جوامع محلی و انرژی‌های تجدید پذیر

جامعه‌های انرژی شهروندی، گروه‌هایی از افراد هستند که برای تولید، ذخیره و مصرف مشترک انرژی با هم همکاری می‌کنند. این مدل نه تنها باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری می‌شود، بلکه به محیط زیست نیز کمک شایانی می‌کند. این مدل نشان می‌دهد که با مشارکت و همکاری، حتی جوامع کوچک می‌توانند تغییرات بزرگی ایجاد کرده و به رهبران جهانی در زمینه انرژی پاک تبدیل شوند. مزایای جامعه‌های انرژی شهروندی شامل کاهش هزینه‌ها، افزایش دسترسی به انرژی، کاهش آلودگی و ایجاد اشتغال است.

جامعه‌های انرژی شهروندی صربستان، تولید انرژی را با هزینه کمتر ممکن می‌سازند. خانوارها اکنون می‌توانند در سرمایه‌گذاری روی منابع انرژی تجدیدپذیر با هم مشارکت کنند، اما اینکه آیا این مدل در صربستان عملی خواهد شد، به چارچوب قانونی و مشوق‌ها بستگی دارد.

در چند سال گذشته، بخش انرژی در صربستان تحولات قابل توجهی داشته است، به ویژه در زمینه مشارکت فزاینده شهروندان به عنوان بازیگران کلیدی در فرایند گذار انرژی که تاثیرات فروانی گذاشته است. حدود چهار سال پیش، شهروندان صربستان برای اولین بار فرصت یافتند تا به عنوان مصرف‌کننده و تولیدکننده، "قهرمانان انرژی خود" باشند. این حق به آن‌ها اجازه داد تا پنل‌های خورشیدی را روی سقف‌های منازل خود نصب کنند و انرژی پاک برای خانه‌های خود تولید کنند. به این ترتیب، آن‌ها نه تنها هزینه‌های برق خود را کاهش دادند، بلکه به طور مستقیم به کاهش آلودگی و حفاظت از محیط زیست نیز کمک کردند.

با این حال، اصلاحات اخیر قانون انرژی یک گام فراتر می رود. اکنون شهروندان می‌توانند با هم به نیروگاه‌های انرژی بپیوندند و جوامع انرژی شهروندی را تشکیل دهند. این مدل نوآورانه، درهای توسعه آنچه "انرژی شهروندی" نامیده می‌شود را می‌گشاید و به افراد، کارآفرینان، شرکت‌ها، دولت‌های محلی و نهادهای عمومی فرصت می‌دهد تا در تولید، ذخیره و استفاده مشترک از انرژی با هم مشارکت کنند.

بر اساس اصل صرفه جویی در مقیاس  می‌توان گفت که هرچه چیزی بزرگ‌تر باشد، هزینه واحد آن کمتر می‌شود. به عنوان مثال، یک نیروگاه با ظرفیت بیشتر، برق را با قیمت کمتری به ازای هر کیلووات ساعت نسبت به دو نیروگاه کوچکتر با ظرفیت کل برابر تولید می‌کند.

نمونه‌های مشابهی روزانه مشاهده می‌ شود به عنوان مثال خرید یک بطری آب 1.5 لیتری تقریباً همیشه ارزان‌تر از خرید سه بطری 0.5 لیتری است. بزرگتر بودن اغلب به معنای مقرون‌به‌صرفه‌تر بودن است.

جوامع انرژی این اصل را در مورد انرژی اعمال می‌کنند. به جای اینکه هر فرد به تنهایی در تجهیزات تولید انرژی سرمایه‌گذاری کند، اعضای جامعه منابع خود را جمع کرده و هزینه‌ها را تقسیم می‌کنند و در نتیجه کارآمدتر و مقرون‌به‌صرفه‌تر می‌شوند. به این ترتیب، جامعه‌های انرژی به اعضای خود اجازه می‌دهند تا انرژی را با قیمت پایین‌تری تولید کنند و همزمان از مزایایی مانند کاهش هزینه‌ها بهره‌مند شوند.

تفاوت اصلی بین جامعه‌های انرژی و مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان دقیقاً در رویکرد جمعی است. در حالی که مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به صورت فردی عمل می‌کنند، جامعه‌های انرژی پروژه‌های بزرگ‌تر مشترک، استفاده کارآمدتر از منابع و تأثیر گسترده‌تر بر جامعه محلی را امکان‌پذیر می‌سازند.

جامعه‌های انرژی به عنوان نهادهای حقوقی سازماندهی می‌شوند که به اعضای خود اجازه می‌دهند به طور مشترک تصمیم‌گیری کنند. همه چیز با توافق بین اعضای جامعه آغاز می‌شود که به طور مشترک در منابع انرژی تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کرده و قوانین استفاده را تعریف می‌کنند. به عنوان مثال، مازاد برق تولید شده در طول روزهای آفتابی می‌تواند در باتری‌ها ذخیره شود یا در بازار فروخته شود و سود حاصل برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های جدید استفاده شود. به این ترتیب، جامعه استفاده کارآمد از منابعی را امکان‌پذیر می‌سازد که برای افراد به تنهایی غیرقابل دسترس یا غیرعملی است.

