چشم انداز اقتصادی 2022 برای آفریقا

اقتصادهای آفریقا شروع به بهبودی از تأثیر COVID-19 کرده‌اند. علی رغم دستیابی به برخی دستاوردها در سال 2021، رشد اقتصاد کشورها در سال 2022 ممکن است دشوار باشد.

اقتصادهای آفریقا از ظهور کووید-19 در سال 2020 و متعاقب آن کند شدن اقتصاد جهانی ضربه شدیدی خوردند. علاوه بر این، قرنطینه‌ها و محدودیت‌های همراه با همه‌گیری منجر به کاهش تولید کالا، حجم تجارت، سرمایه‌گذاری، گردشگری و سایر فعالیت‌های درآمدزا در سراسر این قاره شد. هرچند در سال 2021 پرتوهای امیدی وجود داشت.

سازمان بهداشت جهانی گزارش داد که در دسترس بودن واکسن‌ها در سال 2021 چشم انداز مهار ویروس را در آفریقا افزایش داد، اگرچه کمتر از 10 درصد از کشورهای آفریقایی به هدف پایان سال 2021 یعنی واکسینه کردن 40 درصد از مردم خود رسیدند.

برخی از کشورهای فقیرتر آفریقا در سال 2021 اندکی به عقب بازگشتند. طبق آمار بانک جهانی، اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه که بیشتر آن‌ها در آفریقا هستند، در پایان سال 2021 رشد 6.3% درصدی داشتند. با این حال، تنها با نگاهی به کشورهای جنوب صحرای آفریقا، این ارقام تا حدودی کمتر مثبت هستند. این منطقه در سال 2021 رشد اقتصادی 3.5% درصدی داشت که عمدتاً ناشی از افزایش قیمت کالاها و کاهش محدودیت‌های اجتماعی بود. بانک جهانی پیش بینی می‌کند که این رشد حاشیه‌ای در جنوب صحرای آفریقا در سال 2022 ادامه خواهد یافت که این امر عمدتاً توسط کشورهای آفریقایی غنی از منابع انجام خواهد شد. اقتصادهای وابسته به کالا - مانند نیجریه که بر نفت، آنگولا و زامبیا بر مس، حتی غنا بر طلا متکی است - انتظار می‌رود که به کاهش برخی از چالش‌های کنونی و کمک به بهبود اقتصادی کمک کنند. کشورهای در حال توسعه آفریقا به ویژه در برابر تهدیدات جهانی برای بهبود اقتصادی آسیب پذیر هستند.

بر اساس آخرین گزارش بانک جهانی "چشم انداز اقتصادی جهانی"، این موارد می‌تواند از انواع جدید COVID-19 تا افزایش تورم و بدهی و هم چنین نابرابری درآمد متغیر باشد. نوع Omicron که به سرعت در حال گسترش است، تنها نشان می‌دهد که این بیماری همه گیر احتمالاً با وجود در دسترس بودن واکسن‌ها، فعالیت‌های اقتصادی را مختل می‌کند.

بهبود اقتصادی هم چنین با درگیری‌های در حال وقوع، مانند جنگ داخلی در اتیوپی، بی‌ثباتی سیاسی در سودان، گینه و مالی، جمهوری دموکراتیک کنگو و ناامنی در کل منطقه ساحل، تهدید می‌شود. درگیری‌های حل نشده چالش خاصی را برای رشد پیش بینی شده برای اقتصادهای آفریقا در سال 2022 ایجاد می‌کند.

• امیدهای تجارت آزاد

تجارت آزاد به طور رسمی تحت توافقنامه تجارت آزاد قاره آفریقا (AfCFTA) در اوایل سال 2021 آغاز شد که توسط همه کشورهای آفریقایی به جز اریتره امضا شده است.

تجارت تحت AfCFTA در نهایت منجر به آزادسازی بازار واحد برای کالاها و خدمات خواهد شد که با حرکت آسان مردم و سرمایه تسهیل می‌شود. در بلندمدت AfCFTA پتانسیل گسترش تولید، کاهش فقر و روندهای نابرابری و تحریک رشد پایدار و فراگیر را دارد. در حالی که مقدار معامله در سال 2021 تحت AfCFTA محدود بود، اما انتظار می‌رود این میزان در طول سال 2022 افزایش یابد. با توجه به معیارهایی که منبع یا کشور مبدأ یک محصول را تعیین می‌کند، در این توافقنامه قرار است قوانین مبدأ آماده شود که برای AfCFTA بسیار مهم است. از آن جایی که وظایف و محدودیت‌ها بر کالاها و خدمات کشورهایی که AfCFTA را تصویب کرده‌اند اعمال می‌شود، پس از ایجاد قوانین مبدأ، این امر تولید، مصرف و صادرات داخل آفریقا را تشویق و تقویت خواهد کرد. در حال حاضر، اکثر کشورهای آفریقایی فاقد زیرساخت فنی مورد نیاز برای حمایت از تجارت آزاد تحت AfCFTA هستند. اما هم چنان می‌توان امیدوار بود. سال 2022 چشم اندازهای خوبی دارد زیرا وقتی تجارت دیجیتال در کنار سایر مراحل توافقنامه اتخاذ شود، امکان ردیابی سریع بسیاری از زنجیره تأمین و زنجیره تدارکات را فراهم می‌کند.

