وضعیت فعلی سیستم بازنشستگی فرانسه
مدت زمان اشتغال، سطح درآمد در طول زندگی کاری و یک سری عوامل دیگر در محاسبه مستمری بازنشستگان در نظر گرفته می‌شود، اما مستقیما با مبالغی که خود شخص پرداخت کرده است، تعیین نمی‌شود. این «منبع مشترک» است که توسط جمعیت فعال شاغل تغذیه می‌شود و مستمری بازنشستگان را پرداخت می‌کند.
سیستم بازنشستگی فرانسه مانند یک بیمه جمعی عمل می‌کند. کارگران و کارفرمایان، صندوق‌های بازنشستگی را با پرداخت سهم از درآمد خود تأمین می‌کنند. این مبالغ سپس برای پرداخت مستمری بازنشستگی استفاده می‌شود. مدت زمان اشتغال (محاسبه به صورت سه ماهه)، سطح درآمد در طول زندگی کاری و یک سری عوامل دیگر در محاسبه مستمری بازنشستگان در نظر گرفته می‌شود، اما مستقیما با مبالغی که خود شخص پرداخت کرده است، تعیین نمی‌شود. این «منبع مشترک» است که توسط جمعیت فعال شاغل تغذیه می‌شود و مستمری بازنشستگان را پرداخت می‌کند.
در حال حاضر همه می‌توانند در 62 سالگی بازنشسته شوند، اما این سن به تدریج با اصلاحات به 64 سالگی افزایش می‌یابد. در طرح جدید، پرداخت حقوق بازنشستگی کامل (50 درصد حقوق مرجع سالانه) تضمین شده نیست و فقط به شرطی اعطا می‌شود که برای مدت زمان کافی کار کرده باشد. مدت زمان اشتغال مورد نیاز با توجه به نسل‌ها متفاوت است؛ برای کارگران متولد 1958، چهل و یک سال و نه ماه تعیین شده است و برای متولدین 1973 به بعد به چهل و سه سال می‌رسد. با این حال، بازنشستگی اجباری از سن 67 سالگی (برای متولدین 1955 و بعد از آن) به صورت خودکار انجام می‌شود. این سن، بازنشستگی با نرخ کامل نامیده می‌شود. این وضعیت برای مشاغل عمومی تمام وقت معتبر است و قوانین برای سایر طرح‌ها متفاوت است.
دوره حق بیمه یکی از پارامترهایی است که برای تعیین زمان بازنشستگی و میزان مستمری استفاده می‌شود. برای واجد شرایط بودن برای مستمری کامل، باید مدرکی دال بر حداقل تعداد سه ماهه ارائه کرده باشید که بسته به نسل‌ها متفاوت است. به عنوان مثال، برای متولدین 1973 به 172 فصل (سه ماهه) یا 43 سال می‌رسد. اشتغال به مدت حداقل سه ماهه‌های قانونی، به طور خودکار حق بازنشستگی را نمی‌دهد وشخص باید منتظر سن قانونی بازنشستگی (در حال حاضر 62 سال در طرح کلی) باشد یا معیارهای بسیار خاص را برای در نظر گرفتن مشاغل طولانی رعایت کند. برعکس، امکان دریافت خودکار مستمری کامل از سن 67 سالگی وجود دارد، حتی اگر تمام سه ماهه‌های خود را پرداخت نکرده باشید.
همان‌گونه که عنوان شد، سن قانونی بازنشستگی در حال حاضر بر اساس طرح کلی 62 سال تعیین شده است. ممکن است در موارد خاص (موقعیت شغلی طولانی، ناتوانی، دشواری) بازنشستگی زودتر از موعد درخواست شود. با این حال، قوانین متفاوتی در رژیم‌های شغلی دیگر وجود دارد. باید توجه داشت اگرچه امکان بازنشستگی در سن 62 سالگی وجود دارد، اما این تضمین نمی‌کند که بتوانید از مستمری کامل بهره‌مند شوید.
به طور متوسط، افرادی که در پایان سال 2020 در فرانسه بازنشسته شدند، 62 سال و 4 ماه سن داشتند. در مجموع، این زنان هستند که در 62 سال و 7 ماهگی آخرین دوره را ترک می‌کنند، در حالی که مردان در 62 سالگی بازنشسته می‌شوند. با این حال، این میانگین‌ها از یک طرح به طرح دیگر متفاوت است، در حالی که میانگین سن بازنشستگی در طرح کلی 62 سال و 4 ماه است، در طرح‌های ویژه RATP (شرکت قطارهای شهری یا مترو) یا SNCF (شرکت راه آهن سریع السیر فرانسه) کمتر است، جایی که بین 56 تا 59 سال است.
چهل و دو صندوق بازنشستگی در فرانسه وجود دارد (طرح‌های پایه و طرح‌های تکمیلی ترکیبی) که عمده‌ترین آنها عبارتند از:
- سه طرح اصلی (طرح عمومی، MSA، طرح خوداشتغالی)
- سیستم خدمات کشوری
- طرح‌های ویژه کارکنان (بانک دو فرانس، RATP، SNCF، و غیره)
- طرح‌های مستقل برای افراد خاص خوداشتغال (مشاغل آزاد، وکلا و غیره)
- صندوق همبستگی سالمندان
- خدمات کمک هزینه همبستگی برای سالمندان (ASPA)
- طرح‌های تکمیلی، مانند طرح‌های کارمندان و مدیران بخش خصوصی (Agirc-Arrco)
حداقلی برای حقوق بازنشستگی وجود ندارد، اما حداقل مشارکت (MICO) وجود دارد. برای بهره‌مندی از آن، بازنشستگان آینده نه تنها نباید از سقف دو برابری (747.57 یورو مستمری پایه ناخالص؛ 1309.75 یورو ناخالص پایه و مستمری تکمیلی) تجاوز کنند، بلکه باید نرخ کامل را نیز بتوانند توجیه کنند.
