معادن اوگاندا - موقعیت و میزان ذخایر

جدیدترین آمار تحلیلی منتشر شده از سوی «سازمان سرمایه‌گذاری اوگاندا» نشان می‌دهد که ارزش تخمینیِ عناصر خاکی کمیاب ۳۷۰ میلیارد دلار، مس ۳۹ میلیارد، کبالت ۱۸۱ میلیارد، طلا ۳٫۴ میلیارد، وِرمیکولیت ۱۱٫۵ میلیارد و آهن ۱۵ میلیارد دلار می‌باشد.

صنعت معادن اوگاندا در دههٔ ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰ میلادی به اوج خود رسیده بود، یعنی زمانی که به تنهایی ٪۳۰ از صادرات کشور را به خود اختصاص می‌داد. با این حال، بی‌ثباتی‌های سیاسی و اقتصادی در دههٔ ۱۹۷۰ و سپس رکود اقتصاد جهانی موجب افول چشمگیر این بخش شد. در دههٔ نخست سدهٔ ۲۱، بخش معادن در اوگاندا دوباره رشد یافت و برای نمونه در سال ۲۰۰۶ بیش از ٪۱۹ و در ۲۰۱۰ نزدیک به ٪۱۳ ترقی کرد. برای مقایسه، می‌توان به شمار مجوزهای اکتشاف و استخراج اشاره کرد: در سال ۱۹۹۹ تنها ۶۶ مجوز صادر شده بود، اما یک دهه بعد، در ۲۰۱۰، شمار مجوزها به بیش از ۵۰۰ رسیده بود.

طبق برآوردهای سازمان سرمایه‌گذاری اوگاندا، ظرفیت سرمایه‌گذاری در بخش معادنِ این کشور بیش از ۶۲۰ میلیارد دلار است.

بررسی‌های زمین‌شناختیِ گذشته و اخیر در اوگاندا حاکی از وجود دست‌کم سه حوزهٔ تکتونیک غنی از چندین مادهٔ معدنی در این کشور است که عبارتند از پی‌سنگ اوایل دورهٔ پرکامبرین[1]، سنگ‌های پروتِـروزوئیک، و سنگ‌های فانِروزوئیک (یا پیدازیستی). مواد معدنی این حوزه‌ها عبارتند از طلا، آهن، مس، کبالت، نیکل، عناصر خاکی کمیاب و سنگ آهک و برخی از دیگر مواد. اما اوگاندا از دانشِ فنی برای بهره‌برداری از این منابع طبیعیِ باارزش بی‌بهره است، حال آنکه همین منابع اگر ارزش افزوده هم داشته باشد می‌تواند اقتصاد آن را متحول کند.

جدیدترین آمار تحلیلی منتشر شده از سوی «سازمان سرمایه‌گذاری اوگاندا» نشان می‌دهد که ارزش تخمینیِ عناصر خاکی کمیاب ۳۷۰ میلیارد دلار، مس ۳۹ میلیارد، کبالت ۱۸۱ میلیارد، طلا ۳٫۴ میلیارد، وِرمیکولیت ۱۱٫۵ میلیارد و آهن ۱۵ میلیارد دلار می‌باشد.

 

موقعیت و میزان مواد معدنی اوگاندا:

الف) سنگ آهن: بزرگ‌ترین کانسار هماتیت در موکو[2] و کیسورو[3] (در جنوب غربی اوگاندا) واقع شده و کل ذخایر آن بیش از ۵۰ میلیون تُـن است. علاوه بر این، ۲ میلیون تن هماتیت نیز در موگابوزی[4] در اِمبارارا[5] (در جنوب غربی کشور) کشف شده است. سنگ‌های مگنِتیت در تورورو[6]، مانافوا[7]، موروتو[8]، کوتیدو[9]، و مایوگه[10] یافت می‌شود. ارزش این معادن بیش از ۱۵ میلیارد دلار برآورد شده است.

ب) طلا: بزرگ‌ترین ذخایر طلا در فلات بووِجوی غربی[11] و کیگِزی در غرب اوگاندا و سپس در موبِنده‑کیبوگا در منطقهٔ مرکزی و کاراموجا در شمال شرقی این کشور قرار دارد. نقاط احتمالی برای کشف طلا در هویما، آبوکه[12]، کالیرو و آروا می‌باشد. در اوگاندا، بیش از ۲۱۲ هزار نفر در بخش طلا فعالند که ظرفیت افزایش به ۴۲۵ هزار را هم دارد. ذخایر دست‌نخوردهٔ تخمینی ۲۲۱ تن با خلوص ٪۹۹ و ارزش ۳٫۴ (سه و چهار دهم) میلیارد دلار برآورده شده است.

پ) مس، کبالت و نیکل: مهم‌ترین معادن این گروه در کیلِمبه[13] (در کاسِسه) قرار دارد و مقادیر کمی نیز در امبارارا و کاراموجا یافت می‌گردد. ذخایر کنونی مس ۶ میلیون تن و ارزش آن ۳۹ میلیارد دلار برآورد شده. ذخایر کبالت ۵٫۵ میلیون تن و ارزش ۱۸۱ میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. ذخایر نیکل هم‌اکنون در دست ارزیابی است و احتمال می‌رود در ایگانگا[14] و مَـسیندی یافت شود.