• وضعیت مالی متزلزل

اکثر اقتصادهای آفریقایی با کسری مالی دست و پنجه نرم می‌کنند که کشورها را مجبور به استقراض کرده است. در سال 2021، بیشتر این استقراض‌ها در پاسخ به تأثیر همه‌گیری COVID-19 بود.

به نظر می‌رسد این امر دسترسی به سرمایه گذاری خارجی در سال 2022 برای کشورهای جنوب صحرای آفریقا، مانند غنا، زامبیا و نیجریه که به منابع مالی عمده نیاز دارند را سخت‌تر می‌کند، به خصوص که برخی از اقتصادهای توسعه یافته، مانند ایالات متحده، در تلاش برای مهار کردن تورم هستند. این شرایط تأمین مالی در حال حاضر در سال 2022 سخت‌تر است و بار بدهی‌های بزرگ‌تر نیز افزایش خواهد یافت.

هزینه خدمات بدهی کمی افزایش می‌یابد مگر این که مقامات بتوانند بیشتر روی بسیج منابع داخلی و درآمدهای اقتصاد داخلی کار کنند. در مجموع، ابهام قابل توجهی پیرامون پیش‌بینی‌های اقتصادی سال 2022 وجود دارد، به دلیل پس‌زمینه چالش‌ برانگیز مالی و فشار ارزی مورد انتظار ناشی از تأثیر نرخ بهره بالاتر در بازارهای پیشرفته.

• پتانسیل‌های گردشگری

پیش‌بینی می‌شود گردشگری آفریقا در سال‌های آینده پس از ضربه شدید در سال 2020 و رشد اندکی در سال 2021، رشد داشته باشد. این بدان معنا نیست که کشورها باید امسال انتظار انبوهی از گردشگران را داشته باشند. نرخ پایین واکسیناسیون در جنوب صحرای آفریقا، همراه با تهدید انواع جدید ویروس کرونا، خطری است که گردشگران بین المللی ممکن است مایل به پذیرش آن نباشند.

کشورهایی که به طور سنتی به بازدیدکنندگان خارجی متکی هستند، باید در سال 2022 گردشگران داخلی را هدف قرار دهند تا به نوسازی این بخش کمک کنند. واکسینه شدن بیشتر افراد هم چنین حیاتی است و در غیر این صورت گشایش گردشگری دشوار خواهد بود. برای تقویت گردشگری، کشورهای آفریقایی باید سرمایه گذاری زیادی در زیرساخت‌های حمل و نقل، به ویژه در ارتباطات هوایی انجام دهند.

• چشم انداز راه اندازی فناوری و اقتصاد دیجیتال

یکی دیگر از بخش‌های با پتانسیل عظیم، اقتصاد دیجیتال است، به‌ویژه با توجه به نیاز به افزایش راه‌حل‌های راه دور به دلیل محدودیت‌های COVID-19 همراه با جمعیت عمدتاً جوان آفریقا. دولت‌های آفریقایی نباید از حمایت از اقتصاد دیجیتال خودداری کنند، زیرا این امر می‌تواند به حل مشکل بیکاری گسترده جوانان آفریقا کمک نماید. در واقع با توجه به شرایط فعلی که در آن قرار داریم، می‌توان بر نقش فناوری در فعالیت‌های اقتصادی و اشتغال نیروی کار بیش از حد تأکید کرد.