می‌توانید این را مانند نسخه مدرن آسیاب‌های آبی در گذشته تصور کرد، همانطور که اجداد ما برای استفاده مشترک از آسیاب آبی با هم متحد می‌شدند، جوامع امروزی برای استفاده از انرژی خورشید، باد و سایر منابع طبیعی با هم متحد می‌شوند. هر عضو جامعه از آن بهره‌مند می‌شود زیرا هزینه‌ها تقسیم می‌شود و انرژی برای همه ارزان‌تر و در دسترس‌تر می‌شود.

آنچه جامعه‌های انرژی را منحصر به فرد می‌کند، انعطاف‌پذیری آن‌هاست. آن‌ها می‌توانند به روش‌های مختلفی سازماندهی شوند و از گروه‌هایی از خانوارها در یک محله، تا شرکت‌ها، مدارس یا نهادهای عمومی‌که به طور مشترک در انرژی سبز سرمایه‌گذاری می‌کنند، تشکیل شوند. هر جامعه مدلی را انتخاب می‌کند که به بهترین وجه با نیازهایش مطابقت دارد. این امر به ویژه برای افرادی مفید است که به دلیل محدودیت‌های مالی یا سایر محدودیت‌ها، امکان سرمایه‌گذاری شخصی در منابع تجدیدپذیر را ندارند. با پیوستن به جامعه‌های انرژی، شهروندان هزینه‌ها و منابع را تقسیم می‌کنند و بدین ترتیب افرادی که امکانات محدودی دارند نیز فرصت می‌یابند تا بخشی از یک سیستم انرژی پایدار باشند.  راه‌اندازی جامعه‌های انرژی شهروندی در صربستان در زمانی صورت می‌گیرد که گذار انرژی به یک اولویت کلیدی تبدیل شده است. مشکلاتی مانند ناکارآمدی انرژی، هزینه‌های بالای انرژی و وابستگی به سوخت‌های فسیلی را می‌توان با توسعه این جوامع تا حدودی کاهش داد. آلودگی هوا که یکی از جدی‌ترین چالش‌ها در صربستان است و سالانه منجر به مرگ زودهنگام هزاران نفر می‌شود، نیاز به گذار به منابع انرژی تجدیدپذیر و پاک را بیشتر آشکار می‌کند. از طریق جامعه‌های انرژی، جوامع محلی و شهروندان فرصت دارند از منابع انرژی پاک استفاده کنند، انتشار گازهای مضر را کاهش دهند و کیفیت زندگی را بهبود بخشند.

در اروپا هزاران جامعه از این دست وجود دارد که سال‌هاست با موفقیت فعالیت می‌کنند. یکی از جالب‌ترین نمونه‌های یک جامعه انرژی موفق از جزیره سامسو در دانمارک می‌آید. این جزیره کوچک با تنها 3700 نفر جمعیت، چند دهه پیش تصمیم گرفت کنترل آینده انرژی خود را به دست بگیرد و از نظر انرژی مستقل باشند. امروزه، سامسو نمادی از پایداری و نمونه‌ای از چگونگی ایجاد تغییرات بزرگ توسط جوامع محلی است. ساکنان منابع خود را جمع‌آوری کرده و در منابع تجدیدپذیر سرمایه‌گذاری کردند. نتیجه تلاش مشترک آن‌ها، پارک بادی است که انرژی بیشتری نسبت به مصرف جزیره تولید می‌کند و مازاد برق را می‌فروشند و از این طریق درآمد اضافی کسب می‌کنند.

امروزه همه چیز از مدارس و فروشگاه‌ها تا کشتی‌های تفریحی از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌کنند، در حالی که اکثر خانوارها با استفاده از زیست توده (ضایعات گیاهی) گرم می‌شوند.

آنچه بسیار جالب توجه است این است که پروژه‌ها عمدتاً از طریق سرمایه‌گذاری مشترک ساکنان، به صورت محلی تامین مالی شده‌اند. سامسو نه تنها دارای انتشار منفی دی‌اکسید کربن است، بلکه به مقصدی برای گردشگران و متخصصان از سراسر جهان تبدیل شده است که به داستان موفقیت آن علاقه‌مند هستند.

داستان جزیره سامسو نشان می‌دهد که وحدت و آینده نگری می‌توانند جوامع کوچک محلی را به رهبران جهانی در گذار انرژی تبدیل کنند. این نه تنها مثالی از حل عملی مشکلات انرژی است، بلکه الهام‌بخش دیگران برای پیروی از این مسیر پایدار و مشترک به سوی آینده‌ای بهتر است.

منبع: پایگاه اینترنتی بزینس مورخ 24/01/2025

https://biznis.rs/biznis/infrastruktura/energetske-zajednice-gradjana-omogucavaju-proizvodnju-energije-po-nizoj-ceni/