شرکای اصلی تجاری صربستان

اتحادیه اروپا به طور سنتی، بزرگترین شریک تجارت خارجی صربستان است. چین با پشت سر گذاشتن ایتالیا، در حال حاضر دومین شریک تجاری صربستان پس از آلمان است. تجارت با روسیه نیز رو به رشد است، اما به دلیل قیمت بالای انرژی، تراز تجاری منفی است.

بویان استانیچ، دستیار بخش تحلیل استراتژیک اتاق بازرگانی صربستان می‌گوید اتحادیه اروپا به طور سنتی شریک تجاری اصلی صربستان است و حدود 60 درصد از کل تجارت خارجی صربستان، با کشورهای عضو اتحادیه اروپا صورت می‌پذیرد. در هشت ماهه اول سال جاری، صربستان کالاهایی به ارزش 11.2 میلیارد یورو در اتحادیه اروپا به فروش رسانده که 64.4 درصد از کل صادرات را شامل می­‌شود. در مدت مشابه، واردات صربستان از اتحادیه اروپا، 13.5 میلیارد یورو بوده که 54.4 درصد کل واردات است. ارزش صادرات صربستان به اتحادیه اروپا در سال 2021 در مقایسه با سال 2009 تقریبا چهار برابر شده است؛ به طوری که در سال 2009 بالغ بر 3.2 میلیارد یورو بود، در حالی که در سال 2021 به 14 میلیارد یورو رسیده است که به طور قابل توجهی از رکورد قبل از همه‌گیری در سال 2019 فراتر رفته است، زیرا در آن زمان ارزش کالاهای صادر شده به اتحادیه اروپا 11.4 میلیارد یورو بود.

در طول سال‌های اخیر، صادرات صربستان به اتحادیه اروپا سریعتر از واردات رشد کرده است و نسبت صادرات به واردات صربستان به اتحادیه اروپا را بهبود بخشیده است، به طوری که این نسبت از 48 درصد در سال 2009 به بیش از 85 درصد در سال 2021 رسیده است. برخی از کشورهای عضو اتحادیه اروپا به طور سنتی در صدر فهرست مهم‌ترین شرکای تجاری صربستان قرار دارند، به ویژه آلمان، ایتالیا، مجارستان و رومانی که به عنوان مقاصد صادراتی مهم برای کالاهای صربستانی محسوب می‌شوند. در سال 2021، تقریبا 13 درصد از صادرات صربستان، به مقصد آلمان و 8.5 درصد به مقصد ایتالیا بوده است. همچنین صربستان طی سال 2021 بیش از 13 درصد از کل واردات خود را از آلمان و هشت درصد را از ایتالیا انجام داده است.

 تجارت صربستان با چین نیز افزایش محسوسی در سال‌های اخیر داشته و چین با پشت سر گذاشتن ایتالیا، در حال حاضر دومین شریک تجاری صربستان پس از آلمان است. بر اساس داده‌های دفتر آمار صربستان، در هشت ماهه اول سال 2022، صادرات صربستان به چین، ارزش 867 میلیون دلاری داشته و در مقابل از این کشور، 3.4 میلیارد دلار نیز واردات داشته است. این در حالی است که در کل سال گذشته، مبادلات تجاری خارجی صربستان با چین 5.28 میلیارد دلار بوده است. بیشترین محصولات صادراتی صربستان به چین نیز عبارتند از سنگ معدن و کنسانتره مس، کاتد و مقاطع کاتدی و چوب راش.

در مورد تجارت محصولات کشاورزی، طبق آمار و داده‌های اتاق بازرگانی، صربستان در مقایسه با اتحادیه اروپا تراز بالاتری دارد. این تراز در سال 2021 به بیش از 688 میلیون یورو رسید. در خصوص محصولات کشاورزی نیز بازار اتحادیه اروپا مهمترین مقصد صادراتی محصولات کشاورزی صربستان است و در سال 2020، صادرات محصولات کشاورزی صربستان به اتحادیه اروپا، 55 درصد از کل صادرات کشاورزی صربستان را تشکیل می‌دهد که نسبت به دهه گذشته، تقریبا چهار برابر شده است و از 640 میلیون یورو در سال 2009 به بیش از 2.3 میلیارد یورو در سال 2021 رسیده است. در بازه زمانی مورد اشاره، واردات محصولات کشاورزی صربستان از اتحادیه اروپا نیز به طور پیوسته افزایش یافته و از 440 میلیون یورو در سال 2009 به بیش از 1.6 میلیارد یورو در سال 2021 رسیده است.