• ریسک‌ها

 فقر، ناامنی غذایی، افزایش قیمت مواد غذایی و تنش‌های ژئوپلیتیکی می‌تواند مانع رشد شود. تعدیل قابل توجهی از رشد اقتصاد جهانی می‌تواند باعث اصلاح نزولی قابل توجهی در قیمت کالاها شود که این امر به ضرر تولیدکنندگان نفت و فلزات در این قاره است. هم چنین کشورهایی که با چالش‌های پایداری بدهی مواجه هستند ممکن است با کاهش دسترسی به منابع مالی خارجی مواجه شوند. نرخ بسیار پایین واکسیناسیون COVID-19 در منطقه تهدیدی برای شیوع مجدد و شدیدتر است که می‌تواند باعث اختلال مکرر در بهبودی اقتصادی گردد. به تاثیرات یک بیماری همه گیر طولانی مدت می‌توان چالش‌های توسعه را اضافه نمود که ساختار اصلاحات مالی را از ریل خارج می‌کند و منجر به زیان سرمایه انسانی پایدار می‌شود.

پیش بینی GDP کشورهای جنوب صحرای آفریقا Sub-Saharan Africa Country Forecasts

(درصد تغییر سالانه مگر این که خلاف آن مشخص شده باشد)

 

GDP at market prices(average 2010-19 US$)

کشورها	2019	2020	2021e	2022f	2023f
آنگولا	-0.6	-5.4	0.4	3.1	2.8
بنین	6.9	3.8	6.0	6.5	6.5
بوتسوانا	3.0	-8.5	8.5	5.9	4.4
بورکینافاسو	5.7	1.9	6.7	5.6	5.3
بوروندی	1.8	0.3	2.0	2.5	3.0
جمهوری آفریقای مرکزی	3.1	0.8	-0.8	3.5	4.5
کیپ ورد	5.7	-14.8	4.0	5.2	6.1
کامرون	3.7	0.7	3.4	4.0	4.4
چاد	3.2	-0.9	0.9	1.8	2.9
کومور	1.8	-0.1	1.3	3.2	2.9
جمهوری دموکراتیک کنگو	4.4	1.7	3.6	4.8	5.1
جمهوری کنگو	-0.1	-7.9	-1.2	3.2	3.0
ساحل عاج	6.2	2.0	6.2	6.5	6.4
گینه استوایی	-6.0	-4.9	3.8	1.5	-0.9
اریتره	3.8	-0.6	2.9	4.8	3.8
اسواتینی	2.6	-1.9	1.5	1.8	1.9
اتیوپی	9.0	6.1	2.4	4.3	6.5
گابن	3.9	-1.8	1.5	2.8	3.0
گامبیا	6.2	-0.2	4.0	6.0	6.5
غنا	6.5	0.4	4.1	5.5	5.0
گینه	5.6	7.1	5.2	6.1	5.9
گینه بیسائو	4.5	-1.4	3.3	4.0	5.0
کنیا	5.0	-0.3	5.0	4.7	5.1
لسوتو	2.6	-6.5	3.2	3.0	2.8
لیبریا	-2.5	-3.0	3.6	4.7	5.0
ماداگاسکار	4.4 -	-6.2	1.8	5.4	5.1
مالاوی	5.4	0.8	2.4	3.0	4.4
مالی	4.8	-1.6	4.0	5.2	5.0
موریتانی	5.8	-1.8	2.7	4.1	6.4
موریس	3.0	-14.9	5.1	6.6	4.2
موزامبیک	2.3	-1.2	2.3	5.1	9.6
نامیبیا	-0.9	-8.5	1.2	2.4	1.5
نیجر	5.9	3.6	5.5	6.2	9.4
نیجریه	2.2	-1.8	2.4	2.5	2.8
رواندا	9.5	-3.4	10.2	7.1	7.8
سائوتومو و پرنسیب	2.2	3.1	2.1	2.9	3.3
سنگال	4.4	1.5	4.7	5.5	9.2
سیشل	2.0	-13.3	6.9	7.7	6.8
سیرالئون	5.3	-2.0	4.2	6.0	4.3
آفریقای جنوبی	0.1	-6.4	4.6	2.1	1.5
سودان	-2.2	-3.6	0.1	3.5	5.0
سودان جنوبی	3.2	9.5	-5.4	1.2	3.5
تانزانیا	5.8	2.0	4.3	5.4	5.9
توگو	5.5	1.8	5.1	5.6	6.2
اوگاندا	6.4	3.0	3.4	3.7	5.5
زامبیا	1.4	-3.0	2.2	2.9	4.5
زیمباوه	-6.1	-4.1	5.1	4.3	4.2

Source: World Bank.

توجه:

e برآورد; f پیش بینی - پیش بینی‌های بانک جهانی اغلب بر اساس اطلاعات جدید و شرایط در حال تغییر (جهانی) به روز رسانی می‌شوند.

https://www.dw.com/en/analysts-forecast-grim-2022-economic-outlook-for-africa/a-60405289

https://openknowledge.worldbank.org/bitstream/handle/10986/36519/9781464817601.pdf