ریسک افزایش قیمت انتقال انرژی در بالکان غربی

مطلب پیش رو برگردان گزارش منتشر شده در پایگاه اینترنتی Balkan Insight است که به قلم ویکتور بریشای (Viktor Berishaj- هماهنگ‌کننده سیاست انرژی و آب و هوای جنوب‌ شرق اروپا در شبکه اقدام اقلیمی اروپا (CAN) به رشته تحریر در آمده است.

• اگر چنانچه سیاست‌گذاران منطقه‌ای از قیمت‌های سرسام آور انرژی در اتحادیه اروپا برای توجیه تعهد مستمر به سوخت‌های فسیلی و انحراف از تعهدات گذار انرژی استفاده کنند، دچار اشتباه شده اند.

 

• بحران انرژی در اروپا پیام روشنی را در سراسر جهان ارسال می‌کند: وابستگی به سوخت‌های فسیلی باید پایان یابد. افزایش مداوم قیمت گازهای فسیلی از ژانویه 2021، به دلیل رشد تقاضا و عرضه محدود، باعث افزایش قیمت برق شده است. در آماده‌سازی برای زمستان، تامین‌کنندگان بزرگی مانند روسیه بازارهای داخلی خود را در اولویت قرار می‌دهند. این امر به نوبه خود، کشورهای اروپایی مانند ایتالیا و اسپانیا را که برای تامین نیازهای داخلی خود برای تولید برق به گاز متکی هستند، در موقعیتی نامطمئن قرار داده است. در حالی که گاز تولیدی فسیلی تنها 20 درصد برق اروپا را تشکیل می‌دهد، نیروگاه‌های گازی به دلیل تقاضای بیشتر، منابع انرژی تجدیدپذیر کم و افزایش جهانی قیمت زغال سنگ، قیمت برق را افزایش می‌دهند. اما تولید برق از منابع بدون کربن، هزینه‌های این بحران را کاهش داده و هزینه کلی گاز در اتحادیه اروپا را به جای 33 میلیارد یورو به 7 میلیارد یورو محدود کرده است. این امر باید هشداری واضح به کشورهایی ارسال کند که به گاز به عنوان سوخت حامل انرژی و استفاده طولانی‌مدت از زغال سنگ تکیه دارند.

هزینه واقعی برق پنهان است

در نیمه اول سال 2021، قیمت برق خانگی در بالکان غربی نسبتا پایین بود و از 0.0605 یورو در کوزوو تا 0.0980 در هر کیلووات ساعت در صربستان متغیر بود که بسیار کمتر از میانگین اتحادیه اروپا 0.2192 یورو در هر کیلووات ساعت می‌باشد. تولید برق در بالکان غربی عمدتاً به نیروگاه‌های زغال‌سنگ متکی است. ناوگان منسوخ و ناکارآمد کارخانه‌ها، مسئول بیشترین انتشار گازهای گلخانه‌ای در بخش انرژی است که 75 درصد از کل انتشار گازهای گلخانه‌ای منطقه را تشکیل می‌دهد. علاوه بر این، این نیروگاه‌ها حتی از محدودیت‌های ملی آلودگی خود تبعیت نمی‌کنند و مقادیر کشنده‌ای از آلاینده‌های سمی مانند SO2 را تا شش برابر بیشتر از محدوده ملی منتشر می‌کنند. سیاستگذاران در منطقه، از افزایش قیمت انرژی که اتحادیه اروپا را تحت تاثیر قرار می‌دهد، برای توجیه تعهد مستمر خود به استفاده از سوخت فسیلی در منطقه استفاده می‌کنند و ادعا می‌کنند علت اصلی آنکه بحران انرژی هنوز بر قیمت‌های داخلی تاثیر نگذاشته، این است که برق تولید داخل از نیروگاه‌های زغال‌سنگ تامین می‌گردد؛ اگرچه ممکن است این مطلب تا حدی درست باشد. الکساندار ووچیچ، رئیس‌جمهور صربستان اخیراً گفت، در حالی که قیمت عمده‌فروشی برق در بازار بالا است، هزینه برق برای شهروندان صربستان به دلیل یارانه‌ها پایین است. این امر به وضوح نشان می‌دهد که هزینه واقعی زغال‌سنگ در صربستان و بالکان غربی پنهان است.

