نگاهی به توافقنامه‌های تجارت ترجیحی و آزاد ترکیه

در دنیای امروز، کشورها تمایل به مشارکت در قراردادهای تجارت آزاد (FTA) دوجانبه و منطقه ای دارند که شاید این به دلیل عدم موفقیت سازمان تجارت جهانی (WTO) در ارائه سطح بیشتری از آزادسازی باشد. گاهی کشورها به شرایط رقابت بیشتر یا شرایط دسترسی بهتر به بازار نیاز دارند و این امر توسط ترتیبات منطقه ای و چند جانبه تضمین می‌شود. ترکیه به عنوان یکی از اعضای موافقت‌نامه عمومی تعرفه‌ و تجارت (GATT) و یکی از اعضای سازمان تجارت جهانی (WTO)، موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد را مطابق با گات انجام می‌دهد.

ترکیه به عنوان یکی از اعضای موافقت‌نامه عمومی تعرفه‌ و تجارت (GATT) و یکی از اعضای سازمان تجارت جهانی (WTO)، موافقت‌نامه‌های تجارت آزاد را مطابق با گات انجام می‌دهد. بر این اساس علیرغم اینکه قانون دولت کامله الوداد [1] هنوز اصل راهنما است، ماده 24 موافقتنامه؛ شرایطی را ارائه کرده که تحت آن یک عضو می‌تواند رفتار مطلوب تری را با شرکای تجاری خاص در یک اتحادیه گمرکی یا یک منطقه تجارت آزاد برقرار کند.

اتحادیه گمرکی ترکیه و اتحادیه اروپا مبنای حقوقی عمده توافقنامه‌های تجارت آزاد ترکیه را تشکیل می دهد. بر اساس اتحادیه گمرکی، ترکیه سیاست های خود را با سیاست تجاری مشترک اتحادیه اروپا هماهنگ می‌کند. این همسویی هم به رژیم های خودمختار و هم به توافقات ترجیحی با اشخاص ثالث مربوط می‌شود. همراه با تعرفه گمرکی مشترک اتحادیه اروپا، رژیم های تجاری ترجیحی مهمترین بخش سیاست تجاری اعمال شده در قبال کشورهای ثالث را تشکیل می دهند.

ماده 16 تصمیم شماره 95/1 شورای اتحادیه اروپا و ترکیه در مورد اجرای مرحله نهایی اتحادیه گمرکی مقرر می‌دارد که ترکیه بر اساس منافع متقابل با کشورها مذاکره کند. بر این اساس، ترکیه به موازات قراردادهای اتحادیه اروپا با کشورهای ثالث قراردادهای تجارت آزاد مذاکره و منعقد می‌کند.

اتحادیه اروپا در سایه تغییر شرایط جهانی، بن بست غیرقابل حل در مذاکرات چندجانبه و بحران‌های اقتصادی،  تصمیم گرفت تا بر توافقات تجاری دوجانبه تمرکز کند. هدف از این توافقنامه‌ها کمک به افزایش رشد تحت استراتژی تجاری جدید به نام "اروپای جهانی" در سال 2006 بود. بنابراین، اتحادیه اروپا شروع به مذاکره در مورد قراردادهای آزاد تجاری با مفاد خاص شامل خدمات، سرمایه گذاری، تدارکات عمومی و حقوق مالکیت معنوی کرد. ترکیه با آغاز مذاکرات موازی با مذاکرات اتحادیه اروپا، خود را با طیف وسیعی از موضوعات تحت پوشش موافقتنامه‌ها وفق می دهد و در مورد نسل جدید FTA مذاکره می‌کند.

ترکیه تاکنون 38  قرارداد آزاد تجاری منعقد کرده است که 11 مورد از آنها به دلیل پیوستن این کشورها به اتحادیه اروپا لغو شده است. در حال حاضر، ترکیه دارای 22 قرارداد آزاد تجاری است. یعنی EFTA، رژیم صهیونیستی، مقدونیه، بوسنی و هرزگوین، فلسطین، تونس، مراکش، مصر، آلبانی، گرجستان، مونته نگرو، صربستان، شیلی، موریس، کره جنوبی، مالزی، مولداوی، جزایر فارو، سنگاپور، کوزوو، ونزوئلا و بریتانیا.

قراردادهای آزاد تجاری امضا شده با لبنان، قطر و سودان در مرحله تصویب است.  FTA بین ترکیه و اردن در 22 نوامبر 2018 لغو شد. FTA بین ترکیه و سوریه در 6 دسامبر 2011 به حالت تعلیق درآمد. رفتار تجاری ترجیحی در چارچوب FTA بین ترکیه و بریتانیا از اول ژانویه 2021 لازم الاجرا شده و روند تصویب داخلی در حال انجام است.

در همین حال ، ترکیه با 17 کشور/بلوک مذاکرات آزادسازی تجارت آزاد را آغاز کرده است. ترکیه به طور فعال با 5 کشور از آنها وارد مذاکره شده است. یعنی اندونزی، ژاپن، سومالی، تایلند و اوکراین. مذاکره با کشورهای کنگو، جیبوتی، کامرون، چاد، سیشل، شورای همکاری خلیج فارس و مرکوسور در سطوح دیگر دنبال می‌شود. علاوه بر این، ترکیه ابتکاراتی را برای آغاز مذاکرات با 9 کشور / بلوک آغاز کرده که عبارتند از: آمریکا، کانادا، هند، ویتنام، کشورهای آمریکای مرکزی، سایر کشورهای ACP، الجزایر، لیبی و آفریقای جنوبی. ترکیه همچنین مذاکرات قرارداد تجارت ترجیحی را با جمهوری آذربایجان، ایران و ازبکستان انجام می دهد.

 

References:

https://www.wto.org

https://www.trade.gov.tr

https://oec.world

https://www.tuik.gov.tr

 

[1] . Most Favorable Nation State