ت) عناصر خاکی کمیاب: نتایج بررسی‌های اولیه حاکی از وجود خاک‌های آلومینیومیِ غنی از عناصر خاکی کمیاب مانند ایتریوم، اسکاندیوم، گالیوم، سِریوم، دیسپروزیوم، اِربیوم، اوروپیوم، گادولینیوم، هولمیوم، و لانتان می‌باشد. کاربردهای این عناصر خاکیِ کمیاب عبارتند از: قطعهٔ مغناطیسی در وسایل الکترونیک (مانند تلفن، تلویزیون، و رایانه)، خودرو، توربین‌های بادی، هواپیما، خودروهای برقی و جز اینها؛ همچنین به عنوان کاتالیزور در محصولات بسیار پیشرفته و در تولید انرژی‌های پاک، آلیاژهای فلزی، سرامیک، جلای شیشه، و صنایع تولیدی به کار می‌روند.

ذخایر عناصر خاکی کمیاب در اوگاندا در ماکوتو[15] و بوگوِری[16] در شرق کشور یافت می‌شود و گمان بر این است که قیمت جهانیِ آنها از همهٔ ذخایر دیگر بجز ذخایر چین بیشتر باشد. دیگر عناصر کمیاب در سوکولو[17]، بوتیریکو[18]، بوکوسو[19]، ناپاک[20]، و ماکوتا[21] یافت می‌شوند. خاک‌های آلومینیومی حاوی این عناصر بیش از ۳ میلیارد تُن و با ارزشی حدود ۳۷۰ میلیارد دلار برآورد شده‌اند.

ث) وِرمیکولیت: این مادهٔ معدنی در سوکولو و بوکوسو در شرق اوگاندا یافت می‌شود. معدن ورمیکولیتِ نامِکارا[22] یکی از بزرگترین و باکیفیت‌ترین معادنِ ورمیکولیت جهان به شمار می‌آید. کاربردهای این مادّه عبارتند از: بسته‌بندیِ کودها، آسترهای ضد اصطکاک، رنگ و جلای خودرو، دیوارپوش‌ها، عایق‌بندی، و بتنِ سبک برای کف و سقف. ذخایر کنونی این ماده در اوگاندا حدود ۵۵ میلیون تن و ارزش آن ۱۱ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

دیگر مواد معدنی (به اختصار):

• بِریل: فلز بریلیوم از این ماده مشتق می‌شود. بریل در نواحی اِنتونگامو[23]، کانونگو[24]، روکونجیری[25] و شهر اِمباله در شرق اوگاندا یافت می‌شود.
• بیسموت: این ماده همراه با طلا در ناحیهٔ کیسورو، کیتاهوریرا، کیتوا و مورامبا یافت می‌شود. بیسموت در تهیهٔ فولاد آلیاژی کاربرد دارد.
• کرومیت: ذخایر کرومیت در ناکیلورو در ۱۶ کیلومتری شمال شرقی شهر موروتو در شرق اوگاندا یافت می‌شود. این کرومیت با پلاتین همراه است.
• سرب: گالن یا سرب معدنی حاوی سرب و مقدار ناچیزی روی و طلاست و در رگه‌های کوارتز در کامپونو، کانیامبوگو و کیتاکا در ناحیهٔ ایباندا یافت می‌شود.
• لیتیوم: این مادهٔ معدنی همراه با پِگماتیت در این مناطق یافت می‌شود: روهوما در ناحیهٔ کاباله؛ موِراساندو[26]، لوامویره[27] و نیابوشنی[28] در ناحیهٔ اِنتونگامو؛ لونیا در ناحیهٔ موکونو؛ و نامپِیو در اِمباله.
• نیوبیوم-تانتال: نواحی‌ای که این مواد در آنها یافت می‌شود عبارتند از: اِنتونگامو، بوشِنی، کانونگو، کیسورو، و موکونو.
• قلع (کاسیتِریت): چندین نهشتهٔ قلع در جنوب غربی اوگاندا در رگه‌های کوارتز‑میکا یافت می‌شود. این رگه‌ها نازک (حدود یک متر عرض) و نامنظم و با ظرفیت تناژِ کم هستند.
• تیتانیوم (ایلمِنیت/روتیل): تیتانیوم در سنگ‌های کربناتیتِغنی از مگنتیت در بوکوسو واقع در ناحیهٔ اِمباله[29] و سوکولو در ناحیهٔ تورورو[30] یافت می‌شود. ذخایر سوکولو حدود ٪۱۳ و ذخایر بوکوسو ٪۲۲ اکسید تیتانیوم دارند.
• تنگستن (وُلفرامیت/شیلیت): چندین نهشتهٔ تنگستن در رگه‌های کوارتز در نواحی کاباله، کیسورو، موبِنده[31]، لیانتونده[32]، و میتیانا[33] یافت می‌شود.
• نقره: همراه با گالِن در ناحیهٔ امبارارا و موبِنده یافت می‌گردد.
• روی: همراه با گالن در گالِن در ناحیهٔ امبارارا (جنوب غربی) یافت می‌شود.
• تالک: در ناحیهٔ بوشنی، موروتو، و کاسسه[34] یافت می‌شود.
• میکا: در ناحیهٔ آبیم[35]، موکونو، لیرا، و پادِر وجود دارد.
• گرافیت: در ناحیهٔ نِبی[36] و کیتگوم[37] یافت می‌گردد.
• کیانیت: در تپه‌های ناحیهٔ روکونجیری و نزدیک آبشار مورچیسون در ناحیهٔ مَسیندی در غرب اوگاندا یافت می‌شود.
• دیاتومیت: در ناحیهٔ نِبی و کمی‌بالاتر در رودخانهٔ آمبوسو در رسوبات درهٔ «ریفت‌وَلی» یافت می‌شود. ظرفیت خوبی برای تولید تجاری دیاتومیت گریدِ بالا و کائولین به‌وسیلهٔ هیدروسیکلونینگ دارد.
• فِلدسپار: معمولاً همراه با پِگماتیت در سنگ‌های پرکامبرین یافت می‌شود. در اوگاندا در نواحی کانونگو، روکونچیری، بوشنی، انتونگامو و موکونو وجود دارد. در سدهٔ گذشته برای تولید چینی به کنیا صادر می‌شد.
• کائولین: در نواحی وَکیسو[38]، بوشنی، راکای[39]، کاسسه، بوشنی، و هویما (در غرب اوگاندا) یافت می‌شود.
• سنگ آهک و مرمر: در چشمه‌های پیرامون دریاچهٔ جورج (در غرب اوگاندا) و در انواع کَلکریت[40]، توفا، و سینتر یافت می‌شود.
• فسفات: آپاتیت عمده‌ترین سنگ معدن فسفات در اوگانداست. مهم‌ترین ذخایر آن همراه با کربناتیت و در سوکولو و بوکوسو یافت می‌شود. کل آن ۲۳۰ میلیون تن برآورد می‌گردد.

