شد. براساس تخمین شرکت تولو اویل در این منطقه  2.8 میلیارد بشکه ذخایر نفتی وجود دارد که حدود 560 میلیون بشکه­ی آن ذخایر اثبات شده است. اما شرکت ملی نفت کنیا ذخایر برآورد شده­ی نفت در این منطقه را معادل 4 میلیارد بشکه نفت اعلام کرده است. در سال 2019، کنیا 200 هزار بشکه نفت خام را از این منطقه استخراج و به منظور آزمودن در ابعاد بین­المللی، از نفت کم سولفور خود به بازار عرضه کرد.

تا کنون نوزده شرکت فعال در حوزه­ی نفت و گاز مجوز فعالیت­های اکتشافی در کنیا را دریافت کرده­اند که مطرح­ترین آنها  شرکت توتال، تولو اویل، شرکت ملی نفت کنیا، آفریکا اویل، انی ایتالیا و نفت و گاز قطر است.

در سال­های گذشته کنیا دارای یک پالایشگاه بود که به عنوان تنها پالایشگاه شرق آفریقا 40 درصد محصولات نفتی مورد نیاز کنیا را پالایش می­کرد. این تأسیسات در سال 1963 و توسط شرکت شل و بریتیش پترولیوم ساخته شد. دولت کنیا 50 درصد از سهام آن را در سال 1971 و شرکت هندی اِسار انرژی 50 درصد دیگر سهام این پالایشگاه را در سال 2009 خریداری کردند.

از سال 1963 کنیا نفت خام را از کشورهای خلیج فارس وارد و از طریق این پالایشگاه بخشی از محصولات نفتی مورد نیاز خود را تأمین می­کرد. در سال 2013 طرح بازسازی و توسعه ی پالایشگاه در دستور کار قرار گرفت، اما در نهایت به این نتیجه رسیدند که صرف هزینه ی 1.3 میلیارد دلاری برای این طرح از لحاظ اقتصادی به صرفه نیست و تصمیم به تعطیلی این پالایشگاه گرفته شد. در سپتامبر 2013 و به دنبال خروج گروه اِسار انرژی این تأسیسات تعطیل شد و پس از آن کنیا تمام نیاز خود را از طریق واردات تأمین کرده است. ظرفیت اسمی این پالایشگاه 4 میلیون تن در سال بود، اما با ظرفیت 1.6 میلیون تن کار می‌کرد. درحال حاضر این پالایشگاه به تأسیسات ذخیره­سازی جهت ذخایر استراتژیک و عملیاتی کشور تبدیل شده است.

پس از اکتشاف نفت در منطقه ی تورکانا، دولت کنیا تصمیم به ساخت یک پالایشگاه در این منطقه به منظور پالایش نفت خام و صادرات آن گرفت. اما پس از اینکه شرکت های نفتی فعال در این میدان گازی اعلام کردند تنها 20 درصد ذخایر موجود در آن قابل برداشت است و این به معنای تولید روزانه بین 60 تا 100 هزار بشکه نفت می‌باشد، دولت کنیا طرح ساخت پالایشگاه را به دلیل عدم صرفه ی اقتصادی موقتا کنار گذاشت و مقرر شد نفت این منطقه به صورت خام و از بندر لامو صادر شود. در عین حال توافقی نیز با شرکت تولو و افریکا اویل برای ساخت تأسیسات فرآوری نفت با ظرفیت 60 تا 80 هزار بشکه در روز امضا شد.

کنیا اخیراً در مورد اینکه پروژه نفتی تورکانا را ادامه دهد یا کنار بگذارد تا سپتامبر تصمیم خواهد گرفت، زیرا دولت باید به منظور تصمیم­گیری طرح پیشنهادی تولو اویل (Tullow Oil) در خصوص تجاری‌سازی بلوک‌ها اقدام کند.

به گفته دیویس چیچر، وزیر انرژی و نفت کنیا، دولت در حال حاضر در حال بررسی برنامه توسعه میدانی (FDP) است که راه را جهت تصمیم­گیری دولت و پارلمان تا سپتامبر هموار می­کند. شرکت Tullow Oil FDP طرح اصلاح شده خود را درماه مارس به هیأت تنظیم­کننده انرژی ارسال کرد و امیدوار جهت پایان دادن به تأخیر در تجاری­سازی نفت در بلوک­های 10BB، 13T و 10BA در حوضه لوکیچار جنوبی است.