تحلیل­گر استراتژیک اتاق بازرگانی صربستان می‌گوید: صربستان تبادل قابل توجهی با آمریکا در بخش خدمات دارد. صادرات خدمات به آمریکا در هشت ماهه اول امسال بالغ بر 650 میلیون یورو بوده است که 42 درصد نسبت به دوره مشابه سال قبل افزایش یافته است؛ اما در خصوص تبادل کالا با آمریکا، این بازار از صربستان بسیار دور است که انجام تبادل کالایی با این کشور را کمی سخت می‌کند.

بر اساس آخرین داده‌­های دفتر آمار صربستان، از ژانویه تا آگوست 2022، ارزش کل مبادلات تجاری بین صربستان و ایالات متحده آمریکا، 855 میلیون دلار بوده است که در مقایسه با مدت مشابه در سال 2021، 45 درصد بیشتر شده است. در این بازه زمانی، صادرات صربستان به آمریکا تقریبا 28 درصد افزایش داشته است، اما واردات این کشور از ایالات متحده نیز 60 درصد افزایش یافته است. ارزش کل تجارت در سال گذشته، 996 میلیون دلار (23 درصد افزایش نسبت به سال 2020) بوده است که ارزش صادرات کالا 513 میلیون دلار (40 درصد افزایش نسبت به سال 2020) و ارزش کالاهای وارد شده 483 میلیون دلار (9 درصد افزایش نسبت به سال 2020) بوده است. بر اساس داده‌های اتاق بازرگانی صربستان، تایرهای پنوماتیک، تایرهای جدید برای خودروهای سواری، قطعات مناسب برای موتورسیکلت، تجهیزات ورزشی و شکار، تمشک و سایر میوه‌های یخ زده بیشترین صادرات به آمریکا را در سال جاری تشکیل می‌دهند. در حالی که واردات صربستان از ایالات متحده، بیشتر شامل ابزار تشخیصی و آزمایشگاهی، داروها و تجهیزات پزشکی می­‌شود. در زمینه افزایش تجارت و صادرات صربستان با ایالات متحده آمریکا، بسیار مهم است که موافقتنامه تجارت ترجیحی که سال گذشته منقضی شده است در اسرع وقت تمدید شود. این اقدام تجاری به بازرگانان صرب و همچنین سایر افرادی که در صربستان تجارت می‌کنند، این امکان را می‌دهد تا با عوارض گمرکی صفر یا حداقلی به بازار آمریکا صادرات داشته باشند.

تجارت صربستان با روسیه در سال 2021، 2.8 میلیارد دلار بوده و صادرات نیز 996 میلیون دلار بوده است که در هشت ماهه اول سال 2022، نسبت به دوره مشابه سال قبل، به رغم موانع و محدودیت‌های موجود، رشد 55.5 درصدی را به ثبت رسانده است و تجارت دوطرفه به 2.8 میلیارد دلار رسیده است. در هشت ماه سال 2022، صادرات صربستان به روسیه رشد 4.4 درصدی را ثبت کرده و میوه‌های تازه و منجمد، پنیر، مواد شیمیایی مورد استفاده در خانه، لوازم خانگی و مبلمان به ارزش 720 میلیون دلار در بازار روسیه فروخته شده است و بنابراین واقع‌بینانه است اگر انتظار داشته باشیم صادرات صربستان به روسیه تا آخر سال به بیش از یک میلیارد دلار برسد. در زمینه واردات از روسیه نیز، در این هشت ماه نسبت به دوره مشابه سال قبل، شاهد رشد 86 درصدی بوده‌ایم. در هشت ماهه اول سال 2022، ارزش واردات از روسیه برابر با 2.1 میلیارد دلار بود که بیشتر آن، واردات نفت، گاز طبیعی، اوره، کود، تنباکو و مواد اولیه بود.

