نقش بازار کربن در دستیابی چین به اهداف زیست محیطی

این مطلب ترجمه مقاله مارتین رایزر، مدیر بخش چین در بانک جهانی و دو اقتصاددان دیگرِ عضو این بانک است که در یادداشتی در روز سه شنبه 20 جولای 2021 در روزنامه چاینا دیلی به چاپ رسیده است.

سامانه ملی تجارت آلاینده‌ها موسوم به ETS در چین آغاز به کار کرد. ETS با حدود 4 میلیارد تن دی اکسید کربن یعنی معادل 12 درصد کل آلایندگی کربنی جهان، اکنون بزرگترین بازار کربن جهان به شمار می رود.

هرچند حجم آلاینده‌های معامله شده بالاست، اما در اولین روز معاملات این بازار، هر تن دی اکسید کربن به قیمت نسبتا پایین 48 یوان (4.7 دلار) به فروش رسید. اگرچه این رقم بالاتر از قیمت متوسط جهانی است که به حدود 2 دلار در تن می رسد، اما مبلغ پرداختی بسیار پایین تر از قیمت هایی است که در بازار اتحادیه اروپا بابت داد و ستد کربن پرداخت می‌شود و اخیرا از 50 دلار هم فراتر رفته است.

ETS پتانسیل ایفای نقشی مهم در دستیابی چین به اهداف بلندمدت زیست محیطی (دستیابی به سقف سطح آلایندگی تا قبل از 2030 و دستیابی به سطح کربن خنثی تا قبل از 2060) را دارد. بر اساس این طرح، به  2200 نیروگاه بزرگ چینی استفاده کننده از زغال سنگ و گاز، منطبق با میزان آلایندگی سال های گذشته، میزان برق تولیدی و غلظت کربن تولیدی، سهمیه‌های آلایندگی رایگان اعطا شده است.

نیروگاه‌هایی که بتوانند به سرعت میزان آلایندگی خود را کاهش دهند، قادر به فروش مازاد سهمیه آلایندگی خود به نیروگاه‌های دیگر خواهند بود. تاسیساتی هم که فراتر از میزان سهمیه خود آلایندگی تولید کنند، باید برای خرید سهمیه بیشتر پول پرداخت نموده و یا جریمه بدهند. قیمت گذاری بر روی دی اکسید کربن تولید شده موجب تقویت سرمایه گذاری در فن آوری‌ها و تجهیزات بدون کربن خواهد شد. به علاوه داد و ستد کربن سبب می‌شود تا آلاینده‌ها ابتدا در بخش هایی که کمترین هزینه را دارند کاهش یابند و این افت تولید را کاهش می دهد. هرچند کلیت طرح ساده و مشخص است اما توسعه بازار و نقش آفرینی موثر آن در کاهش میزان آلاینده‌ها فرآیندی زمانبر خواهد بود.

تمرکز اصلی فاز اولیه توسعه بازار بر ایجاد سامانه‌های دقیق اعلام میزان آلایندگی و سیستم های راستی آزمایی خواهد بود که زیرساخت اولیه هر بازار کربن کارآمد به شمار می رود و شرکت ها را تشویق به رصد دقیق و گزارش دهی میزان آلایندگی خود خواهد کرد.

سهمیه‌های اختصاص داده شده به شرکت ها در گام نخست سخاوتمندانه بوده و هر شرکت می‌تواند علاوه بر سهمیه اختصاص داده شده، 20 درصد نیز به سهم خود اضافه کند. به علاوه جریمه تعیین شده برای عدم تبعیت از سهمیه‌ها نیز نسبتا پایین است. این بدان معناست که قیمت های کربن احتمالا در مراحل اولیه راه اندازی بازار نسبتا پایین خواهد بود و تاثیرات مالی آنی بر تولید کنندگان برق را به حداقل خواهد رساند تا آنها فرصت کافی برای هماهنگ ساختن خود با مقررات جدید را داشته باشند.

اما برای اینکه داد و ستد کربن به یک ابزار سیاست گذاری موثر تبدیل شود، کل آلایندگی مجاز و سهمیه‌های نیروگاه‌ها باید در طول زمان کاهش یابد. برآوردهای دانشگاه سینگهوا نشان می دهد که قیمت کربن باید تا سال 2060 میلادی به 300 تا 350 دلار برسد تا چین بتواند به سطح کربن خنثی دست یابد. همچنین تحقیقات بانک جهانی نشان می دهد که قیمت 50 دلاری اعمال شده برای کربن می‌تواند سطح آلایندگی کربنی چین طی یک دهه آینده را نسبت به وضعیت عادی حدود 25 درصد کاهش دهد.

آنچه مسلم است اینکه تلاش های چین در زمینه کاهش میزان آلایندگی تاکنون متمرکز بر ایجاد مقررات لازم و هدف گذاری‌های دولتی بوده است. شروع به کار سامانه ملی تجارت آلاینده‌ها در هفته گذشته زمینه را برای ایفای نقش موثر بازار آزاد فراهم می سازد. بازار کربن چین اگر به صورت موثر مورد استفاده قرار گیرد، می‌تواند انگیزه‌های قدرتمندی برای تقویت سرمایه گذاری و نوآوری و همچنین سرعت بخشیدن به خارج سازی نیروگاه‌های زغال سنگ-سوز از مدار، فراهم سازد و ضمن پایین آوردن هزینه‌های کاهش آلاینده‌ها، منابعی را برای تامین مالی گذار به سمت اقتصاد بدون کربن فراهم نماید.

بدیهی است کشورهای با اقتصاد متکی به صادرات سوختهای فسیلی باید نقش درآمد ناشی از صادرات کربن را در بودجه‌های ملّی و ایجاد شغل و پویایی اقتصادی، از هم اکنون و به تدریج کاهش دهند تا با فقدان خرید نفت و گاز و آثار سوء ناشی از آن برای کشورشان دفعتاً مواجه نشوند.