FDP در این خصوص که چگونه یک شرکت قصد توسعه یک میدان نفتی شامل پیش­بینی­های هزینه­های تولید را دارد توضیح می­دهد. همچنین این سند شامل طرح چگونگی توسعه زیرساخت­های مهم جهت حمل و نقل، پالایش و ذخیره­سازی نفت است.

به گفته آقای چیچیر، دولت باید تا پایان دوره اوت - سپتامبر، در مورد FDP تصمیم نهایی را بگیرد و بر این اساس به تولو چراغ سبز را نشان دهد تا برنامه ادامه یابد. اما اگر معلوم شود که حجم محصولی که در بازار وارد می­کنند، اندک باشد، از نظر منطقی این پروژه اقتصادی به نظر نخواهد رسید و بنابراین باید متوقف گردد.

کنیا به تولو مهلت داده بود تا دسامبر 2021 یک طرح سرمایه گذاری جامع برای تولید نفت در تورکانا ارائه کند، در غیر این صورت خطر از دست دادن امتیاز میادین اکتشافی بوجود خواهد آمد. این شرکت سخت به دنبال تمدید این مهلت بود. با گذشت بیش از یک دهه از زمان کشف ذخایر نفتی توسط تولو، تاخیر در ارائه FDP و فقدان سرمایه‌گذار جهت سرمایه‌گذاری، تلاش‌ کنیا جهت تحقق رویای تولید نفت از مسیر خود خارج شده است. تولو طی سال­ها به دنبال شریکی استراتژیک به منظور کاهش خطرات خود در این پروژه چند میلیاردی است که شامل راه‌اندازی یک خط لوله نفت خام و تأسیسات فرآوری برای میادین نفتی کنیا است.

Oil India و ONGC Videsh - بازوی سرمایه گذاری خارجی شرکت نفت و گاز طبیعی هند - در حال مذاکره برای خرید میزان نامعلومی از سهام هستند که ارزش آن در سه بلوک نفتی که به طور کامل متعلق به Tullow هستند، نامشخص است.

آقای چیچر بیان کرده است که استان تورکانا همچنین در حال مذاکره با دولت هند جهت بستن قرارداد در این خصوص بوده است و افزود که تولو حداقل به 3.5 میلیارد دلار اعتبار برای پایان رساندن پروژه نفتی تورکانا نیاز دارد. تولو پس از آنکه توتال و آفریقا اویل که مجموعاً 50 درصد از سهام پروژه نفت را در اختیار داشتند و از  آن خارج شدند، ضربه بدی در رابطه با تأمین مالی پروژه خورد.

آفریقا اویل اعلام کرد که تمرکز خود را از این پروژه به سوی پروژه‌های دیگر در سرتاسر قاره معطوف نموده است که از نظر اقتصادی مقرون به صرفه‌تر هستند، این در حالی است که توتال از آخرین بار حضور خود در این بازار به دنبال راه‌هایی برای کسب درآمد از سهام خود در پروژه نفتی تورکانا بوده است.

شایان ذکر است؛ ارزش مجموع واردات محصولات نفتی به کنیا در سال 2021 معادل 3.53 میلیارد دلار بوده است و آنرا به چهل و نهمین واردکننده نفت بدل کرد. عمده ی واردات محصولات نفتی کنیا از کشورهای حوضه­ی خلیج فارس انجام می­گیرد. در سال 2021 این کشور محصولات نفتی را به ترتیب از کشورهای امارات ( 1.19 میلیارد دلار)، عربستان (700 میلیون دلار)، هند (504 میلیون دلار)، هلند (349 میلیون دلار) و عمان (189 میلیون دلار) وارد کرده است. ارزش مجموع صادرات محصولات نفتی از کنیا در این سال نیز  247 میلیون دلاربوده که این کشور را به هشتاد و چهارمین صادرکننده نفت تبدیل کرد. نکته حائز اهمیت این است که بیشتر این صادرات، در واقع صادرات دوباره(از مبدأ کنیا)، بوده است.