در حالی که ووچیچ یارانه‌های زغال‌سنگ را به عنوان یک اقدام محافظتی می‌بیند، هزینه آن سال‌ها است که مستقیماً بار شهروندان صرب را بر دوش می‌کشد. از سال 2015 تا 2019، کل هزینه یارانه‌های مستقیم به بخش زغال‌سنگ در صربستان، 388.11 میلیون یورو بوده است. شهروندان کل منطقه، به غیر از آلبانی، که زغال‌سنگ در ترکیب انرژی خود ندارد، 662.91 میلیون یورو پرداخت کرده‌اند. هزینه دیگری که رهبران بالکان غربی در هزینه واقعی تجارت زغال‌سنگ لحاظ نمی‌کنند، هزینه سلامت است. تحلیل‌های اخیر نشان می‌دهد که هزینه‌های برآورد شده برای سلامت عمومی در سال 2020 از نیروگاه‌های زغال‌سنگ، بین 6 تا 12.1 میلیارد یورو متغیر است.  این هزینه نه تنها توسط شهروندان بالکان غربی بلکه توسط اتحادیه اروپا و به دلیل ماهیت فرامرزی آلودگی ناشی از نیروگاه‌های زغال‌سنگ نیز تحمل می‌شود.

 تاخیر در انتقال انرژی

معاهده جامعه انرژی[1] به طور قانونی هر شش کشور بالکان غربی را به عنوان طرف‌های دارای تعهد، به تلاش برای ایجاد یک بازار انرژی اروپایی ملزم می‌کند. این پیمان تاکنون نیروی محرکه انتقال انرژی در منطقه بوده است، زیرا از طریق آن کشورهای بالکان غربی متعهد می‌شوند که قوانین مربوطه اتحادیه اروپا را به قوانین ملی منتقل نمایند. در این زمینه، بالکان غربی متعهد به همکاری بین خود و اتحادیه اروپا است.

اهمیت این معاهده با امضای بیانیه صوفیه در سال 2020 در دستورِ کار سبز برای بالکان غربی، که در آن، کشورهای بالکان غربی متعهد شدند به عنوان سهم خود در حصول به توافق سبز اتحادیه اروپا تا سال 2050 دست یابند، بیشتر تقویت شده است. با این حال، آخرین بررسی‌ها از انتقال (گذار) انرژی  نشان می‌دهد که بالکان غربی در تلاش‌های خود برای گذار انرژی عقب مانده است. در حالی که اتحادیه اروپا یک کلاهک و یک سیستم تجاری، EU ETS، برای انتشار گازهای گلخانه‌ای خود نصب کرده است، کشورهای بالکان غربی هنوز مکانیسم قیمت‌گذاری کربن ندارند که آلاینده‌های بزرگ هزینه انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را بپردازند. انتشار تخمینی CO2 از این منطقه با میانگین قیمت ETS اتحادیه اروپا در سال 2020، 1.2 میلیارد یورو خواهد بود. برای ایجاد شرایط و آزادسازی پتانسیل بهره‌وری انرژی و صرفه‌جویی و افزایش تولید انرژی از منابع تجدیدپذیر باید اقدام نمود. توجه ویژه باید به معرفی سیاست‌ها و اقدامات در چارچوب برنامه‌های ملی انرژی و اقلیم، سند برنامه ده ساله کشورهای منطقه برای دستیابی به سطوح بلندپروازانه کاهش گازهای گلخانه‌ای تا سال 2030، و همچنین اهداف معتبر انرژی تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی معطوف شود. اتحادیه اروپا در حال حاضر به دنبال راه‌حل‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت برای محدود کردن تأثیر افزایش قیمت‌های انرژی بر خانوارها و کسب‌و‌کارها برای زمستان آینده است و اقداماتی را برای اطمینان از استقامت و انعطاف‌پذیری سیستم انرژی اتحادیه اروپا شناسایی می‌کند.

بدیهی است انرژی‌های تجدیدپذیر که هزینه‌های عملیاتی کمی دارند و هیچ هزینه سوختی ندارند، تنها راه‌حل هستند. در حالی که افزایش تولید زغال‌سنگ برای زمستان امسال ممکن است به منزله نجات شهروندان از افزایش قبوض باشد، این امر همچنان از طریق یارانه‌های سنگین و هزینه‌های بهداشتی محاسبه می‌شود، و وابستگی به سوخت های فسیلی باید پایان یابد. نوسانات و غیرقابل‌اعتماد بودن گازهای فسیلی، اهمیت انتقال انرژی پاک و عادلانه را نه‌تنها از منظر زیست‌محیطی، بلکه برای مقرون به صرفه بودن، به دلیل یارانه‌ها و ضررهای بالایی که شرکت‌های برق در منطقه تجربه می‌کنند، تقویت می‌نماید.

زمان آن فرا رسیده است که بالکان غربی از فناوری استقبال کرده، به استراتژی‌ها و برنامه‌های سیاستی خود پایبند باشد و از راه‌حل‌های بازار برای انتقال انرژی به نفع شهروندان خود استفاده نموده، و بنابراین تا سال 2050 در مسیر کربن‌زدایی باقی بماند.

[1] The Energy Community Treaty

منبع:  

 https://balkaninsight.com/2021/10/21/price-panic-risks-derailing-western-balkans-energy-transition/