علاوه بر این حداقل کمکی، مکانیسم دیگری حداقل استاندارد زندگی را برای بازنشستگان تضمین می‌کند: کمک هزینه همبستگی برای سالمندان (Aspa)، که معمولاً حداقل سن پیری نامیده می‌شود که مشروط به انجام آزمایش پرداخت می‌شود. از ابتدای ژانویه 2023، مبلغ تضمین شده توسط آسپا 961 یورو در ماه برای یک فرد مجرد و 1492 یورو برای یک زوج بوده است (کمک مکمل درآمد مستمری‌ها برای رسیدن به این آستانه‌ها است). اگرچه این دو مکانیسم دارای هدف مشابهی (تضمین حداقل درآمد برای سالمندان) هستند، اما ماهیت آنها متفاوت است: حداقل کمکی مستمری بازنشستگی است، در حالی که آسپا یک کمک اجتماعی است. بنابراین، پرداخت MICO به صورت خودکار است، در حالی که کمک هزینه مستمری Aspa باید مطالبه شود. علاوه بر این، مبالغ پرداخت شده تحت آسپا تا حدی توسط دولت یا صندوق بازنشستگی در صورت فوت شخص بازنشسته، به عنوان بخشی از دارایی وی قابل بازیابی است. در حال حاضر، املاک تا سقف 39 هزار یورو از دارایی خالص از این بازیابی معاف هستند، اما اصلاحات دولت قصد دارد این آستانه را تا 100 هزار یورو افزایش دهد.
حقوق بازنشستگی حداقل از یک مستمری پایه و یک مستمری تکمیلی تشکیل شده است. حقوق بازنشستگی پایه را اینگونه محاسبه می‌شود: میانگین حقوق بیست و پنج سال اشتغال در بخش خصوصی، حقوق شش ماه گذشته در خدمات دولتی. اگر به اندازه کافی بوده باشد، نرخ 50 درصد به میانگین حقوق ناخالص سالانه در بخش خصوصی اعمال می‌شود، این میزان در خدمات عمومی 75 درصد است. در صورت عدم اشتغال کامل سه ماهه مورد نیاز، حقوق بازنشستگی قابل کاهش است. مستمری‌های تکمیلی بر اساس سیستم‌های امتیازی است، سپس به یورو تبدیل می‌شود و به حقوق بازنشستگی پایه اضافه می‌شود.
بر اساس گزارش دپارتمان تحقیقات، مطالعات، ارزیابی و آمار (Drees)، در پایان سال 2020، میانگین مستمری مستمری بگیران به 1400 یورو ناخالص ماهانه برای همه بازنشستگان و 1537 یورو با اضافه کردن مستمری بازماندگان احتمالی (یعنی سهمی از مستمری بازنشستگی همسر متوفی) بوده است.
به طور متوسط حقوق بازنشستگی زنان (1154 یورو) 40 درصد کمتر از مردان (1931 یورو) است. این شکاف در سال‌های اخیر کاهش یافته است، زیرا در سال 2004، برابر با 50 درصد بود. شکاف واقعی در حقوق بازنشستگی بین دو جنس کمتر و برابر با 28 درصد میباشد، زیرا بسیاری از زنان مستمری بازماندگان را دریافت می‌کنند.
از سال 1950، امید به زندگی فرانسوی‌ها پانزده سال افزایش داشته است. نوزاد دختری که در سال 2021 به دنیا می‌آید، در شرایط فعلی مرگ و میر، به طور میانگین تا 85.4 سال عمر می‌کند. در حالی که پسری که در همان سال به دنیا می‌آید تا 79.3 سال عمر می‌کند. با این حال، این پیشرفت نابرابری بین مردان و زنان، حقیقت بین مقوله‌های اجتماعی-حرفه‌ای را پنهان می‌کند. به عنوان مثال، امید به زندگی یک مدیر زن سن 35 ساله امروز 88 سال است، یعنی 10.4 سال بیشتر از یک کارگر یدی میباشد. اما زندگی طولانی‌تر لزوماً به معنای زندگی بهتر نیست؛ بر اساس گزارش وزارت بهداشت در سال ۲۰۱۸، حدود ۲۳ درصد فرانسوی‌ها در اولین سال بازنشستگی خود از محدودیت‌های جسمی رنج می‌برند و بیشترین آسیب را همچنان کارگران تشکیل می‌دهند. 34 درصد کارگران از اولین روز بازنشستگی خود در فعالیت‌های روزمره دارای محدودیت جسمی هستند.
به طور کلی، نسبت سالمندان شاغل در طول بیست سال گذشته افزایش یافته است. بدین گونه که اگر 56 درصد از افراد 55 تا 64 ساله فعالیت حرفه‌ای داشته باشند، تنها یک سوم از افراد 60 تا 64 ساله، که مستقیماً تحت تأثیر افزایش سن قانونی بازنشستگی قرار می‌گیرند، همچنان در این موقعیت قرار دارند. به طور جزئی، نرخ اشتغال سالمندان برای محدوده سنی 55 تا 59 سال به 75.1 درصد می‌رسد، اما برای افراد 60 تا 64 سال به 35.5 درصد کاهش می‌یابد و پس از 64 سال به زیر 20 درصد می‌رسد.