مقامات اوگاندا گفته‌اند برای استخراج مواد معدنی و ایجاد ارزش افزوده مجموعهٔ مشوق‌هایی را برای سرمایه‌گذاران در نظر گرفته‌اند. برای نمونه، در سال ۲۰۱۴ دولت تعرفهٔ واردات مواد خام و صادرات طلای تصفیه‌شده را لغو کرد و همین اقدام منجر به تأسیس پالایشگاه (یا تصفیه‌خانهٔ) طلای آفریقا شد.

همچنین، طبق قانون مالیات بر درآمد اوگاندا، شرکت‌های معدنی مشمول «مالیات بر درآمد متغیر» (VRIT) می‌گردند. هدف این قانون کسب سهمی رقابتی از جریان خالص نقدینگی برای دولت در سطوح گوناگون و در عین حال فراهم آوردن معافیت‌های مالیاتی مناسب برای پروژه‌ها بوده است؛ بر حسب سطحِ سودآوری، کمینهٔ ٪۲۵ و بیشینهٔ ٪۴۵ مالیات بر درآمد متغیر تعریف شده است. علاوه بر این، طبق دیگر قوانین مالیاتی (مانند قانون مدیریت مالیات جامعهٔ شرق آفریقا و نیز قانون مالیات ارزش افزوده)، واردات کارخانه و تجهیزات معدن‌کاوی مُعاف از تعرفه شده است و پرداخت مالیات ارزش افزوده به تعویق می‌افتد.

با توسعهٔ بیشترِ زیرساخت‌ها، مدرن‌سازی بخش معدن و اتخاذ سیاست‌های مساعد برای سرمایه‌گذاری، می‌توان انتظار داشت سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در بخش معدن در این کشورِ آفریقایی افزایش یابد.

 

نهادهای متولی معادن در اوگاندا:

• وزارت انرژی و توسعهٔ معادن

Ministry of Energy and Mineral Development

• اتاق معادن و نفت اوگاندا

Uganda Chamber of Mines & Petroleum

• اداره کل پیمایش‌های زمین‌شناختی و معادن

Directorate of Geological Survey and Mines

[1]Archaean Basement

[2]Muko

[3]Kisoro

[4]Mugabuzi

[5]Mbarara

[6]Tororo

[7]Manafwa

[8]Moroto

[9]Kotido

[10]Mayuge

[11]Western Buhweju

[12]Aboke

[13]Kilembe

[14]Iganga

[15]Makuutu

[16]Bugweri

[17]Sululu

[18]Butiriku

[19]Bukusu

[20]Napak

[21]Makuuta

[22]Namekara

[23]Ntungamo

[24]Kanungu

[25]Rukungiri

[26]Mwerasandu

[27]Lwamwire

[28]Nyabushenyi

[29] Mbale

[30]Tororo

[31]Mubende

[32]Lyantonde

[33]Mityana

[34]Kasese

[35]Abim

[36]Nebbi

[37]Kitgum

[38]Wakiso

[39]Rakai

[40]calcrete