بویان استانیچ می‌گوید: کسری دایمی تراز تجاری با روسیه، به دلیل واردات زیاد محصولات انرژی از این کشور همواره وجود داشته و در سطح 60 تا 80 درصد است. صادرات صربستان به فدراسیون روسیه در سال 2013 از یک میلیارد دلار فراتر رفت و سپس دوباره شروع به کاهش کرد. تحریم­‌های تجاری کشورهای غربی و اقدامات متقابل فدراسیون روسیه بر روی واردات محصولات غذایی (میوه و سبزیجات، محصولات لبنی و گوشت) بر تجارت دوجانبه صربستان و روسیه در دوره پس از سال 2014 تأثیر زیادی گذاشت. علاوه بر آن، نوسانات نرخ ارز، کاهش ارزش پول ملی روسیه، عدم ثبات بازار و رقابت قیمتی، سایر عوامل موثر بر کاهش حدود 30 درصدی صادرات محصولات صربستان به روسیه می‌باشد. وی می‌گوید: ویژگی اساسی همکاری اقتصادی صربستان و فدراسیون روسیه، تجارت متقابل بدون عوارض گمرکی برای حدود 99 درصد کالاها است. صادرات محصولات با درجه فرآوری و ارزش افزوده بالاتر و واردات انرژی و مواد اولیه از این کشور، در اولویت بوده و فراونی بالایی داشته است.

تحلیل­گر استراتژیک اتاق بازرگانی صربستان می‌گوید: رشد تجارت با روسیه در درجه اول نتیجه افزایش واردات به دلیل جهش قیمت انرژی است. اگر قیمت‌ها در بلندمدت بالا بماند، این کسری به طور مداوم بالا خواهد ماند و برای اقتصاد صربستان مشکل ایجاد خواهد کرد. علاوه بر مشکل تورم، افزایش قابل توجه کسری تراز تجارت خارجی نیز نگران کننده است. تمامی‌شرکت‌هایی که قبل از جنگ در اوکراین، به روسیه صادرات داشتند، همچنان در آن بازار فعالیت می‌کنند. ولی این سوال مطرح می‌شود که آیا در صورت اعمال تحریم‌ها تجارت با روسیه ادامه خواهد داشت؟

اگر قرارداد تجارت آزاد با روسیه لغو شود، صادرات به این کشور برای اکثر تولیدکنندگان صربستان مشکل ساز خواهد بود. از سوی دیگر، اگر از تحریم‌ها تبعیت می‌کردیم، شاید می‌توانستیم با اقتصاد اتحادیه اروپا برای پیوستن به آن تطبیق پیدا کنیم. در صورت عدم همراهی با تحریم‌ها، بخشی از سرمایه‌ها از کشور خارج خواهد شد و در این صورت نه تنها تولید، بلکه ثبات اقتصاد کلان را از نظر نرخ ارز تهدید خواهد کرد. لغو رژیم بدون ویزا و لغو مذاکرات برای پیوستن به اتحادیه اروپا (به عنوان یک گزینه برای صربستان در تقابل با این اقدامات) امکان پذیر است، ولی این امر بعدا در کاهش رتبه اعتباری صربستان تاثیرگذار خواهد بود. در کل، اگر روابط با اتحادیه اروپا تیره شود، مشکل بسیار بزرگتری نسبت به تیرگی روابط با روسیه به وجود خواهد آمد. وی اضافه کرد: صربستان نمی‌خواهد روابط سیاسی با اتحادیه اروپا بدتر شود. موضع سیاسی صربستان (در خصوص جنگ اوکراین) نیز مخالف موضع اتحادیه اروپا نیست، اما این ساده است که چرا نمی‌خواهیم روسیه را تحریم کنیم؛ زیرا معتقدیم تحریم‌ها بخشی از مناقشه است و بخشی از فرآیند صلح نیست.